B tjmurzaqov, G. Abdurahmanova, S. Xolmuratov korxonada kadrlar

Ш BOB. ZAM ONAVIY KADRLAR SIYOSATINI
TASHKIL ETISH VA UNI ISHLAB CHIQISH
3.1. Davlat boshqaruv organlarining kadrlar siyosati
xususiyatlari
Rivojlangan davlatlarda kadrlar siyosatini mahalliy hokimi- 
yat organlari tomonidan amalga oshiriliining quyidagi funksiya- 
lan mavjud:
- oliy o‘quv yurtini bitiruvchilar mahalliy hokimiyat 
organlarida o‘z faoliyatini boshlaganlar orasidan rahbarlikka 
nomzod qilib ko‘rsatilishi shart;
- muayyan lavozimlami egallash uchun universitet diplomi 
yetarli, ammo lavozimga tayinlangach, rasmiy xodimni kasbiy 
o'qitish majburiy hisoblanadi;
- mahalliy boshqaruvda quyi bo‘g ‘indagi xodimlaming 
ko‘pchiligi o‘rta maktabni tugatgach, to ‘g ‘ridan-to‘g‘ri ishlashi 
mumkin, lekin ish boshidanoq amaliy mashg‘ulotlar (ofis ishi, 
buxgalteriya va hokazolar)ga yo‘naltirilib o‘qitiladi.
G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida har yili mahalliy hokimiyat 
xodimlarining 10 foizi o‘qitiladi. Mahalliy hukumatlar zaif 
bo‘lgan yoki qayta tashkil etish jarayonidagi mamlakatlarda 
markaziy hukumat o‘z tashkiloti uchun mas’uldir. Masalan, 
Fransiyada markaziy hukumat, ayniqsa moliyalashtirish masalalari 
bo‘yicha kadrlar tayyorlashni tekshirish huquqini saqlab qoladi. 
Belgiyada milliy darajada davlat xizmatchilarini tayyorlashni 
tashkil etish vazifasi qo‘yilmaydi. Mahalliy hokimiyat organlari 
kadrlar siyosati va kadrlar tayyorlash masalalarida mustaqildir. 
Ushbu variantning afzalligi markazning aralashuvisiz. Kamchilik- 
lari, mahalliy hokimiyat organlarining teng bo‘lmagan moliyaviy 
imkoniyatlari tufayli o‘qitish va uning sifati uchun talablar tizimi 
boshqacha.
Tajribaga ko‘ra, yosh mutaxassislami ishga joylashtirishning 
eng 
muvaffaqiyatli 
yechimi 
Skandinaviya 
mamlakatlari, 
Snveysariya va Buyuk Britaniyada amalga oshiriladi. U yerda 
trening to‘g‘ridan-to‘g ‘ri mahalliy idoralar milliy birlashmalari
80

---

tomonidan tashkil etiladi yoki ular ushbu ta’lim tizimi bilan 
chambarchas bog‘liq. Bu imkoniyat mahalliy organlaming 
mustaqillik kafolati sifatida xizmat qiladi va Shu bilan birga og‘ir 
moliyaviy ahvolga tushib qolgan kishilarga mamlakat bo‘ylab 
birlashmaning yordamidan foydalanish imkonini beradi. Shu bilan 
birga, trening jarayonining boshqaruvi mahalliy hokimiyat 
organlari qo‘lida o ‘zgarmay, boshqarilib kelinadi.
Davlat xizmati mutaxassislari malakali mutaxassislar fikri 
bo'yicha davlat xizmatchilarining eng muhim beshta xususiyatini 
rivojlantirishga yordam beruvchi fan yo‘nalishlari va faoliyat 
turlari bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqdilar:
1. Ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy tahlil qilish qobiliyati.
2.Siyosiy va ijtimoiy ta’lim asoslarini bilish v a to ‘g‘ri talqin 
qila olish.
3.Mehnat faoliyatiga ijodiy yondashuv (boshqaruvning 
yangi usullariga sezgirlik).
4.Hozirgi zamon aloqa vositalari bilan ishlash qobiliyatlari 
(aloqalar, boshqalarga e’tibor, fazoni navigatsiya qilish qobi­
liyati).
5.Xulq-atvor, to‘g ‘riso‘zlik, adolatsizlikka qarshi kurash 
tuyg‘ulari.
Mintaqaviy va mahalliy ma’muriy organlar bilan ish olib 
boruvchi Yevropa Ittifoqi doimiy komissiyasi mintaqaviy va 
mahalliy hukumatlar kadrlar siyosatining asosiy prinsiplari 
deklaratsiyasini qabul qildi. Masalan, ushbu Deklaratsiyaning 
asosiy qoidalari quyidagicha:
1. Ushbu tamoyillar birinchi navbatda asosiy lavozimlami 
egallagan viloyat va joylardagi davlat hokimiyati organlarining 
menejerlari va mansabdor shaxslari, mutaxassis va boshqa 
xodimlarini 
nazarda 
tutadi, 
shuningdek, 
barcha 
davlat 
xizmatchilariga mosdir.
2. Viloyat va joylardagi hokimiyat organlarida kadrlar 
masalalarini markaziy, hududiy va mahalliy tartibga solish 
ishchilaming manfaatlarini ifodalovchi kasbiy tashkilot bilan 
yaqin aloqada va fikr almashish jarayonida yuzaga keladi. Davlat
81

---

xizmatchilarining vazifalari bu borada aniq va ravshan bo‘lishi 
kerak.
3. Davlat hokimiyati organlari o‘z vazifalarini bajarishda 
ushbu mintaqaviy yoki mahalliy hokimiyat manfaatlariga rioya 
etishi kerak.
4. 
Xodim o‘z lavozimiga 
mos 
kelmaydigan 
xatti- 
harakatlardan qochishi kerak.
5. Agar xodim o‘z ishi bilan bog‘liq bo‘lmagan yoki tegishli 
organning ruxsati bo‘lmasa, uning ishi bilan bog‘liq maxfiy 
ma’lumotlarni oshkor qilmasligi kerak.
6. Xodim qonunga zid buyruqlardan tashqari, o‘ziga 
yuklangan vazifalarni bajarish uchun mas’uldir
7. Xodim o‘z lavozimiga mos kelmaydigan faoliyat bilan 
shug'ullanishi mumkin emas. Ish beruvchining vakolatli organi, 
agar xodim o‘z ofisiga zid bo‘lmasa, boshqa joyda parallel 
ishlamaslikni ta’qiqlashi mumkin emas.
8. Shaxsiy manfaatdor bo‘lgan ish bo‘yicha mas’ul ish 
beruvchi bu haqda tegishli organga xabar beradi.
Deklaratsiyaning keyingi boblarida quyidagilar mavjud:
Ish beruvchilaming mintaqaviy va mahalliy boshqaruv idoralarida 
javobgarligi.
Ish haqi.
Xizmat va ishdan bo‘shatish.
Intizomiy jazo.
Mehnat muddati.
Ishtirok etish huquqi.
0 ‘qitish, qayta tayyorlash va malakasini oshirish.
Shunday qilib, ushbu hujjatning tayyorlanishi Yevropa Ittifo- 
qining mintaqaviy va mahalliy boshqaruv organlari muammolarini 
aniq belgilangan kadrlar siyosati orqali hal qilishdagi qiziqishini 
ko‘rsatadi.