115
Milli xalq oyunları
Bənövşə
Uşaqlar özlərinə iki başçı seçirlər. «Halay-halay» gəlməklə iki
dəstəyə ayrılırlar. Dəstələr bir-birindən yüz addım aralı əl-ələ tutmaqla
cərgə təşkil edib qarşı-qarşıya dayanırlar. Başçılardan biri o birisinə
deyir:
Birinci başçı: - Bənövşə.
İkinci başçı: - Bəndə düşə.
Birinci başçı: - Bizdən sizə Kim düşə?
İkinci başçı uşaqlardan birinin adını çəkib deyir:
- Əli yaxud Qəmər düşə.
Əli yaxud Qəmər cərgədən ayrılıb yüyürə-yüyürə əl-ələ tutmuş
uşaqların cərgəsini yarmalıdır. Burada güclülük əsas şərtlərdəndir.
Əgər oyunçulardan biri güclə əl-ələ tutmuş uşaqların əlini bir-birindən
ayırıb o biri tərəfə keçsə, bir uşaq da götürüb yenə də öz əvvəlki yerinə
qayıdır. Yox, əgər keçə bilməsə, orada qalmalı, o dəstəyə qoşulmalıdır.
Hansı dəstə uşaqların hamısını öz tərəfində saxlaya bilsə, o dəstə
oyunda qalib gəlir.
Çağırış
Oyunçular iki dəstəyə bölünüb, meydançanın əks tərəfində
cərgəyə düzülür və nömrələnirlər.
Hər dəstənin qarşısında cərimə xətti çəkilir. Meydançanın
ortasında diametri 1 m olan dairə çəkilir və mərkəzinə toppuz
qoyulur.Müəllimin işarəsi ilə nömrəsi çağırılan oyunçu cəld dairəyə
tərəf qaçır, toppuzu götürüb öz dəstəsinə çatdırmağa tələsir. Bu
müddətdə digər dəstənin oyunçusu cərimə xəttinə çatana qədər əli ilə
rəqibinə toxunmağa çalışır. Tutulmayan bir xal qazanır. Daha çox xal
toplayan dəstə qalib gəlir.Qaçış zamanı oyunçunu itələmək və
toppuzunu əldən zorla almaq olmaz.
116
Durma, qaç
Oyunçular ki dəstəyə bölünür. Dəstələr bir-birindən 10-12 m
aralıda sıraya düzülürlər. Hər dəstənin qarşısında diametri 1 m olan
dairə çəkilir. Müəllim oyunçuları nömrələyir.
Nömrəsi çağırılan oyunçular dairəyə girib, üzü öz dəstələrinə
tərəf qaçış vəziyyəti alırlar. Müəllimin «başla» komandası ilə hər iki
oyunçu öz dəstəsinin sol tərəfi ilə qaçaraq dəstənin ətrafına dolanır və
cəld öz dairəsinə daxil olmağa çalışır. Daha tez dairəyə girən oyunçu
bir xal qazanır. Çox xal toplayan dəstə qalib gəlir. Qaçarkən bir-birini
itələmək olmaz.
Şəkil 5.
«Zolaqlar üzərindən hoppanma» oyunu
II S İ N İ F
Şəkil sərgisi
117
Oyuna hazırlıq: Oyunun qaydaları şagirdlərə izah edilir.
Onlardan üç nəfər aparıcı seçilir. Bunlardan biri sərginin «müdiri»,
ikisi isə «tamaşaçı» rolunu ifa edir.
Sonra oyunda iştirak edənlər (aparıcılardan başqa) meydançaya
dağılışırlar. Onlar öz duruşları ilə hansı şəkli təsvir edəcəkləri haqqında
bir-biri ilə, yaxud «müdirlə» məsləhətləşirlər. Hər hansı bir şəkli bir,
iki və ya üç nəfər təsvir edə bilər. Məsələn, xizək sürənin, at çapanın,
futbolçunun, boksçunun, qılınc oynadanın və b. idmançıların əsas çıxış
vəziyyətlərini təsvir etmək (yamsılamaq) olar.
Uşaqlar müəllimin işarəsi ilə meydançanın kənarına düzülüb
düşündükləri hadisəni təsvir edirlər. Hamı hazır olduqdan sonra
müdirin «üç-dörd» komandası ilə hamı bir səslə deyir: «Sərgi açıqdır».
Oyunun gedişi: Bütün şəkillər hazır olduqdan sonra və müdir
sərgini açdıqdan sonra tamaşaçılar şəkillərin arası ilə gəzişirlər.
Tamaşa 16 saniyə davam edir. Sonra müdir ikinci dəfə komanda verir:
«üç-dörd». Bu zaman oyunda iştirak edənlər «Sərgi bağlıdır» - deyə
azad vəziyyəti alır və öz yerlərində dayanırlar. Tamaşaçılar üç şəklin
adını çəkirlər. Ən yaxşı şəkli təsvir etmiş oyunçular aparıcı olur,
əvvəlki aparıcılar isə oyunçulara qoşulurlar.
Metodik göstərişlər: I. Yaxşı olardı ki, müəllim nümunə üçün bir
neçə şəkli təsvir etsin. 2. Şəkli daha düşüncəli təsvir etmiş oyunçuları
fərqləndirmək üçün müəllim onlara xal hesabı ilə yer də verə bilər. 3.
«Sərgi açıqdır» sözündən «sərgi bağlıdır» sözünə qədər qəbul edilmiş
vəziyyətdən tərpənmək olmaz. 4. Oyun yenidən təkrar olunan zaman
əvvəlki şəkli eyni oyunçu təkrar etməlidir. 5. Kimin müdir, kimin
tamaşaçı olmasını aparıcılar öz aralarında müəyyən edirlər.
Topu ortadakına
Oyuna hazırlıq: İştirakçılar bir neçə komandaya bölünürlər. Hər
komanda ayrılıqda bir dairə təşkil edir. Dairələrin ortasında aparıcılar
dururlar. Hər aparıcıya bir voleybol və ya basketbol topu verilir.
Oyunun gedişi: Müəllimin «Başla» komandası ilə aparıcılar
topu növbə ilə öz yoldaşlarına atırlar. Onlar da növbə ilə topu yenə də
qaytarırlar. Beləliklə, bütün oyunçulara top atılır. Aparıcı axırıncı topu
qəbul edən kimi, onu yuxarıya qaldırır, bununla da oyunun qurtardığını