Babaxanova Nigar Xan qızı
Yüklə 213,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
BEYNƏLXALQ ELMİ KOMMUNİKASİYA MÜSTƏVİSİNDƏ İNFORMASİYA MÜBADİLƏSİ Beynəlxalq informasiya mühiti: təşəkkül və inkişaf tarixi T arixin axarında obrazlı informasiya mə ka nın dan müasir, sürətlə yenilənən biliklər mühitinə çe v ri - lən çağdaş cəmiyyət durmadan inkişaf edir. Belə bir cə miy - yətdə “kommunikasiya və ya informasiya mü hiti” de dikdə in sanın yaratdığı çoxəsrlik yaşayış modeli nin mü ba dilə va si - tələri deyil, ilk növbədə yeni texnologiyalar va sitəsilə ya ra - dılan interaktiv münasibətlər, virtuallaşmış ünsiyyət və sər hədsiz əlaqə şəbəkəsi nəzərdə tutulur. Bu yanaşma günün tə ləbləri kontekstində təbiidir və informasiya mühiti müasir in sanın şüurunda məhz indiki dövrün sosial-iqtisadi və icti- mai tərəqqisindən meydana gələn reallıq kimi əks olunur. Elə buna görədir ki, çağdaş təfəkkürdə qlobal və lokal (öl - ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA 17 kədaxili və yaxud məhdud ərazi üzrə) kommunikasiya və in- formasiya mühitinin sərhədləri mövcud deyil. Çünki müasir dövrdə İnternet və şəbəkə infrastrukturunun cəmiyyətə təqdim etdiyi imkanlar o qədər genişdir ki, lokal informasiya mühitinin harada və ya hansı həddən sonra beynəlxalq xarakter aldığını müəyyənləşdirmək çox çətindir. Halbuki, informasiya mühiti müasir anlamda beynəl miləl lə şə nədək çox uzun tarixi yol keçmişdir. İnformasiya mühiti təbiətin özü ilə həmyaşıddır və bu mə nada kitabxanalar bu məkanda yeni təsisatlardır. Qlobal informasiya mühiti isə informasiya əsaslı cəmiyyətin ən son və ən dolğun formasıdır. Çünki beynəlxalq informasiya mü - hi ti individual informasiya mühiti, ictimai kommunikasiya və informasiya mühiti (makromühit), ölkədaxili və ölkə lə rarası informasiya mühiti və ən nəhayət kitabxanadaxili və ki tabxanalararası informasiya mühitinin (mikromühit) vəh - də tindən ibarətdir. İnformasiyanın biliyə və əksinə, biliyin informasiyaya çev rilməsi informasiya ilə işləmə səviyyəsindən, ona yana ş - ma metodundan asılı olduğu üçün informasiyanın seçilməsi, toplanması, emal olunması, mühafizə edilməsi və yayılması bütöv bir idarəetmə prosesinin meydana gəlməsini zəruri edir. Belə bir funksiyanı yerinə yetirən kitabxanalar ictimai informasiya resurslarından biri kimi ümumiyyətlə, infor- masiya mühitinin vacib hissəsini təşkil edirlər. Bu mənada, kitabxana cəmiyyət yaddaşının maddiləşmiş formasıdır. Çünki informasiya insanla məkan arasında əlaqədir və bu BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ 18 əlaqə bəşəriyyətin və məkanın yenilənməsinə nəzərən sabit- dir. Bu əlaqə informasiya mühitinin inkişaf tarixinin bütün mərhələlərindən, yəni birinci–informasiyanın yalnız şifahi eşidilib ötürüldüyü ta qədim dövrdən, ikinci–yazının mey- dana gəldiyi zamanlardan, üçüncü–kitab çapının ixtirası vaxtından, dördüncü-televiziya və radionun meydanagəlmə tarixindən, beşinci–fərdi kompüterlərinin ixtirasından, altıncı–müasir informasiya cəmiyyəti əsrinədək dinamik inkişaf yolu keçərək möhkəmlənmiş və əhəmiyyətini artır - mış dır. Bir çoxlarının təsəvvüründə informasiya mühiti infor- masiya cəmiyyətinin platforması kimi yalnız müasir infor- masiya və kommunikasiya texnologiyalarının yaratdığı şə bəkənin təzahür formasıdır. Lakin bir daha qeyd etməliyik ki, informasiya mühitinin formalaşması dövrü çox-çox əv - vəl lərə qədər gedib çıxır və bu mühit məlumatları toplayıb emal edən, seçib paylayan elektron vasitələrin, texnolo gi ya - la rın yaranmasından daha öncə mövcud olmuşdur. Məsələn, Azərbaycanda ərəb xilafəti dövründə müxtəlif ərazilərlə pay- taxt arasında əlaqə yaratmaq məqsədilə yaradılmış rabitə mərkəzlərinin-bərillərin fəaliyyəti xilafət daxilində for ma - laşdırılmış real informasiya kanalı, poçt məntəqəsi idi. Bu isə, artıq həmin dövrdə Azərbaycanda informasiya mühitinin varlığından xəbər verir. Əlbəttə, burada informasiya mühiti dedikdə müasir telekommunikasiya və rabitə vasitələrinin köməyi ilə yaradılmış kiberməkandan söhbət getmir. Həmin ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA 19 dövrün məlumat şəbəkəsi ilə indiki şəbəkə infrastrukturu tamamilə fərqli bazisə malik olsalar da, onların hər ikisini eyni terminlə “informasiya mühiti” deyə ad lan dır maq, məna baxımdan məqbul, texniki baxımdan isə qeyri-məqbul gö - rü nə bilər. Çünki ümumiyyətlə, uzun müddət keçməsinə baxmayaraq, “İnformasiya mühiti” anlayışı yekdil təriflə izah edilmir. Müxtəlif alimlərin müxtəlif yozumları bu anlayışa münasibəti çoxmənalı edir. Azərbaycanda rabitə və yüksək texnologiyalar üzrə mütəxəssislərin hazırladığı mənbələrə görə, informasiya mühiti informasiyanın saxlanması, işlənməsi və ötürül mə si - nin texniki və proqram vasitələrinin, eləcə də informasiya - laş manın həyata keçirilməsini təmin edən siyasi, iqtisadi, mədəni şərtlərin toplusudur [48, s.13]. Və yaxud, elektron şəbəkələrdən istifadə edərkən meydana gələn bütöv bir elek- tron informasiya məkanıdır. Bir başqa tərifə görə, infor- masiya mühiti informasiya kommunikasiyalarının aparıcı rol oynadığı müasir ictimai həyatın sahələridir. Bu mənada in- formasiya məkanı anlayışı informasiya mühiti anlayışı ilə eynidir [48, s.17]. Rus alimləri Morozov və Polopanova [132] isə hesab edirlər ki, vahid informasiya məkanı mövcud deyildir: o, re- gional sistemlərdən təşkil olunsa da onların vəhdəti deyil. Amerika alimi Maykl Hayma görə [170, s. 29] virtual məkan “ əşyaların informasiya ekvivalentidir”. Avropa və Amerika müəlliflərinin işlərində informasiya mühiti bir qayda olaraq, informasiya supermagistralı və ya BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ 20 Yüklə 213,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|