Azяrbaycan mиllи elmlяr akademиyasы
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
108 adına da rast gəldik. Qovluqda belə yazılmışdır: «A.Cevat. «Koşma», 1335 (1919). Açıq söz matbaası». Maraqlıdır ki, orada açıqlamaların Əhməd Cəfəroğluna aid olması haqda qeyd də var (www.turkbilim.com). 1920-ci ildə, Xalq Cümhuriyyəti devrildikdən sonra Türkiyəyə mühacirət edib, 1929-cu ildən 1973-cü ilə qədər İstanbul Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsində elmi-peda- qoji fəaliyyət göstərən Əhməd Cəfəroğlu «Avropa və Amerikanın nüfuzlu türkoloji mərkəzlərində böyük ehti- ram sahibi olmuşdur. O, Türkiyə türkologiyasının qurucu- larından biri sayılır» (82, 3). Atatürkə imzalı kitab haqqındakı məlumatın belə mötəbər alimin adından açıqlanması bizi bu informa- siyanın etibarlılığına inandırdı. Bunu da deyək ki, 1919-cu ildə «Açıq söz» mət- bəəsində Ə.Cavadın çap edilən kitabının adı «Qoşma» yox, «Dalğa»dır. Ancaq elektron saytda Ə.Cavad kitablarının adının və ya nəşr illərinin qarışdırılması bizim üçün həmin informasiyanın dəyərini azaltmır. Həm də, görünür, Əhməd Cavadın «Qoşma» kitabı Türkiyədə daha çox məşhurlaşdığından səhifənin müəllifi «Dalğa» yerinə səhv olaraq «Qoşma» yazmışdır. Əhməd Cavadın şəxsi kitabını avtoqrafla Atatürkə bağışlaması və onun bu böyük dövlət adamının şəxsi kitabxanasında yer alması çox şeydən xəbər verir. Bu fakt belə bir ehtimalı söyləməyə əsas verir ki, Əhməd Cavad M.K.Atatürklə Balkan savaşında şəxsən görüşmüş də ola bilər. Ümumiyyətlə, Ə.Cavadın həyat və yaradıcılığı Türki- yədə hər zaman olduğu kimi, elə indi də ədəbi mühitlə bərabər, ictimai-siyasi dairələrdə də yüksək qiymətlən- dirilir. 2000-ci ildə Azərbaycanda keçirilən «Dədə Qorqud-1300» yubileyində Türkiyə prezidenti Süleyman 109 Dəmirəlin çıxışında (193), 2005-ci ildə Krımda keçirilən «VI Uluslararası şeir şöləni»ndə (178), Çeşmədə keçirilən «IV Uluslararası Türk dili qurultayı»nda (194) və bu kimi ümumtürk mədəniyyəti ilə bağlı tədbirlərdə Əhməd Cavadın adı sevgi və sayğıyla anılır. 2006-cı ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisində Ə.Cavadla bağlı dinlənən geniş məruzə isə onun Türkiyədəki nüfuzunun dövlət səviyyəsində təsdiqidir (196). Türkiyə Böyük Millət Məclisində Türkiyə və Türk kültürünə xidmət edənlərin unudulmaması ilə bağlı çıxış edən Afyon – Kapahisar millət vəkili Mahmud Koçak öz məruzəsini Əhməd Cavada həsr etmişdir. Ə.Cavaddan «əsərləriylə, həyat mücadiləsiylə böyük kültürümüzə, özgürlük (azadlıq – A.M.) sevdamıza həyatı bahasına pay vermiş, Azərbaycanın böyük istiqlal şairi» kimi bəhs edən M.Koçak çox haqlı olaraq deyir: «Hamımızın evində, qəl- bində, dilində «Çırpınırdı Qara dəniz» türküsü vardır. Söyləndi, ağlandı, dinləndi; yazanı heç xatırlanmadı. Siyasi münaqişələrə mövzu oldu; yazanın hansı ruh halında, hansı məkanda və hansı ölkədə yazdığı heç xatırlanmadı» (196, 5). Ə.Cavadın həyat və yaradıcılığı ilə ümumtürk mə- dəniyyətinə göstərdiyi xidmətləri dönə-dönə vurğulayan M.Koçak Türkiyə dövlətinin bunları rəsmi şəkildə qiymətləndirməsi üçün Turizm və Mədəniyyət Nazirliyi, eləcə də Xarici İşlər Nazirliyinə bu kimi təkliflər irəli sürür: «Qara dənizdə, Trabzonda, Sarpda, Ərdahanda bir «Çırpınırdı Qara dəniz» parkı və abidəsi qurulmalı və əsəri əbədiləşdirmək üçün orijinalına uyğun klip və film çəkilişi həyata keçirilməlidir. Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyədə Əhməd Cavadı anma simpoziumları ilə bölgədə sülh və qardaşlıq gücləndirilməlidir». (196, 7). 110 Biz bu təkliflərə ürəkdən qatılır, Ə.Cavadın xatirəsinin Batumda da əbədiləşdirilməsinin vacibliyini vurğulamaq istəyirik. M.Koçakın söylədiyi kimi, «…Dünyanın harasında olursa olsun, bayrağımıza, vətənimizə, kültürümüzə xidmət etmiş və edən hər kəsə qarşı vəzifələrimiz olduğunu unutmamalıyıq; millət olmanın gərəyi budur, böyük dövlət olmanın da gərəyi budur. …Məna iqlimimizi təşkil edən bu şəxsiyyətlərə hansı mükafatı versək yetərsizdir; amma verilməlidir, mütləq bir dövlət nişanı ilə mükafatlandırılmalıdır» (196, 7). Ə.Cavadın Türkiyədəki tədqiqatçılarından Sərvət Gür- can bu şeirdən danışarkən fəxrlə deyir: «Ə.Cavadın «Çırpı- nırdın, Qara dəniz» adlı şeiri 75 ildir ki, milli bir şərqi olaraq nəsillərin könlünü titrətdi: milyonlarla türkün dilin- də əzbər oldu» (192, 8). Təkcə Türkiyə ədəbi mühitində deyil, ümumiyyətlə, Türkiyədə Ə.Cavadın «Çırpınırdın, Qara dəniz» şeiri daha çox tanınır və sevilir. Maraqlıdır ki, Türkiyədə Ə.Cavad haqqında nəşr edilən kitabların ikisinin də adı «Çırpınırdın, Qara dəniz» şeirinin misralarından götürülmüşdür: (1. S.Gürcan. «Çırpınırdı Qara dəniz». 1990; 2. İ.M.Yıldırım. «Salam Türkün bayrağına», 1992). «Çırpınırdın, Qara dəniz» şeirinin Türkiyədə bu qədər məşhurluğunun əsas səbəblərindən biri də onun «mehtər marşları» adı ilə tanınan milli marşlar içərisində xüsusi yer tutmasıdır. «Mehtər marşları» Osmanlı dövlətinin hərbi musiqi qrupu olan «Mehtər takımı» tərəfindən döyüşçü- lərin əhval-ruhiyyəsini yüksəltmək məqsədilə xorla, əzə- mətli bir şəkildə ifa olunurdu. Musiqisi dahi bəstəkarımız Ü.Hacıbəyliyə aid olan «Çırpınırdın, Qara dəniz» şərqisinin bu marşlar içərisində yer alması köksümüzü qabardır. Yeri gəlmişkən, bu şərqi hazırda Türkiyədəki Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|