Azяrbaycan mиllи elmlяr akademиyasы
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
85 Osmanlı türkünün Qafqazı, nə də Qafqaz türkünün Osmanlını həqiqi mənası ilə tanımadı»ğından qayğılanırdı. Daha acınacaqlı vəziyyəti isə «biz Osmanlıları tanıdığımız kimi, onların bizləri tanımadıqları»nda, «bu uğurda bir təşəbbüsdə bulunmadıqları»nda görürdü. Bunun üçün bəzi dəlillər də göstərirdi. Fəxrlə deyirdi ki, Azərbaycanda «Altun dastan»ı, Nədimi, Nəfisini, Əmin bəyi (Məmməd Əmin Yurdaqul – A.M.), vətənpərvər Kəmalı (Namiq Kamal – A.M.) hamı bildiyi halda Osmanlı gəncləri «kəndilərini bizə tanıtmaq üçün çox ağır davranırlar» (43, 85). İstanbulda bu məsələlər ətrafında müzakirələr getdiyinə işarə edən Ə.Cavad yenicə nəşrə başlayan «Yeni gün» qəzetinin bu sahədəki işlərini təqdir edirdi. Bildirirdi ki, İstanbul Rövşən Əşrəf bəyin şəxsində öz «mühərrirləri arasında ən istedadlı birisini seçib bizə göndərdi. O, yuxa- rıda adlarını yazdığımız Rövşən Əşrəf bəydir. Rövşən bəy bir mühərrir olduğu kimi gənc türk ədəbiyyatının da əhatəli bir ədibidir». Şair həmkar dostunun Bakıya gəlişinin məqsədini belə ifadə edirdi ki, Rövşən Əşrəf bəy «Yeni gün» qəzetində Azərbaycan ədəbiyyatını işıqlandırmaq üçün bütün Azərbaycanı və Şimali Qafqazı gəzəcək, öyrənəcək. Çünki «Rövşən Əşrəf öyrəndiyi milləti ürəkdən sevir». Məqalənin sonunda müəllif «birinci türk mühərriri olaraq müstəqil Azərbaycana təşrifindən dolayı ürəkdən «xoş gəldin!» deyir və ona Türkiyədə Azərbaycanı tanıtmaq işində uğurlar diləyirdi (43, 86). Ə.Cavad bir zamanlar Azərbaycan türkləri ilə Osmanlı türkləri arasındakı bu mənəvi-mədəni uzaqlaşmanın tarixi səbəblərindən danışarkən göstərir ki, Qafqaz İslam Ordu- sunun gəlişi iki qardaş xalq arasındakı bütün siyasi sədləri 86 vurub yıxdı. Bundan sonra qarşımızda duran əsas vəzifə yaranmış vəziyyətdən istifadə edib, ədəbi mədəni əlaqələ- rimizin canlanmasına çalışmaqdan ibarətdir. Rövşən Əşrəf bəyin Azərbaycana gəlişini və burada gördüyü işləri arzu- ladığı istiqamətdə atılan ən vacib addımlardan biri hesab edir, bildirir ki, bu cür səfərlər Azərbaycanla Türkiyə arasında qarşılıqlı və davamlı olsa, bundan hər iki tərəf ancaq qazanar. Bunu da qeyd edir ki, Rövşən Əşrəf bəy Azərbaycan haqqında bir kitab yazıb. Rövşən Əşrəfin «səlis qələminin ifadəsi» bulunan yeni kitabını oxuyan Ə.Cavad «böylə gözəl bir qələmə, saf bir ürəyə malik olan» məsləkdaşının başladığı xeyirli işi alqışlayırdı. Əhməd Cavad Azərbaycanla Türkiyə arasındakı mə- dəni əlaqələrin inkişaf etdirilməsi məsələsini qaldırmaqla kifayətlənməmiş, bu sahədə yorulmadan çalışmış və Röv- şən Əşrəfə Azərbaycan haqqında başqa kitab yazmaq üçün material toplamaqda da yaxından kömək etmiş, hətta onun kitabını əlyazması şəklində oxuyub yüksək qiymətləndir- mişdir. Araşdırmalardan məlum olur ki, Ə.Cavad öz qələm dostu Rövşən Əşrəf bəylə yaradıcılıq əməkdaşlığını bununla bitirməmişdir. O, Rövşən Əşrəf bəyin şəxsində Türkiyə ədəbiyyatının təbliği üçün hər cür imkandan maksimum yararlanmağa çalışmışdır. Azərbaycan ziyalılarının Rövşən Əşrəf bəyin şərəfinə verdikləri ziyafətdə Ə.Cavadın çıxışı da öz məna dərinliyi, Türkiyəyə, türk xalqına, onun ədəbiyyatına sevgi, maraq baxımından diqqəti çəkir ki, bu da təbiidir. Bu məclisdə iştirakından görünür ki, artıq o, ədəbi mühitdə görkəmli türkçü, milli şair, Türkiyənin böyük romantik sənətkarları ilə bağlı olan R.Əşrəf bəylə yaxın dostluq əlaqələri saxla- yan bir şair kimi tanınırdı. Təsadüfi deyildi ki, F.Köçərli, 87 N.Vəzirov, Maarif Nazirinin müavini Həmid bəy Şahtaxtlı, İsabəy Aşurbəyli, Türkiyəli zabit Asem bəy və başqa tanınmış adamlarla birlikdə böyük bir ziyafətdə çıxış etmişdi. Ziyafət və burada Ə.Cavad ilə R.Əşrəf bəyin çıxışları haqqında «Azərbaycan» qəzeti geniş məlumat da vermişdi (12; 24, 136-137; 43, 84-86). «Ü.» imzasının dövlət orqanı olan «Azərbaycan» qəzetinin baş redaktoru Ü.Hacıbəyli olduğunu ehtimal etdiyimiz «Rövşən Əşrəf bəy şərəfinə ziyafət» adlı bir məqalədə oxuyuruq: «Bir-iki sənə (il – A.M.) əvvəl xəyalımıza belə gələ bilməyən və yuxumuza girməyən, yay klubunun böyük zalında keçirilən bu ziyafətdə Ə.Cavadın çıxışı maraqla qarşılanmışdır. Şair «Türkün ürfan ordusu» gələcəyini və möhtərəm Əşrəf əfəndinin o ordunun ilk müqəddəmə elçisi mənzələsi olduğunu iftixarla nəzərə çatdırır (12). Bu tədbirdə Rövşən Əşrəf bəyin sözündən o da aydın olur ki, Ə.Cavadın Azərbaycan-Türkiyə ədəbi-mədəni əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi uğrunda çalışmaq haq- qındakı çağırışı cavabsız qalmamışdır. Məqalədə Rövşən Əşrəf bəyin qələm dostu Ə.Cavada verdiyi cavab haqqında oxuyuruq: «Ədib əfəndi (Rövşən Əşrəf – A.M.) vədə verdi ki, İstanbula övdət edib də Azərbaycan türkləri haqqında var qüvvəsi ilə çalışacaqdır. Ədəbiyyatımızdan, əxlaq və adətimizdən, arzu və amalımızdan bəhslə biz türkləri İstanbula tanıtdıracaqdır və İstanbul ilə Azərbaycan arasında hər bir rabitə təşkilinə bütün səy və qüvvələrini sərf edəcəkdir» (12). Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin inkişaf etdiril- məsində Əhməd Cavadın xidmətləri həmin günlərdə keçirilən başqa bir görüşdə də xüsusi olaraq xatırlan- mışdır. Bu tədbir haqqında «Azərbaycan» qəzetində Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|