Baki avrasiya universiteti NİĞde üNİversitesi
Yüklə 4,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çin Rüyası ve Yeni İpek Yolu: Tek Kuşak, Tek Yol
- Avrupa Birliği ve YİY
55 Yrd. Doç. Dr. Çiğdem Şahin/Çin ve Avrupa Birliği’nin Yeni İpek Yolu Girişimleri ve Orta Asya’ya tarafından İpek Yolu’nun geçtiği ülkeler arasında ticareti geliştirme ve kolaylaştırma konusunda gümrük idarelerinin oynadığı rolün etkinleştirilmesi için uluslararası bir platform oluşturulması, İpek Yolu üzerinde taşımacılığın ve ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik bir proje çerçevesinde çalışmalar yapılması için bir girişim başlatılmış, Antalya’da başlayan bir dizi forum toplanarak, çeşitli projelerin temelleri atılarak uygulanmaya başlanmıştır (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2013: 83-91). Rusya’nın belirgin ve somut bir YİY projesi olmamakla birlikte, iki yoldan bu tarihi hattın kendi etki alanındaki kontrolünü sağlamaya çalışmaktadır. Birincisi Avrasya Birliği oluşturma planıyken, diğeri Orta Asya’da çok sayıda yatırım projesini finanse etme ve işbirliklerine katılma uygulamalarıdır (Fedorenko, 2013: 15-16). Çin ve Avrupa Birliği’nin YİY kapsamındaki projeleri ise aşağıda kapsamlı olarak ele alınmaktadır.
Çin’in 1979’da Deng Xiaoping döneminde uygulamaya sokulan Açık Kapı politikasıyla başlayan ekonomik dönüşüm süreci, hala çeşitli iç kesimlerin çatışmacı ilişkileriyle sorun olmaya devam etmekle birlikte, özellikle ekonomi ve dış politika alanlarında kendini göstermeye devam etmektedir. Xi Jinping’in iktidarıyla daha kararlı ve keskin adımların atılmaya başlandığı bu dönüşüm bir Çin Rüyası olarak nitelendirilmektedir (Magri, 2015: 7-8). Bu Çin Rüyası’nın en büyük planlarından biri de YİY’dir. Plan, Çin’in dünyanın büyük güçleri arasında kendisine bir yer açma politikasının ana parçalarından biridir. 1970’lerin sonundan itibaren Çin’in girdiği yolda geldiği bu noktada, ABD’nin 2011’de somut adını verdiği YİY girişimine karşı, Jinping 2013’de Kazakistan’da Çin’in YİY planını ilan etmiştir. 7 Eylül 2013 tarihinde Kazakistan Nazarbayev Üniversitesi’nde ‘Halklar Arasında Dostluğun Geliştirilmesi ve Daha İyi Bir Gelecek Kurmak İçin Birlikte Çalışmak’ başlıklı konuşmasında Xi Jinping “Daha sıkı ekonomik bağlar kurmak ve Avrasya bölgesinde kalkınma alanını genişletmek için yenilikçi bir yaklaşım benimsemeli ve birlikte ‘İpek Yolu boyunca bir ekonomik kuşak’ oluşturmalıyız” (2013) önerisiyle gündeme Tek Kuşak projesini getirmiş, ipeğin yerini alacak petrol ve gazın odakta olduğu Şangay İşbirliği Örgütü’nün Bişkek’teki 12 Eylül tarihli Zirvesi haftasında bu yönde çok sayıda ülkeyle çok sayıda girişim önerilerini sunmuştur (Zenn, 2013: 8-10). Orta Asya ülkeleriyle İpek Yolu boyunca bir ekonomik kuşak oluşturmak için hangi adımların atılması gerektiğine dair önerilerini de bildirmiştir: Bölgesel ekonomik entegrasyona yeşil ışık yakacak şekilde ülkelerin ekonomi politikaları arasında koordinasyon kurmak; Doğu, batı ve güney Asya’yı birbirine bağlayacak adımlarla yol ve ulaşım bağlantılarını geliştirmek; yaklaşık 3 milyar insanın yaşadığı bu ekonomik kuşakta engellerden arındırılmış ticareti geliştirmek; ülkeler arasında para sirkülasyonunu kolaylaştırmak ve halklar arasında anlayışı geliştirmek. Birkaç ay sonra yeni bir İpek Yolu daha ilan etmiş, bu sefer kara haricinde deniz yollarına odaklanılmış, deniz ekonomisi, çevre, teknik ve bilimsel işbirliğinin güçlendirilmesi yoluyla 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu fikri ortaya atılmıştır (Szczudlik-Tatar, 2013: 3-4; Fallon, 2015: 141). Jinping’in ifadesiyle “Çin, ASEAN ülkeleriyle deniz işbirliğini… güçlendirecek ve 21. Yüzyılın Deniz İpek Yolu’nu oluşturmak için ortak çabalara katılıp deniz işbirliğini sağlayacaktır” (Jiao, 2013). Bu iki temel proje birlikte Çin’in YİY girişimi olan ‘Tek Kuşak, Tek Yol’ olarak ifade edilen politikasını oluşturmaktadır (Özdaşlı, 2015: 585-589; Kaczmarski, 2015: 1-4; Putten and Meijinders, 2015: 25-32). Bu tarihlerden itibaren Çin belirgin adımlar atmaya başlamıştır. Kara İpek Yolu kapsamında Çin ve Avrupa arasında temelde Orta Asya, İran, Türkiye ve Rusya üzerinden trenyolu bağlantılarıyla oluşturulan, ancak kara yolu ve enerji hatlarını içeren bir ağ planı yapılmıştır. Deniz İpek Yolu projesiyle hedeflenen ise kabaca Güneydoğu Asya, Hint Okyanusu, Basra Körfezi ve Akdeniz bağlantısı kurulmasıdır. Tüm bu genel politikada Orta Asya, Çin’in komşu bölgesi olarak, ancak yine kendi ekonomik beklentileri doğrultusunda özel bir ilgiye sahne olmaktadır. Bölge ülkelerinde destek verdiği yatırım projeleri, bunu doğrulamaktadır. Bölge ülkeleriyle çok taraflı işbirliğini enerji, ticaret ve ulaştırma alanlarında geliştirme isteği de ortadadır (Fedorenko, 2013:12-14). Örneğin, Türkmen gazının Özbekistan ve Kazakistan üzerinden Çin’e taşınmasını sağlayacak 1100 mil uzunluğundaki bir gaz boru hattı anlaşması yapmıştır. Kazakistan’la yapılan petrol boru hattı anlaşması doğrultusunda, her yıl 14 milyon ton petrol taşınmaktadır. Bu gibi projelerin yanı sıra, Çin Orta Asya ülkelerine yüksek miktarda kredi de sağlamakta, ayrıca Orta Asya tren yollarına yatırım yapmaktadır.
Çin tarafında bu girişimler söz konusu olurken, daha önceki tarihlerde başlamış olan AB yatırımları da aslında bir nevi Avrupa’nın kendi YİY girişimleri çerçevesini oluşturmaya başlamıştır. AB’nin kuruluşundan itibaren önem verdiği, karayolları, demiryolları, deniz yolları, hava ulaşımı, iç suyolları, Yüklə 4,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|