Азярбайжан республикасы
Yüklə 3,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
226 yaradıcılığına deyil, musiqişünaslıq görüşlərinə də böyük təsir etmişdir. O, hələ tələbəlik illərində xalq musiqimizi, xalq çalğı alətlərimizi «proletkultçu- lar»ın hücumlarından cəsarətlə qorumuş, onların müdafiəsinə yönəlmiş mə- qalələr yazmış, alovlu çıxışlar etmişdir. Bu baxımdan onun hələ Konservato- riyanın tələbəsi ikən qələmə aldığı «Tarın müdafiəsinə» adlı məqaləsi xüsusi- lə diqqətəlayiqdir. Həmin məqaləsində A.Zeynallı o vaxt tarı ləğv etmək istə- yənlərin başında duran Мaarif Кomissarına və ona «dəm» tutanlara çox kəs- kin etirazını bildirir, tarı müdafiə edir. O, yazırdı: «Tar öz konstruksiyasına görə yeganə alətdir ki, xalq yaradıcılığı və muğamların mahiyyətini dəqiq çatdıra bilir. Buna görə də tarı ləğv etməklə biz təkcə xalq musiqisi haqqında aydın təsəvvür almaq imkanından məhrum olmuruq, həm də xalq yaradıcılığı təfəkkürünün texnikası ola bilən bu təfəkkürün forma və məhsuluna da ciddi təsir göstəririk. Bizim təbiətən xalqın özünə məxsus olanı müsadirə etmək hüququmuz yoxdur». 20-ci illərin sonunda Asəf Zeynallı Konservatoriyanın tələbəsi ola-ola əv- vəlcə Azərbaycan Dövlət Dram Teatrına, 1931-ci ildən isə Tənqid-təbliğ Te- atrına işə qəbul olunur. O, teatrda musiqi hissəsinə rəhbərlik edirdi. Tənqid- təbliğ teatrında işlədiyi qısa dövr ərzində burada səhnəyə qoyulan xeyli əsərə musiqi yazmışdır. Onlardan «Hind qızı», «Yanğın», «Sevil», «Dönüş» və s. əsərlərini qeyd etmək olar. Asəf Zeynallı Konservatoriyada təhsil aldığı illərdə klassik və xalq musi- qimizi təbliğ etmək, musiqi sahəsində baş verən yeniliklərlə tanış olmaq, dünyagörüşünü genişləndirmək üçün ilk dəfə Leninqrada (indiki Sankt-Pe- terburqa) səfər edir. O, burada sovet musiqisindəki yeni istiqamətlərlə, sovet musiqiçiləri qarşısında duran yeni vəzifələrlə maraqlanır, musiqi xadimləri ilə görüşür, Azərbaycan musiqisini təbliğ etmək üçün konsertlərin təşkili im- kanları ilə maraqlanır. 1931-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının «Бəstəkarlıq» fakцl- təsini müvəffəqiyyətlə bitirən Asəf Zeynallı daha intensiv fəaliyyətə başlayır, yeni əsərlər üzərində işləyir. Hələ tələbəlik illərindən aparmağa başladığı pedaqoji işi davam etdirir, Azərbaycan Proletar Musiqiçilər Assosiasiyasının sədri, Konservatoriyada yaradıcı sektorun təşkilatçısı və sədri kimi ictimai iş aparır. Konservatoriyanı bitirdikdən sonra başı yeni bədii ideyalarla dolu olan Asəf Zeynallı özünün iri həcmli əsəri olan «Fraqmentlər» sцitasını yazmağa başlayır. 7 hissədən ibarət olan sцita üçün ilkin material Tənqil-təbliğ Teatrı- nın səhnəsində oynanılmış müxtəlif pyeslərə Asəf Zeynallının yazdığı musiqi təşkil edir. Teatrın 10 illik yubileyi günündə «Fraqmentlər» sцitasının ifası Bakının musiqi ictimaiyyətində böyük təəssürat bağışlamışdı. Asəf Zeynallının yaradıcılıq fəaliyyətinin mühüm istiqamətляриндян biri- ni onun Azərbaycan xalq mahnılarının toplanması və işlənməsi üzrə iş təşkil edirdi. Bu işə o, 1932-ci ildən xeyli əvvəl başlamışdı. O, xalq musiqisinin, mahnı və rəqslərinin vurğunu idi. Onları diqqətlə öyrənir və yaradıcılığı üçün 227 əsas istinad materialı kimi götürürdü. O dövrdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası yanında elmi-tədqiqat ka- bineti fəaliyyət göstərirdi. Həmin qurumun əsas vəzifələrindən biri xalq mah- nılarının toplanıb nota alınması idi. Bu işlə tanınmış ifaçılarla yanaşı, gənc musiqişünaslar da məşğul olurdular. 1932-ci ilin yayında gənc bəstəkar A.Zeynallı məşhur müğənni Bülbüllə birlikdə kabinetin tapşırığı ilə xalq mahnılarını toplamaq məqsədi ilə Qarabağa ekspedisiyaya yollanır. Ekspedi- siya çox məhsuldar olur. Qrup xeyli xalq mahnısı və melodiyası toplayır, A.Zeynallı təkcə özü 50-yə qədər xalq mahnı nümunəsi əldə edir. Onun məq- sədi həm də toplanmış mahnılardan gələcək simfoniyasında istifadə etmək idi. Bu baxımdan o, mahnıların çoxunu simfoniyası üçün material kimi yığ- mışdı. Evə qayıdan A.Zeynallı yolda yatalaq xəstəliyinə tutulur. Bakıya qa- yıtdıqdan sonra bir müddət müalicə olunsa da xeyri olmur, 1932-ci il oktya- brın 27-də 23 yaşında vəfat edir. Hazırda onun qəbri Mуsabəyov qəsəbəsin- dəki ümumi qəbirstanlıqda yerləşir. Asəf Zeynallının həyat və yaradıcılığında pedaqoji fəaliyyəti də mühüm yer tutur. O, hələ Konservatoriyada təhsilini başa vurmazdan xeyli əvvəl ora müəllim kimi işə götürülür və musiqi-nəzəri fənlərindən dərs deyir. Azərbaycanın ilk professional bəstəkarı, böyük istedada malik Asəf Zeynallı musiqi tariximizə bir sıra yeni janrların banisi kimi daxil olmuşdur. Üzeyir Hacıbəyli və Müslüm Maqomayev yaradıcılıqlarının əvvəlindən 20-ci illərədək əsasən iri musiqi – səhnə əsərləri üzərində işləyirdilərsə, A.Zeynallı əvvəlcə romans janrına, kiçik ansambllar üçün fortepiano pyeslə- rinə müraciət edir. İri simfonik əsəri olan «Fraqmentlər»in yazması, simfoni- yanın planını qaralaması onu göstərir ki, bəstəkar xırda formalardan iri əsər- lərin yaradılmasına doğru inamla irəliləyirmiş. A.Zeynallının vokal yaradıcılığı daha çox populyarlıq qazanmışdır. Onun mahnı və romanslarında iki xarakterik xətt özünü göstərir: vətənpərvərlik və lirizm. Bu xətlərin hər ikisi Azərbaycan bəstəkarlarının sonrakı yaradıcılıqla- rına böyük təsir göstərmişdir. Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulmasını, əməkçi xalqın, xüsusən də Azərbaycan qadınının əsrlərlə davam edən əsarətdən qurtulmasını arzula- yan A.Zeynallı «Qızıl bayraq», «10 il» mahnılarını və «Çadra» romansını ya- zır. Vətənə sonsuz məhəbbət, onun gözəlliklərindən vəcdə gəlmək lirik xarak- teri ilə dolub-daşan «Ölkəm» romansında (сюзляри дащи Ъяфяр Ъаббар- лынындыр) öz aydın təcəssümünü tapıb. Ancaq Zeynallı romanslarının daha əhəmiyyətli xəttini bəstəkar tərəfindən aydın ifadə olunan məhəbbət lirikası təşkil edir. Onun lirik romansları sırasına Konservatoriyada oxuduğu illərdə yazdığı «Ceyran» və «Sual» daxildir. A.Zeynallının romanslarının melodiyasına ahəngdarlıqla yanaşı, aydın ifadəlilik də xasdır. Ahəngdarlıq ifadəliliklə birləşərək, şübhəsiz, romansların intonasiya dilini zənginləşdirir, onları daha ifadəli edir. Yüklə 3,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|