106
mız Yer kürəsində böyük səbəblər qrupundan başqa kiçik səbəblər
qrupu da haradasa müəyyən hal yaradır ki, məhz kiçik səbəblər
qrupunun yaratdığı halın formalaşmasında səbəbkar insanlardır.
Çünki insan hər an kiçik səbəblər qrupunun içərisindən özünə la-
zım olanı seçir və beləliklə, hər bir insanın hər an üçün seçdiyi sə-
bəb hər an üçün ümumi səbəblər qrupundan yaranan halla birlikdə
ümumi bir hal yaradır. Yaranan bu hal böyük səbəblər qrupu ilə bir-
likdə Yer kürəsinin ümumi halı olur. Yer kürəsinin ümumi halı isə
kainatın ümumi halı ilə əlaqəli və ortaqdır. Kainatın hər hansı bir
nöqtəsində baş verən dəyişiklik Yer kürəsində öz təsirini göstərir,
Yer kürəsində baş verən dəyişiklik isə kainatın ümumi halında öz
təsirini göstərməlidir. Qeyd edək ki, Yer kürəsində müəyyən halın
yaranmasında insan da iştirakçı olduğu üçün böyük məsuliyyət da-
şıyır. İnsan Yer kürəsində təbii tarazlığın qorunmasında ən məsul
olandır. Kiçik səbəblərin yaradıcıları insanlar olduğundan bir yara-
dıcı şəxs kimi öz məsuliyyətini hiss etməlidir insan.
Ey insan, bütün kainat sənin vətənindir. Yaşadığın, varlıq kimi
mövcud olduğun yerdir üstündə gəzdiyin torpaq. Bütün kainatı
vətən hesab etməyin üçün üstündə gəzdiyin torpağın qədrini bil-
məlisən. Torpaq onu ana hesab edəni əzizləyər.
Torpağı sevməyən heç bir sevgisində dəyanətli ola bilməz. İn-
sanın doğulduğu torpaq doğurdan da onun ulu anasıdır. Görünür,
insanın qismətində bu torpaqda doğulmaq var imiş. Əslində maddi-
liklə bağlı olan cismimiz bu torpaqdan yaranmadır. Biz, əsasən, Yer
kürəsində olan maddiliklərdən qidalanırıq. Ona görə də nəhayətdə
cismimizi Yer kürəsi özünə çəkir. Yer kürəsində torpaqdan qidala-
nan bütün varlıqların ümumi anası torpaqdır. Torpaq bizim ümumi
anamız olduğu üçün torpaq təəssübkeşliyini, torpaq qeyrətini də
hər bir kəs çəkməlidir. Torpağın qayğısını çəksən o da məhsuldar
olar. Hər kəs doğulduğu yeri vətən adlandırsa, biz vətən məfhu-
munu kiçildib evimiz boyda edərik. İnsanın vətəni bütün kainatdır,
anası torpaq. Torpaqdan qidalanan bütün varlıqların anası torpaq
olduğundan, təbii tarazlığın qorunması ən birinci şərtdir. Çünki tə-
bii tarazlıq qorunmasa torpağın halı dəyişər. Torpağın halının də-
107
yişməsi isə Yer kürəsində müxtəlif xəstəliklərin, böhranlı halların
yaranması deməkdir. Yer kürəsinin halının dəyişməsi isə birbaşa
ümumi kainatla əlaqəli olduğundan, bir çox varlıqlar böhran halla-
rının olmamasında maraqlıdırlar.
Öz mövcud olduğun yerin təmizliyini qoru. Hər kəs öz mövcud
olduğu yerin təmizliyini qorusa, ekoloji tarazlıq da pozulmaz. Eko-
loji tarazlığın qorunması bəşəriyyətin tale yüklü məsələlərindəndir.
Öz mövcud olduğun yeri çirkləndirmək ana torpağa xəyanətdir.
Bütün maddi varlıqlar doğulur, yaşayır və ölür. Bu qarşısıalın-
maz bir prosesdir. Deməli, Yer kürəsi də maddi olduğu üçün belə
bir prosesin iştirakçısıdır. Burada heç də o fikri yaratmayaq ki, nə
vaxtsa Yer kürəsi məhv olacaq, özü ilə birgə üzərində yaşayan bü-
tün canlıların həyatını da sona çatdıracaq. Bu heç də belə deyildir.
Hər şeydən əvvəl bilməliyik ki, hər an nə isə ölür və nə isə yara-
nır. Bu məhv olub yaranma prosesi hər hansı bir varlıq öz forma
və məzmununu saxlayana qədər, həmin varlığın doğumla ölüm
arasındakı sərhədindəki dəyişiklik deməkdir, yəni həyatdır. Lakin
yenə, artıq hər hansı bir varlığın öz forma və məzmununu saxlaya
bilməməsi də ölmək deməkdir ki, bu ölüm də bir çox yeni doğum-
larda iştirakçı olmaq deməkdir, yəni həyatdır. Əslində ölüm daha
yeni varlıqlarda daha yeni forma və məzmun tapmaq deməkdir. O
cümlədən də bu ölən varlığın əvvəlki səbəblərinin də yeni məz-
munda dəyişməsi deməkdir.
Bütün bunlar öz yerində. Qayıdaq əvvəlki fikrimizə, öz mövcud
olduğun varlığın ömrünü uzatmaq istəyirsənsə, onun rahatlıq tələb-
lərinə mümkün qədər əməl et ki, həmin mövcudluq öz inkişafında
təbiilikdən kənara çıxmasın.
Təbiilik – hər hansı varlığın mövcudluğunun ən optimal rahat-
lıq halındakı inkişafıdır. Hər şey təbiilikdən çıxanda normal halını
yaşamır. Normasızlıq isə ömrü qısaldılmış bir həyatdır. Deməli, biz
Yer kürəsində yaşayırıqsa və bizim hazırkı mövcudluğumuzun for-
ma və məzmunu bu şəraitlə bağlıdırsa, biz özümüzdən asılı olan ən
mümkün hallarla Yer kürəsindəki ekoloji vəziyyəti nizamlamağa
çalışmalıyıq. Çünki Yer kürəsinin bu forma və məzmunda mövcud-
108
luğu bəşəriyyətin bu forma və məzmunda mövcudluğu deməkdir.
Ey insan övladı Vətəninə xidmət et. Bütün kainat sənin vətənindir.
Sən vətəninə xidmət etməklə ən ali varlığın özünə qarşı daha bö-
yük hörmətini qazanırsan. Ona görə ki, kainat həm də ən ali varlı-
ğın mövcud olduğu məkandır. Sən öz cüzi xidmətinlə ən ali varlığa
aid olan məkanda həm də özünə xidmət etmiş olursan.
Təmizlik gözəllikdir, sağlamlıqdır, ən başlıcası isə könül rahat-
lığıdır. Təmizliyi qoruyan hər bir kəs öz rahatlığını qoruyur. Vətənə
xidmət etmək təmizliyə riayət etmək deməkdir. Təmiz olan hər bir
şeydə rahatlıqdan doğan bir hal yaşantısı var. Sən öz əməllərinlə
bu halı yaşaya bilərsənsə, deməli, səndə ən ali varlığa yaxınlaşmaq
imkanı var. Ən ali varlıq layiq olanları öz yaxını hesab edir. Kainatı
tam dolğun şəkildə yalnız ən böyük dərkə malik olan ən ali varlıq
dərk edə bilər. Lakin yerdə qalan dərkə malik varlıqların dərk qa-
biliyyətindən asılı olaraq kainat müəyyən hüdudlar daxilində dərk
edilir. Çünki hər hansı bir dərkə malik varlığın düşüncə səviyyəsi
yalnız müəyyən əhatə dairəsinə qədər nüfuz edər. Əslində kainat da
haradasa müəyyən əhatə dairəsinə malik mövcudluqdur, lakin bu
əhatə dairəsinə nüfuz etmək qabiliyyəti ən ali varlığa məxsusdur.
Həyatda hər bir şeyin öz müəyyən hüdudları var. Lakin hər
hansı bir varlığın daxilinə nüfuz etmək qabiliyyəti müəyyən dərkə
malik varlıqların səviyyəsindən asılı olaraq nisbi xarakter daşıyır.
Deməli, ən müxtəlif dərk səviyyəsinə malik varlıqların həyata
baxışı dərk səviyyəsindən asılı olaraq nisbi xarakter daşıyır ki, bu
da kiçik səbəblər qrupuna müdaxilədə hər varlığın səviyyəsindən
asılı olaraq müəyyən spesifiklik yaradır. Bütün bunlardan belə nəti-
cə çıxarmaq mümkündür ki, kainatın ümumi halının yaranmasında
iki ayrı-ayrı iştirakçı səbəblər qrupu var. Birinci qrupa ən böyük
səbəblər qrupu və onun yaradıcısı ən ali varlıq daxildir. İkinci qru-
pa isə kiçik səbəblər qrupu və onları yaradan dərkə malik varlıqlar
daxildir, lakin bilavasitə də bu varlıqlar üzərində də ən ali varlığın
nəzarəti hiss olunur. Kiçik səbəblər qrupunu istiqamətləndirənlər
öz malik olduqları mövcudluğun halını yaşayırlar. Ən ali varlıq isə
Dostları ilə paylaş: |