B a L o ğ L a n q u L i y e V

 

373 

da  dərinləşdirilməsi,  təkmilləşdirilməsi  və  formalaşdırılması  zəruri 

məqsəd və vəzifələrdən sayılır. 

    Məşğələnin  axırıncı  –  üçüncü  hissəsi,  tamamlayıcı 

hissədir.  Məşğələnin  tamamlayıcı  hissələrinin  onun  müvəffəqiyyətlə 

başa  çatdırılmasında  özünəməxsus  əhəmiyyətli  yeri  vardır.  Bura 

orqanizmin  məşğələnin  əvvəlki  hissələrində  yüksək  hərəki  fəallıq 

nəticəsində  almış  olduqları  fiziki  yükü,  gərginliyi  tədricən  azaltmaq, 

orqanizmi 

nisbətən  sakitləşdirmək  təxminən  məşğələnin  ilk 

vəziyyətinə  gətirmək  daxildir.  Başlıca  olaraq  ürək  döyüntülərini,  qan 

təzyiqini,  nəbiz  vurğularını  məşğələyəqədər  vəziyyətdə  gətirmək  və 

sairə daxildir.  

       VMH kompleksi üzrə məşğələlərin rasionallaşdırılmasında 

yarış-oyun  metodundan,  hərəkətlərin  hissə-hissə  və  bütövlükdə 

öyrətmə  metodlarından  istifadə  yararlıdır.  Bu  metodların  tətbiqi 

nəticəsində  hərəki  qabiliyyətlərin  inkişafına  nail  olmaq  mümkündür. 

Bütün  bunlarda  VMH  kompleksinin  norma  və  tələblərinin  yerinə 

yetirilməsinə zəmin yaradar.  

VMH  kompleksinin  tələb  və  normalarının  uğurla  həyata 

keçirilməsində sənədləşmə işlərinə diqqət yetirilməsidə az rol oynamır. 

Kompleksə  aid  sənədlər  bunlardır:  davamiyyət  jurnalı,  yarış 

protokolları,  normalır  üzrə  nəticə  cədvəlləri,  əmrlər  və  s.  Sənədlər 

bədən  tərbiyəsi  kollektivində  4  il  müddətində  saxlanılmalı  və 

qorunmalıdır. 

1.6. Təhlükəsizlik qaydaları. Məşğələlər o vaxt normal hesab 

olunur ki, bu proses heç bir xoşa gəlməz hadisə ilə nəticələnmir. Başqa 

sözlə  desək,  məşğələdə  təhlükəsizlik  qaydalarına  tam  şəkildə  riayət 

edilir. Müşahidələrdən aydın olur ki, təhlükəsizlik qaydalarına tələbata 

uyğun əməl olunmadıqda məşğələ dövründə istər yüngül və istərsə də 

ağır  zədələnmələrin  baş  verməsi  qaçılmazdır.  Bu  zaman  əzələ 

dartınmaları,  sümük  sınması  və  çatlaması,  çıxıqlar,  oynaqlarda 

burxulmalar yarana bilər. Zədələnmələrin qarşısının alınmasında VMH 

kompleksi  məşğələlərinin  metodiki  baxımdan  düzgün  təşkili,  fiziki 

yükün  tədricən  artırılması,  bu  və  ya  digər  məşğul  olanların  gücünə 

müvafiq olması, prosesin aşandan mürəkkəbə keçmə prinsipinə istinad 

edilməklə reallaşdırılması məqsədəmüvafiqdir. 

Qeyd etmək lazımdır ki, zədələnmələrin qarşısının alınmasında 

profilaktik  tədbirlər  sırasına  məktəblilərin  mühafizə  olunması,  alət  və 

avadanlıqların yararlığı yoxlanıldıqdan və müəllimin icazəsindən sonra 

---

 

374 

hərəkətlərin  yerinə  yetirilməsi  mühüm  əhəmiyyətə  malikdir.  Eyni 

zamanda  məşğələ  üçün  idman  geyimi  yüngül,  rahat  olmalı  və  bədəni 

sıxmamalıdır.  Yorulmuş  halda  çətin  hərəkətlər  icra  edilməməli. 

Kənardan diqqəti cəlbedici hallar (səs çıxarmaq, çağırmaq, toxunmaq, 

tutmaq,  itələmək,  zarafatlaşmaq)  yaradılmamalıdır. Mühafizə  edəndən 

başqa,  heç  kəs  alətə  yaxın  dayanmamalı,  mühafizə  edən  isə  elə  yer 

seçməlidir  ki,  hərəkəti  icra  edənə  mane  olmasın.  Təhlükəsizlik 

qaydalarına  alət  və  avadanlıqların  altında  və  yerədüşmə  sahəsində 

gimnastika  döşəkləri  qoyulmalıdır.  Çalışmalıdır  ki,  döşəklər  təmiz  və 

yararlı  olsunlar.  Döşəklər  səliqə  ilə  yerə  salınmalıdır.  Döşəklərarası 

boş sahə qalmamalı və yaxud hər bir döşəyin kənarı o birisinin üstünə 

düşməməlidir. Əks halda yıxılma, ayaq burxulması gözlənilə bilər. 

Atletika  hərəkət  məşğələlərində  uzununa  və  hündürlüyə 

tullanmalar  zamanı  yerə  düşmə  sahələri  yumşaq  əşya  ilə  örtülməli, 

tullanma üçün çalalara narın qum tökülməlidir. Qaçış yolları lüzumsuz 

əşyalardan  təmizlənməlidir  (daş,  kəsək,  şüşə,  dəmirqırıntıları,  taxta 

parçaları  və  s.).  Söylənilərin  həyata  keçirilməsi  müxtəlif  növ 

zədələnmələrin,  ayaq  burxulmalarının  nisbətən  qarşısını  alır, 

təhlükəsizlik üçün şəraitin yaranmasına səbəb olur. 

«Vətənin müdafiəsinə hazıram» bədən tərbiyəsi kompleksinin 

məşğul  olanların  daim  diqqət  mərkəzində  saxlanılması  məqsədilə 

idman  guşəsində  normativlərin  əyaniləşdirilməsi  ilə  bərabər  həmin 

normatiılərin  izahı  və  təhlilinin  aparılması,  öyrənilməsi,  eləcə  də 

gündəlik  hərəki  tələbata  çevrilməsi  də  zəruri  pedaqoji-psixoloji 

kontkrlardan sayılır. 

Yuxarıda  deyilənlər  o  zaman  reallaşar  ki,  məşğələni  aparan 

müəllim  praktik  məşğələyə  başlamazdan  qabaq  təhlükəsizlik  barədə 

məşğul  olanlara  qısa  və  konkret  məlumat  verir.  O,  təkcə  məlumat 

verməklə  kifayətlənməməli,  bütün  məşğələlərdə  təhlükəsizlik 

qaydalarının  tətbiqinə  ciddi  səy  göstərməlidir.  Çalışmalıdır  ki,  VMH 

kompleksi  üzrə  qrup  məşğələlərinin  hər  bir  iştirakçısı  könüllü  olaraq, 

mahiyyəti dərk edərək təhlükəsizlik qaydalarına əməl etsinlər. 

İndi  də  «Vətənin  müdafiəsinə  hazıram»  kompleksi  üzrə 

normativ cədvəllərini təqdim edirik:  

 

 

 

 

---

 

375 

 

1.7. «Vətənin müdafiəsinə hazıram» kompleksi üzrə 

normativlər 

 

             I pillə 10-14 yaşlılar üçün          Cədvəl 1 

 

№ 

Normativlə

r 

Oğlanlar 

Qızlar 

5 

4 

3 

5 

4 

3 

1 

2 

 

 

3 

 

 

 

 

 

 

4 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 

6 

 

 

 

 

 

7 

60m qaçış 

12 

dəqiqəlik 

qaçış 

Turnikdə 

dartınma 

(sayla) 

70kq-dan 

yuxarı 

çəkisi 

olanlar 

Gimnastika 

skamyasınd

a qolların 

bükülüb-

açılması 

(say) 70kq-

dan yuxarı 

səkisi 

olanlar 

Üzgüçülük  

Güllə 

atıcılığı  

 

 

 

 

Tennis 

topunu 

10.0 

3000

m 

2600 

 

 

 

 

12 

 

 

 

 

10 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

100m 

 

 

10.4 

2600

m 

2300

m 

 

 

 

 

10 

 

 

 

 

8 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

50m 

 

10.8 

2200

m 

2100

m 

 

 

 

 

8 

 

 

 

 

6 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

25m 

 

10.5 

2400m  

2100m 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

16 

 

 

 

 

12 

100m 

 

 

40 xal 

11.0 

2000

m 

1900

m 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

12 

 

 

 

 

8 

50m 

 

11.5 

1800

m 

1700

m 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 

 

 

 

 

6 

25m 

 

---