7
•
Yeni malzemeler ve teknolojiler, dünyanın farklı yerlerinde düşük maliyetli üretimin
önünü açmaktadırlar.
Bu eğilimlerin bir sonucu olarak firmalar seri üretilmiş standart ürünler ile gelir elde
etmekte zorlanır hale geldiler. Müşterilerin beklentileri daha çok çeşitliliğe sahip olmakla
beraber anlık değişimler gösterebilmektedir. Müşteri sadakatinin de giderecek azaldığı
gözlemlenmektedir. Birçok firma müşteri beklentilerini daha iyi karşılayabilmek için kitlesel
bireyselleştirme (mass customization), katma değerli hizmetler ve kalite yönetimi
yaklaşımlarını uygulamaya çalışmaktadır. Günümüzün lojistik sistemleri bu yaklaşımların
doğurduğu ihtiyaçları karşılamak durumundadır.
2.2.3
Ürün Yaşam Döngülerinin Kısalması
Teknolojideki yüksek gelişim hızı yeni teknoloji ve ürünlerin daha kısa sürede
geliştirilmelerine olanak sağlamaktadır. Bunun bir yan etkisi olarak yeni geliştirilen bir
teknolojinin veya ürünün başarılı olmak için daha kısa bir zamanı bulunmaktadır. Her
teknoloji veya ürün yeni ortaya çıkan bir yenilik/inovasyon ile geçerliliğini
yitirebilmektedir. Sonuç olarak günümüzün lojistik sistemleri firmaların değişen pazar
koşullarına daha hızlı uyum sağlayacak şekilde tasarlanmaktadır.
2.2.4
Çevre Bilincinin Artması
1970’li yillarda, içinde yaşadığımız çevrenin insanoğlunun elindeki en değerli kaynak
olduğu ve insanoğlunun geliştirdiği ve kullandığı teknolojilerin çevre üzerindeki olumsuz
etkilediği fark edilmeye başlandı. Sanayileşmenin getirdiği refah ve bolluğun sürdürülebilir
olması için çevrenin korunması gerektiği bilinci yerleşmeye başladı. Bunun bir sonucu
olarak sera gazları salınımlarının azaltılması, enerji verimliliğinin artırılması, alternatif
enerji üretimi, doğada çözünür malzemeleri ve arıtma ve geri dönüşüme yönelik
teknolojilerin geliştirilmesine ağırlık verildi.
Geri dönüşüme verilen önem tersine lojistik kavramının doğmasına ve lojistik sistemlerine
tersine lojistik fonksiyonlarının dâhil edilmesini bir gereklilik haline getirdi. Artan çevre
bilinciyle daha az enerji harcayan ve daha az sera gazı yayan lojistik sistemleri ve
teknolojileri geliştirildi. Lojistik ağı tasarımı, elleçleme sistemleri, araç rotalama ve
çizelgeleme yöntemleri, yük konsolidasyonu teknolojilerinin kullanımı hız kazandı.
1990’larda kent merkezlerindeki trafik sıkışıklığını azaltılmasını konu alan Kentsel Lojistik
kavramı doğdu. Kentsel Lojistik stratejilerinin yapıtaşları olarak kullanılan Lojistik Merkez
ve Kombine Taşımacılık kavramları ön plana çıktı. Bu kavramlar günümüzde de hala
güncelliklerini korumaktadırlar.
Son yıllarda ambalajlama ve paketlemede kullanılan malzemelerin doğada çözünür
olmasına yönelik çabalarda da bir artış gözlenmektedir. Ambalajlama ve paketlemenin
temel amaçlarından biri taşıma ve depolama gibi lojistik süreçlerinin sağlıklı bir şekilde
yapılabilmesidir. Doğada çözünür malzemelerin yanında ambalaj ve paketlerin kullanılması
veya geri dönüşümle üretilmesi ön plana çıkmaktadır.
Bu alandaki en güncel konu ise “karbon nötr” ürün ve hizmetler sunma çabaları olarak
gösterilebilir. Bir ürün veya hizmetin karbon nötr olabilmesi için sebep olduğu
8
karbondioksit (CO
2
) salınımların telafi edilmesi gerekir. Bu amaçla kullanılan iki ana yöntem
vardır. Birincisi, fosil yakıtların kullanımı sonucu atmosfere salınan karbonun aynı miktarda
enerjiye karşılık gelen yenilenebilir enerji (rüzgâr, güneş vs.) ile dengelenmesi veya sadece
yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması. İkincisi ise karbon salınımlarını dengelemek
için başkalarına para ödenmesi: ağaçlandırma çalışmaları, sera gazı azaltma projelerine
destek verme, devletten veya başka firmalardan karbon kredileri satın almak vs. gibi.
Karbon salınımlarının önemli bir kısmı ulaşım ve lojistik faaliyetlerinden
kaynaklanmaktadır ve bu faaliyetlerden kaynaklanan karbon salınımlarını azaltma veya
nötrlemeye yönelik çalışmalar hız kazanmaktadırlar.
2.3.
Lojistik Faaliyetleri
Ülkemizde lojistik denince akla genelde nakliye gelmektedir. Lojistiğe verilen önemin
artması ile birlikte birçok nakliye firma kendisini lojistik firması olarak adlandırmaya
başlamıştır. Bu bölümde nakliye faaliyetlerine karşılık gelen değişik taşımacılık türleriyle
birlikte lojistiğin temelini oluşturan bazı faaliyetlerle ilgili kısa tanımlar ve bilgiler yer
almaktadır.
2.3.1
Taşımacılık
Taşıma veya nakliye bir yükün bir noktadan başka bir noktaya götürülmesi demektir.
Taşıma lojistiğin temel operasyonlarından birisidir. Taşıma içermeyen bir tedarik zinciri
olması mümkün değildir. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi taşımacılık kullanılan ulaşım
altyapısına göre farklı türlere ayrılmıştır: karayolu taşımacılığı, demiryolu taşımacılığı,
havayolu taşımacılığı gibi. Farklı taşımacılık türleri arasında esneklik, ekipman, maliyet ve
hız gibi birçok açıdan farklılıklar vardır.
2.3.1.1.
Karayolu Yük Taşımacılığı
Karayolu taşımacılığının tekerleğin icadıyla başladığı ve bu nedenle en eski taşımacılık türü
olduğu söylenebilir. Karayolu taşımacılığı aynı zamanda en esnek taşımacılık türüdür.
Günümüzde karayolu taşımacılığı yük kamyonlarıyla yapılmaktadır. Farklı yük taşıma
kapasitesine sahip kamyonlar mevcuttur. Yol altyapısı olarak kamyonun ilerleyebileceği düz
bir zemin yeterlidir. Ancak, karayolu taşımacılığından yüksek derecede rekabet edebilirliğe
sahip olmak için yüksek kalitede asfalt yollara ihtiyaç vardır. Ayrıca uzun mesafe
taşımacılığında trafik kurallarının belirlenmesi ve denetlenmesi, şoförler için dinlenme
tesisleri gibi ihtiyaçları doğurmaktadır. Bu da özellikle uzun mesafeli taşımacılıkta etkinlik
için yüksek miktarda kamu ve özel sektör yatırımı yapılmasını gerektirmektedir.
Uzun mesafeli taşımacılık için karayolu taşımacılığından daha iyi ölçek ekonomisi imkânları
sunan taşımacılık türleri vardır. Öte yandan uzun mesafeli taşımacılık için hangi tür
kullanılırsa kullanılsın, taşıma işlemi hemen hemen her zaman karayolu ile başlar ve
karayolu ile biter. Bu nedenle ve karayolu taşıt (kamyon) maliyetlerinin diğer taşımacılık
türlerinin kullandığı taşıtlara göre çok daha düşük maliyetli olması ve yük taşıma
kapasitelerinin de tam tersi şekilde çok daha az olması nedeniyle dünyanın hemen her
ülkesinde karayolu taşımacılığı yapan firma sayısı oldukça yüksektir.