117
nüvənin bölünməsinə səbəb olur və nəticədə o neytronlar da bölün-
mə doğura bilən neytronlar buraxır ki, buradan da zəncirvarı reak-
siya meydana çıxır. lakin bütün bunlar bizi əhatə edən maddi aləmə
məxsusdur. Parlaq nur istehsalı isə tamam başa bir mərhələyə məx-
susi şəraitdir.
Həyatda hər bir şeyin öz tutumu, duyumu, qəbul edə bilmək qa-
biliyyəti var. Bu hər bir mövcudluğun xarakterindən, quruluşundan
yaranan haldır. Hər bir varlığı təşkil edən mövcudluqların hansı şə-
raitdə, necə birləşməyindən asılı olaraq varlığın müəyyən quruluşu
və xarakteri yaranır.
Bu quruluş və xarakter varlıq kimi labüdlüyündə müəyyən for-
ma və məzmuna malik olduğu üçün onun spesifik tutumu, duyumu
və qəbul edə bilmək qabiliyyəti olacaqdır. Hər hansı bir mövcudlu-
ğa münasibətdə bu məsələyə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. İnsan
da mövcudluqdur. İnsanın da quruluşu və buna müvafiq xarakter
və imkanları var. İnsanın varlıq kimi mövcudluğu bizi əhatə edən
maddi aləmin böyük səbəblər qrupuna daxildir. İnsan
öz quruluşu-
na görə bir çox üstünlüklərə malikdir ki, bunlardan da ən önəmlisi
həyat təcrübəsi əldə etmək imkanıdır.
İnsan öz quruluşundakı üstünlüyə görə Yer kürəsində yaşayan
canlılar üzərində hökmranlıq etmək qabiliyyətinə malikdir. Lakin
ən ali varlıq mövcudluqlara üstünlük verəndə onun başqa canlıla-
ra münasibətdə halını və imkanlarını nizamlayır ki, təbii tarazlıq
vəziyyəti pozulmasın. İnsan Yer kürəsindəki mövcudluqlar içəri-
sində ən mükəmməli olduğu üçün, onun başqa canlılar üzərində
hökmranlıq etmək ehtimalı nəzərə alınıb və insan təfəkkürünün
formalaşması üçün şərait yaradılıb. Hadisələrə ağılla münasibəti-
ni bildirən insan çox gözəl anlayır ki, təbii tarazlıq qorunmalıdır.
Əks təqdirdə dünyamız məhv olar. Deməli, ya mövcud varlıqlarda
hökmranlıq etmək imkanı artdıqca, əks tərəfin də ondan müdafiə
olunmaq qabiliyyəti inkişaf edir, ya da hökmranlıq etmək qabiliy-
yəti olan varlığın öz təfəkkür səviyyəsi o halda olur ki, təbii tarazlı-
ğın saxlanılmasının əhəmiyyətini anlayır. İnsan Yer kürəsində olan
mövcud varlıqlar içərisində belə bir mövqeyə malikdir.