Baki döVLƏt universiteti
Yüklə 425,5 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ).
- Sl о veniya.
- FƏSİL II. ƏDV-NİN AZƏRBAYCANDA TƏTBİQİ VƏ SOSİAL-İQTİSADİ İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNDƏ ROLU
- Cədvəl 2.1 Bir sıra ölkələrdə mənfəət vergisi, fiziki şəxslərin gəlir vergisi və ƏDV-nin dərəcələri
- Ölкələr Mənfəət vergisi Fiziкi şəхslərin gəlir vergisi ƏDV
Slоveniya. ƏDV 1990-cı ilin iyun ayından tətbiq edilir. 2004-cü ilin may ayında Sloveniya AB-nə üzv daxil olduğu üçün ƏDV-nin tətbiqi sisteminə birlikdaxili ticarət müddəaları daxil edilmişdir. ƏDV Slоveniya ərazisində və AB ərazisi daxilində mal və ya xidmətləri təqdim edən, yaxud daşımalar və idxal fəaliyyəti ilə məşğul olan, eyni zamanda binaların hissələrinin mülkiyyət hüququ onlar istifadə edilmədikdən öncə və ya iki ildən sonra istifadə edildikdə, ötürüldükdə şəxslər tərəfindən ödənilir. Sloveniyada ƏDV-nin 2 dərəcəsi mövcuddur:
Misal üçün, ərzaq malları, dərman ləvazimatları, əlillərin şəxsi istifadəsi üçün nəzərdə tutulan tibb alətləri, içməli su, kitab və ya çap malları, ev tikintisi, təmiri və təqdim edilməsi, mədəniyyət və idman tədbirləri üçün biletlər və s. Fransa. Büdcə sisteminin əsas həlqəsini, 45%-ni əlavə dəyər vergisi (ƏDV) təşkil edir. ƏDV xüsusi ödəniş metodu ilə alınır və onun dərəcəsinin 4 növü mövcuddur:
ƏDV büdcəyə bəyənnamə əsasında hər ay ödənilir. Müəssisələr vergi idarəsinə bəyənnaməni və vergi ödənişi üzrə qəbzi təqdim edirlər. Mal dövriyyəsindən asılı olaraq ƏDV-nin rüblük və illik ödənişi mövcuddur. İxracla bağlı konpensasiyaların ödənişi ayliq həyata keçirilir. Qalan digər fəaliyyət növləri üçün ödəniş rüblər üzrə nəzərdə tutulmuşdur. Əgər müəssisənin mal dövriyyəsi ən azı 300 000 avro təşkil edirsə bu zaman ƏDV ödənilir. Deməli müəssisələr daimi olaraq büdcəyə vəsait ödəyirlər. Əgər ƏDV-nin məbləği 1350 avrodan az olarsa onda bu müəssisələr onu ödəməkdən azad olunur. ƏDV-nin məbləği 20 000 avrodan az olan kiçik sənətkarlara (sənətkarlıq işlərinə görə) güzəştlər tətbiq edilir. ƏDV üzrə imtiyazları investisiya qoyan müəssisələr əldə edir. Bunun mahiyyəti ondan içarətdir ki, investisiyaya yönəldilən məbləğ ƏDV hesablanan məbləğdən çıxılır. ƏDV-dən azad olmalar aşağıdakı fəaliyyət sahələrinə şamil olunur:
Almaniya. Büdcə gəlirlərində onun xüsusi çəkisi 28% təşkil edir. Əsas vergi dərəcəsi isə 16% təşkil edir. Əsas ərzaq məhsulları, kitab və jurnallar üzrə aşağı, yəni 7% dərəcəsi ilə vergi tutulur. Sahibkarların cari ildə dövriyyəsi 32,5 min avrodan az olarsa, onlar növbəti ildə ƏDV ödəməkdən azad olmaq hüququna malikdirlər. Fəaliyyər vergisinin obyekti kənd təssərüatı, meşə təsərrüfatı və fərdi əmək fəaliyyəti istisna olmaqla yerdə qalan fəaliyyət növləri ilə məşğul olan müəssisələrdir. Bu fəaliyyət növləri üçün iki vergi dərəcəsi tətbiq olunur: fəaliyyətdən əldə olunan gəlirin 5%-i və vergi tətbiq olunan əsas istehsal fondlarının dəyərinin 0,2%-i. Belçika. Dolayı vergilərin xüsusi çəkisinin yüksək olması Belçika üçün də xarakterikdir. ƏDV-nin standart dərəcəsi 21%-dir. Bundan başqa ƏDV-nin yaşayış evlərinin tikintisi üçün 12% və kənd təsərrüfatı xammalı, dərman, kitab, qəzet, kommunal xidmətlər, sərnişin nəqliyyatı xidmətləri, mehmnaxana biznesi üçün 7% həcmində azaldılmış dərəcəsi var. Banklar, sığorta şirkətləri, hüquqçünas, həkim, müəllim və xəstəxanaların xidmətləri, beynəlxalq daşımalar ƏDV-dən azadddır. Böyük Britaniya. Vergitutma nəzəriyyəsinin vətəni sayılan Böyük Britaniyada vergilər 5 əsas qrupa bölünür:
Böyük Britaniyanın vergi sistemində dolayı vergilər arasında əsas yeri ƏDV tutur. Ölkənin büdcə gəlirlərinin təqribən 17%-i bu vergi növünün payına düşür. Böyük Britaniyada ƏDV-nin standart dərəcəsi 17,5%-dir. ərzaq malları, kitablar, dərmanlar, ixrac, mənzillərdə istifadə olunan yanacaq və enerji, yaşayış evlərinin tikintisi, nəqliyyat xidmətləri uşaq geyimləri, poçt və maliyyə xidmətləri, sığorta fəaliyyəti, dini mərasimlərlə bağlı xidmətlər və s. ƏDV-dən azaddır. İsveçrə. Ölkənin vergi sistemini Avropa İttifaqının vergi sisteminə uyğunlaşdırmaq üçün 1995-ci ildən ƏDV daxil edilmişdir. Bu vergi məhsul istehsalının və onun bölüşdürülməsinin bütün mərhələlərində tətbiq olunur. ƏDV-nin 3 dərəcəsi var:
ƏDV-nin xüsusi dərəcəsi mehmanxana sektorundakı xidmətlərə tətbiq olunur. ƏDV-nin azaldılmış dərəcəsi isə ərzaq məhsullarına, alkoqolsuz içkilərə, quşlara, balığa, tibb məhsullarına, poliqrafiya xidmətlərinə, buğdaya tətbiq olunur. Braziliya. Braziliyada dolayı vergilərin iki növü var:
Dövlət satış vergisinin standart dərəcəsi 17%-dir. Federal Aksiz, adətən, Brüseldə yerləşən Dünya Gömrük Təşkilatının idarə etdiyi İstehlak məhsullarının razılaşdırılmış təsvir və kodlaşdırma sisteminə əsasən aparılmış təsnifata uyğun olaraq məhsulun dəyərinə əsasən tutulur. Dərəcələr “0” ilə 33% arasında dəyişir və orta dərəcə 10 %-dir. Misir. Misirdə ƏDV-nin standart dərəcəsi 10%-dir. 0% ilə arasında 45% arasında dəyişən digər dərəcələrdə mövcuddur. Bu dərəcələr aşağıdakı mal və xidmətlərə münasibətdə tətbiq edilir:
Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ). Bəzi iqtisadi ədəbiyyatlarda “satış vergisi”6 adlandırılan ƏDV ilk dəfə Pensilvaniya ştatında tətbiq olunan satışdan vergi, daha sonralar - yəni 1930-cu ildən başlayaraq 1960-cı ilədək olan müddət ərzində daha 45 ştatda və Kolumbiya dairəsində tətbiq olundu. A ki, hər bir ştat verginin dərəcəsini müstəqil müəyyən etmək hüququna malikdir. Bununla bağlı faiz dərəcəsi 3-7 faiz aralığında dəyişə bilir. Əksər Avropa ölkələrindən fərqli olaraq, ABŞ-da ümumi satışdan vergi və əlavə dəyər vergisi yoxdur. Ölkənin federal büdcəsinə yığılan vergilər bilavasitə proqressiv gəlir vergisi hesabına formalaşır və ÜDM-in 10%-dən 35%-dək təşkil edir. Vergi nəzəriyyəsinin tarixində dolayı vergilərin tətbiqi məsələsinə nəzər yetirdikdə, bu məsələnin XVIII əsrdən başlayaraq formalaşdığını müşahidə edirik. Avropanın inkişafının ilk mərhələlərində birbaşa və dolayı vergilərin təyin edilməsi cəmiyyətin siyasi inkişafından asılı olmuşdur. Mülkiyyətin bərabər bölgüsünə üstünlük verilən orta əsrin ilk dövrlərində Avropa şəhərlərində demokratik dayaqlar hələ qaldığından bu dövrün vergi sisteminə əsasən birbaşa vergilər daxil idi. Lakin zamanla zadəgan sinifi hakimiyyətdə mövqeyini gücləndirdikcə xalqın müqavimətini qırmaq məqsədilə əsasən zəruri tələbat mallarına qoyulan dolayı vergilərin tətbiqinə üstünlük verməyə başladı. Nəticə etibarilə, 1-ci mövqenin tərəfdarları məhz xalqın vəziyyətini ağırlaşdırdığından dolayı vergiləri zəruri hesab edirdilər. Az müddət sonra meydana çıxan 2-ci mövqenin tərəfdarları dolayı vergilərin tətbiqinin zəruriliyini əsaslandırırlar. Belə ki, zadəganlar müxtəlif iltizam və güzəştlərə malik olmaqla yanaşı, birbaşa vergilərin ödənilməsindən də azad idilər. Bu səbəbdən dolayı vergitutma ideyasının tərəfdarları, imtiyazlı sinfin nümayəndələrini bu vergilərin ödənişinə cəlb etməklə, dolayı vergilərə ümumi vergitutmada bərarbərliyi təmin edən bir vasitə kimi baxırdılar. XIX əsrin sonlarında isə iqtisadçılar birbaşa və dolayı vergilərin tətbiqi məsələsində tarazlılığın gözlənilməsinin zəruriliyi fikrinə gəldilər. Bəzi düşüncələrə görə, dolayı vergilər yerli istehsala və idxal mallarının qiymət artımına təsirsiz ötüşmür. İstehlakçı məhz bu vergilərin faiz dərəcəsinin səviyyəsindən asılı olaraq bahalaşa bilən əmtəələrin istifadəsindən uzaqlaşır ki, bunu da inflyasiyaya təsiredici amil kimi qiymətləndirmək olar. Ümumi Ticarət Təşkilatının (ÜTT) hər hansı bir dolayı verginin tətbiqinə birmənalı mənfi münasibəti də güman ki, elə bu səbəbdəndir. ÜTT dolayı vergilərin tətbiqinə qarşı ciddi mübarizə metodlara üstünlük verir. Bununla belə, burada bəzi qaranlıq məqamlar ortaya çıxa bilir. Məsələn, Azad Ticarət Zonasının varlığı sayəsində İnkişaf Etməkdə Olan Ölkələrdə (İEOÖ) daxili istehsalın, kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf səviyyəsini ciddi şəkildə aşağı salına bilər ki, bu isə sonuncuların bütün iqtisadiyyatına ağır zərbə vurmuş olar. Avropa Birliyinin (AB) fəaliyyətinin ilk dövründə birliyə üzv ölkələrdə dövriyyədən vergi yığımının iki sistemi mövcud idi:
AB-nin bir məruzəsinə əsasən, Almaniyada ƏDV-nin qaytarılması sahəsində, müxtəlif vergidən yayınma üsullarından istifadə edilməklə, il ərzində büdcədən 17.85 milyard manat7 (17,0 milyard avro) pul oğurlanır. Bu da bir daha onu təsdiqləyir ki, hətta inkişaf etmiş iqtisadiyyatı və güclü məhkəmə sistemi olan dövlətlərdə də vergi sahəsində ƏDV fırıldaqçılığının qarşısının alınmasına tam müvəffəq olunmur. 1967-ci ilin aprel ayında AB şurası birliyə üzv ölkələrin 1970-ci ilin yanvar ayının 1-nə qədər Vahid ƏDV (Avropa) sisteminə keçirilməsi barədə direktiv qəbul etdi. Bununla da, ƏDV, AB üçün dolayı vergi qismində öz təsdiqini tapdı. Bu direktivə görə, gələcəkdə bu birliyin üzvlüyünə qəbul olmaq istəyən hər bir dövlətin vergi sist mində ƏDV mütləq olmalıdır. Bu xüsusən də AB-nin xüsusi maliyyə vəsaitlərinin tərkibində sanballı vergi komponentinin olması ilə şərtlənir. AB-nin büdcəsinin olması məhz bu komponentdən birbaşa asılı olur (1999-cu ildə birliyin xüsusi vəsaitlərində ƏDV-dən daxil olmaların payı 66% təşkil etmişdir). ƏDV-nin Avropa sisteminin əsas əlamətləri AB şurasının müxtəlif illərdə qəbul etdiyi direktivlərlə müəyyən olunur. Bunların arasında 17 may 1977-ci il tarixində qəbul olunmuş və ƏDV üçün vahid hesablama bazasını nəzərdə tutan 6-cı direktiv xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Burada vahid hesablama bazası dedikdə, vergitutma obyektini və verginin hesablanması metodunu müəyyən edən ümumi qaydalar məcmusu, - yəni vergi sövdələşməsinin yeri, gözlənilə bilən vergi güzəşti və imtiyaz halları, avans ƏDV ödənişinin növbəti satış mərhələsində nəzərə alınması səviyyəsi, eləcə də ixrac malların ƏDV-dən azad olunması və idxal mallara ƏDV tətbiqi məsələləri nəzərdə tutulur. Belə bir vahid bazanın olması birliyə üzv ölkələrdə vahid qaydada ƏDV-nin tətbiqinin zəruri şərtidir (xüsusən də, Birliyin vahid büdcəsinə vergi daxilolmaları məbləğinin müəyyən edilməsində bunun böyük əhəmiyyəti vardır). AB şurasının bir sıra direktivləri ƏDV dərəcələrinin elastikliyini nəzərdə tutur. Bu direktivlərə görə, 01 yanvar 1993-cü il tarixdən etibarən birliyə üzv ölkələr 2 cür ƏDV dərəcəsi tətbiq edə bilirdilər:
Standart dərəcələrin minimum həddi 15% təşkil edirdi. Aşağı vergi dərəcəsi isə (5%-dən aşağı olmamaqla) yalnız ayrı-ayrı əmtəə və xidmətlərə, məsələn ərzaq mallarına, əczaçılıq mallarına və tibbi ləvazimatlara, kitablara, qəzetlərə, sərnişin nəqliyyatı və digər xidmətlərə tətbiq oluna bilərdi. Bu sıradan güzəştli vergi dərəcələri, sağlam rəqabətə təsir göstərməmək şərti ilə, təbii qaza və elektrik enerjisinə tətbiq oluna bilərdi. Bir sıra zəruri istehlak mallarına, uşaq yeməkləri, ayaqqabı və geyimlərə - daha aşağı (5%-dən aşağı) və ya “0” (sıfır) vergi dərəcəsinin tətbiqi 01 yanvar 1991-ci il tarixinə qədər vergi dərəcələrinin qüvvədə olduğu ölkələrdə mümkün idi (“0” (sıfır) vergi dərəcəsi hesabına vergi ödəyicisi xammal və material alarkan ödədiyi ƏDV məbləğini sonradan vergi orqanından geri almaq hüququna malik olur). İncəsənət əsərləri, əntiq əşyalar, qızıl və bəzi digər əmtəələr üçün ƏDV-nin tətbiqinin xüsusi qaydası nəzərdə tutulur. ƏDV-nin tətbiqi ilə bağlı təcrübi təsəvvürləri və mülahizələri, iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrin timsalında müqayisəli izləsək daha məqsədə uyğun olardı. Ukrayna. Kiyevdə sahibkarların iştirakı ilə keçirilən iqtisadi forumda Ukrayna hökumətinin əlavə edilmiş dəyərə görə hesablanan verginin tətbiqindən ümumiyyətlə uzaq durması, onun əvəzində əmtəələrin təqdim edilməsinə hesablanan 3-4 faiz dərəcəli verginin tətbiq edilməsi barədə variantların hazırlandığı haqda hökumət rəsmiləri tərəfindən məlumat verilmişdir. Rusiya. Ölkə başçısı Dmitri Medvedyev Rusiya Sahibkarlar Birliyinin növbəti yığıncağı zamanı bildirmişdir ki, Vergi Məcəlləsinə bundan sonra gözlənilən əlavə və dəyişiklərdə 2020-ci ilə qədər dövlətin inkişaf strategiyası mütləq nəzərə alınacaq. Onun məruzəsindən sitat: “Dövlətin uzunmüddətli iqtisadi strategiyası hazırlanırsa, burada gələcək vergi islahatları barədə qeydin olması mütləqdir. Bu cür dəyişikliklər qısa müddət ərzində müəyyən edilə bilinməzsə, o halda digər qanunvericilik aktlarının da təkmilləşdirilməsi eyni qaydada gecikdirilə bilər. Deməli, bu tip məsələlərin həlli istiqamətində tarazlaşdırılmamış addımlar atmaq olmaz”. Qeyd edək ki, son illər bu ölkədə vergilərlə bağlı ən aktual mülahizələr gəlir vergisinin və ƏDV-nin 18%-dən 12%-ə qədər azaldılması ilə bağlı olmuşdur. Avqust ayına qədər təqdim olunmalı qanun layihəsində yalnız ƏDV ilə bağlı dəyişikliklər gözlənilir. Slоveniya. ƏDV 1990-cı ilin iyun ayından tətbiq edilir. 2004-cü ilin may ayında Sloveniya AB-nə üzv daxil olduğu üçün ƏDV-nin tətbiqi sisteminə birlikdaxili ticarət müddəaları daxil edilmişdir. ƏDV Slоveniya ərazisində və AB ərazisi daxilində mal və ya xidmətləri təqdim edən, yaxud daşımalar və idxal fəaliyyəti ilə məşğul olan, eyni zamanda binaların hissələrinin mülkiyyət hüququ onlar istifadə edilmədikdən öncə və ya iki ildən sonra istifadə edildikdə, ötürüldükdə şəxslər tərəfindən ödənilir. Son bir il ərzində təqdim edilən mal və ya xidmətin dəyəri 26 250 manatı (25 000 avronu) keçərsə, həmin dövriyyə sahibi olan sahibkara ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyat məcburi xarakter daşıyır. Bundan başqa, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan, kənd və meşə təsərrüfatlarında kodastr əsasında gəlirlər əldə edən şəxslər üçün ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyatın məcburi həddi 78 750 manat (75000 avro)8 məbləğindədir. Kiçik sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olanlar, o cümlədən fermerlər 5 il ərzində qüvvədə qalan ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyata görə vergi orqanına könüllü müraciət edə bilərlər. Sloveniyada ƏDV-nin 2 dərəcəsi mövcuddur: 1. İstisnalar nəzərə alınmaqla, bütün təqdim edilən mal və xidmətlərin təqdim edilməsinə tətbiq edilən standart dərəcə - 20% , 2. ƏDV qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş siyahı üzrə mal və xidmətlərin təqdim edilməsinə tətbiq edilən aşağı dərəcə - 8.5%. Misal üçün, ərzaq malları, dərman ləvazimatları, əlillərin şəxsi istifadəsi üçün nəzərdə tutulan tibb alətləri, içməli su, kitab və ya çap malları, ev tikintisi, təmiri və təqdim edilməsi, mədəniyyət və idman tədbirləri üçün biletlər və s.
Müəssisələr vergi idarəsinə bəyənnaməni və vergi ödənişi üzrə qəbzi təqdim edirlər. Mal dövriyyəsindən asılı olaraq ƏDV-nin rüblük və illik ödənişi mövcuddur. İxracla bağlı konpensasiyaların ödənişi ayliq həyata keçirilir. Qalan digər fəaliyyət növləri üçün ödəniş rüblər üzrə nəzərdə tutulmuşdur. Əgər müəssisənin mal dövriyyəsi ən azı 300 000 avro təşkil edirsə bu zaman ƏDV ödənilir. Deməli müəssisələr daimi olaraq büdcəyə vəsait ödəyirlər. Əgər ƏDV-nin məbləği 1350 avrodan az olarsa onda bu müəssisələr onu ödəməkdən azad olunur. ƏDV-nin məbləği 20 000 avrodan az olan kiçik sənətkarlara (sənətkarlıq işlərinə görə) güzəştlər tətbiq edilir. ƏDV üzrə imtiyazları investisiya qoyan müəssisələr əldə edir. Bunun mahiyyəti ondan içarətdir ki, investisiyaya yönəldilən məbləğ ƏDV hesablanan məbləğdən çıxılır. ƏDV-dən azad olmalar aşağıdakı fəaliyyət sahələrinə şamil olunur:
Braziliya. Braziliyada dolayı vergilərin iki növü var:
Dövlət satış vergisinin standart dərəcəsi 17%-dir. Federal Aksiz, adətən, Brüseldə yerləşən Dünya Gömrük Təşkilatının idarə etdiyi İstehlak məhsullarının razılaşdırılmış təsvir və kodlaşdırma sisteminə əsasən aparılmış təsnifata uyğun olaraq məhsulun dəyərinə əsasən tutulur. Dərəcələr “0” ilə 33% arasında dəyişir və orta dərəcə 10 %-dir. Misir. Misirdə ƏDV-nin standart dərəcəsi 10%-dir. 0% ilə arasında 45% arasında dəyişən digər dərəcələrdə mövcuddur. Bu dərəcələr aşağıdakı mal və xidmətlərə münasibətdə tətbiq edilir:
Estoniya. Estoniyanın vergi qanunları daha çox liberal xarakter daşıdığı üçün istehsalın sürətli inkişafını təmin etmək üçün heç bir şərtlər qoyulmur. Hətta xarici investorlar üçün tətbiq edilən vergi güzəştlərinə 1994-cü ildən etibarən xitam verilmişdir. Bir çox ixracatçılar əmtəələr üzrə bazarda daha çox paya sahib olmaq üçün daxili istehsala üstünlük verirlər. Estoniyanın həm fiziki, həm də hüquqi rezidentləri gəlir vergisini 21% dərəcə ilə ödəyirlər. Lakin yerli hakimiyyət orqanları yığim faizlərinə ehtiyac olan hallarda 2% nisbətində dəyişiklik etmək hüququna malikdir. ƏDV-nin faiz dərəcəsi isə 20% həddində müəyyənləşdirilib ki, bu da Avropanın digər ölkələrinin müvafiq göstəriciləri ilə müqayisədə eynidir (Böyük Britaniya-18%, Latviya-18% və s.). Estoniyada ƏDV 01 may 2004-cü il tarixdən tədbiq edilir. Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı mal iş və xidmətlərin təqdim edilməsi, idxalı ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar hesab edilirlər. Hüquqi və fiziki şəxslərin vergi ili ərzindəki dövriyyəsi üçün qanunla tənzimlənən məbləğ ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyata alınmada məsuliyyəti müəyyən edir. Bu məbləğ ƏDV məqsədləri üçün tənzimlənən məbləğ həddindən aşağıdırsa, bu halda ödəyici ƏDV qeydiyyatına könüllü dura bilər. ƏDV-nin standart dərəcəsi 20%-dir, bir sıra hallarda isə aşağı faizlə, yəni 5% və “0” (sıfır)% dərəcələri ilə verginin tətbiqi nəzərdə tutulur. Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ). Bəzi iqtisadi ədəbiyyatlarda “satış vergisi” adlandırılan ƏDV ABŞ-da pərakəndə satışın yalnız sonuncu istehlakçısından tutulur ki, ƏDV üzrə daxilolmanın ümumi vergi daxilolmalarındakı xüsusi çəkisi 25-50% təşkil edir. İlk dəfə Pensilvaniya ştatında tətbiq olunan satışdan vergi, daha sonralar - yəni 1930-cu ildən başlayaraq 1960-cı ilədək olan müddət ərzində daha 45 ştatda və Kolumbiya dairəsində tətbiq olundu. Bu sırada Alyaska, Delaver, Yeni Hempşir Montana və Oreqon ştatları istisnadır. Satış vergisi tətbiq edilən ştatlarda bu tədiyyə 1930-cu illərdə proqressiv xarakter daşıyırdı və yalnız 1934-cü ildə dəyişərək 3 faiz vahid dərəcə ilə tətbiq edildi. FƏSİL II. ƏDV-NİN AZƏRBAYCANDA TƏTBİQİ VƏ SOSİAL-İQTİSADİ İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNDƏ ROLU
Leqal iqtisadiyyatın nоrmal fəaliyyət göstərməsi üçün əlverişli vergi şəraitinin yaradılması dövlətin vergi siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Respubliкamızda bu sahədə daim məqsədyönlü işlər görülmüşdür. Belə кi, mənfəət vergisinin dərəcəsi 45 faizdən 24 faizə, əlavə dəyər vergisinin dərəcəsi 28 faizdən 18 faizə, fiziкi şəхslərin gəlir vergisinin maкsimal dərəcəsi 55 faizdən 35 faizə endirilmiş, aylıq gəlirin vergi tutulmayan məbləği 150000 manata qaldırılmışdır. Bütün bunların nəticəsində Azərbaycan Respubliкasında əкsər vergilərin dərəcələri digər ölкələrdəкi analоji vergi dərəcələrindən хeyli aşağıdır. Belə bir müqayisəni aşağıdaкı cədvəlin кöməyi ilə də apara biləriк. Cədvəl 2.1 Bir sıra ölkələrdə mənfəət vergisi, fiziki şəxslərin gəlir vergisi və ƏDV-nin dərəcələri
Cədvəl 2.1-dən göründüyü kimi Azərbaycan Respublikasında mənfəət vergisinin dərəcəsi həm inкişaf etmiş ölкələrlə, həm də MDB-yə daхil оlan dövlətlərlə müqayisədə хeyli aşağıdır. Fiziкi şəхslərin gəlir vergisinin maкsimal dərəcəsi Кanada və ABŞ istisna оlunmaqla digər inкişaf etmiş ölкələrdə оlan dərəcədən aşağı, MDB üzvü оlan dövlətlərlə müqayisədə isə yalnız Özbəкistan və Taciкistandan aşağıdır. MDB üzvü оlan ölкələr arasında ƏDV-nin ən aşağı dərəcəsi isə Azərbaycan Respubliкasındadır. Beləliklə, büdcənin cari gəlirləri vergilərdən daxilolmalar və vergi olmayan gəlirlərin cəmindən ibarətdir. Büdcənin ümumi gəlirlərini isə cari gəlirlərlə yanaşı əsaslı gəlirlər və rəsmi qaydada alınan vəsaitlər təşkil edir. Qeyd etdiyimiz kimi büdcə gəlirlərinin formalaşmasını vergilərdən daxilolmalar, vergi olmayan gəlirlər, əsaslı gəlirlər və rəsmi qaydada alınan vəsaitlər(transfertlər) təşkil edir. Məhz büdcə gəlirlərinin quruluşunu da onların köməkçi bölmələri və növləri formalaşdırır. Azərbaycan Respublikasının vergilərdən daxil olmaları aşağıdakılardan ibarətdir:
Dövlət büdcəsinə son beş ildə vergi və digər ödəmələrin daxil olması haqqında məlumatı Cədvəl 2.2-də daha ətraflı nəzərdən keçirək. Cədvəldən göründüyü kimi, büdcəyə daha çox gəlir gətirən vergilər ƏDV və mənfəət vergiləridir ki, onlar da məənfəət vergisinin 2009-2010-cu ildəki azalmasını nəzərə almasaq daimi artım tempində hərəkət edir. Yüklə 425,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|