Bakka ulasimLojistik Rapor

 

 

9 

2.3.1.2.

 

Denizyolu Yük Taşımacılığı 

Gemi  ve  tekneler  üzerinde  denizler,  okyanuslar  ve  nehirler  yoluyla  yapılan  yük 

taşımacılığıdır. Rönesans dönemindeki coğrafi keşiflerle birlikte uluslararası ticaretin temel 

taşıtı haline gelmişlerdir. Rönesans dönemine kadar ilkel sayılabilecek gemiler kullanılırken 

bu  dönemden  sonra  hem  daha  büyük  hem  de  mimari  ve  teknolojik  olarak  daha  gelişmiş 

gemiler tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Kayıtlı tarih boyunca en çok yük taşınan taşımacılık 

türü olduğu tahmin edilmektedir. Gemilerle her türlü yük taşınabilmektedir ancak her gemi 

belirli  yük  tiplerinin  taşımak için  tasarlanmıştır. Dünyada  yaklaşık  45.000  adet  ticari  gemi 

olmasına rağmen bu gemilerin hemen hemen her biri farklı bir tasarıma sahiptirler. Gemiler 

genelde  taşıyabildikleri  yük  tiplerine  göre  veya  büyüklüklerine  göre  genel  sınıflara 

ayrılırlar. 

Gemiler taşıdıkları yük türlerine göre kuru yük gemileri, tankerler, konteyner gemileri, Ro-

Ro  (Roll-on  Roll-off)  gemileri  gibi  sınıflara  ayrılırlar.  Geleneksel  kuru  yük  gemileri  dökme 

yük  (bulk)  veya  parça  yük  (break  bulk)  taşımak  için  gövde  kısımlarında,  kapakları 

güvertede  olan  bölmelere  sahiptirler.  Genellikle  güvertelerinde  yükleme  ve  boşaltma  için 

vinçlere  sahiptirler.  Bu  gemiler  güvertenin  üzerinde  yük  taşımazlar  ve  yağışlı  havalarda 

yükleme ve boşaltma yapamazlar.  

Tankerler sıvı yük (LPG, LNG, ham petrol, vs.) taşımasında kullanılmaktadır.  

Konteynerler  standard  boyutlara  sahip,  üst  üste  konulabilen,  yeniden  kullanılabilen  ve 

genelde  çelikten  yapılan  kutu  şeklinde  yapılardır.  Konteynerler  20  feet  veya  40  feet 

uzunlukta  olurlar.  Konteyner  gemileri;  yüklerin  elleçlenmesinin  kolaylığı,  yüklerin  hava 

şartlarından  daha  az  etkilenmesi  ve  bunun  sonucunda  güvertenin  üzerinde  yük 

taşıyabilmeleri  nedeniyle  uluslararası  ticarette  parça  yük  taşıyan  kuru  yük  gemilerinin 

yerini almışlardır.  

Ro-Ro  gemileri  ise  motorlu  taşıtların  taşınmasında  kullanılırlar.  Ro-Ro  gemileri  aslında 

araçların  şoförsüz  olarak  toplu  bir  şekilde  taşınması  için  tasarlanmış  gemilerdir.  Ancak, 

ülkemizde  araçları şoförleri ile  birlikte  taşıyan  daha  küçük  boyutlu  gemiler  olan  feribotlar 

da Ro-Ro gemisi olarak adlandırılmaktadırlar. Birden fazla gemi tipinin özelliklerini taşıyan 

kombinasyon gemiler mevcuttur. 

Gemilerin büyüklükleri dead-weight tonnage (DWT) ile ölçülür. DWT bir geminin toplam 

ton cinsinden toplam yük taşıma kapasitesine karşılık gelir. DWT içerisinde yakıt, erzak gibi 

geminin seyahat etmek için ihtiyaç duyacağı şeyler de dâhildir. Büyüklük sınıflandırmasında 

en çok kullanılan kriter bir gemininin Panama Kanalı’ndan geçip geçemeyeceğidir. Panama 

Kanalı’ndan  geçebilecek  büyüklükte  olan  bir  gemiye  Panamax  gemi  denir.  Bu  gemiler 

75.000  DWT’ye  kadar  yük  taşıyabilirler  ve  kanala  sığabilecek  genişlik  ve  uzunluktadırlar. 

Daha büyük gemiler post-Panamax olarak adlandırılır.  

Bir  konteyner  gemisinin taşıma  kapasitesi  taşıyabileceği  20  feet  uzunluğundaki  konteyner 

sayısı, yani twenty-foot equivalent unit (TEU) cinsinden, ölçülür. 

Dökme  yük  gemilerinde  400.000  DWT’ye,  tankerlerde  550.000  DWT’ye,  konteyner 

gemilerinde 16.000 TEU’ya ulaşan taşıma kapasitesine sahip gemiler bulunmaktadır.  

---

 

 

10 

Gemilerin  büyüklüklerini  belirleyen  faktörlerden  bir  tanesi  de  gemi  yüklü  halde  iken 

geminin  gövdesinin  suyun  içinde  kalan  kısmının  yüksekliği  olan  draftıdır.  Yüksek  taşıma 

kapasiteli  gemilerin  daha  yüksek  drafta  sahiptirler.  Bir  geminin  draftı  güvenli  bir  şekilde 

seyahat  edebileceği  minimum  su  derinliğini  belirler.  Gemilerin  yükleme  ve  boşaltma  için 

yanaştığı  limanlar  belirli  bir  draft  derinliğine  göre  tasarlanmışlardır.  Gemiler,  derinlikleri 

draftlarının  altında  olan  limanlara  demir  atamazlar.  Gününümüzün  yüksek  kapasiteli 

gemileri için yüksek draftlı limanlara ihtiyaç vardır. 

Denizler  bazı  noktalar  arasında  karayolu  ve  demiryolu  taşımacılığını  imkansız  hale 

getirmektedir.  Havayolu  taşımacılığı  ise  denizyolu  taşımacılığına  göre  çok  daha  yüksek 

maliyetlidir. Gemilerin taşıma kapasiteleri arttıkça birim taşıma maliyetleri düşmektedir. Bu 

nedenle demiryolu ve karayoluna göre daha düşük maliyetli taşıma imkanı sunmaktadır.  

Denizyolu’nun diğer taşıma türlerine göre dezavantajı zaman olarak daha uzun sürmesidir. 

Yük  gemileri  diğer  taşıtlara  göre  daha  yavaş  yol  alabilmektedirler.  Ayrıca,  gemiler  birden 

fazla limana uğramaktadır. Limanlarda yükleme ve boşaltma işlemleri zaman almaktadır. Bu 

nedenlerden dolayı, kısa sürede teslim edilmesi beklenen yükler için, özellikle maddi değeri 

yüksek yükler için, tercih edilmemektedir. Denizyolu taşımacılığı liman, elleçleme teçhizatı, 

bağlantı  yolları  gibi  birçok  yüksek  maliyetli  altyapı  yatırımı  yapılmasını  gerektirir.  Bu 

yatırımların  ekonomik  olması  için  taşınan  yük  miktarının  yeterince  yüksek  olması 

gerekmektedir.  

2.3.1.3.

 

Demiryolu Yük Taşımacılığı 

Demiryolları üzerinde yük vagonları ile yapılan yük taşımacılığıdır. Kuru yük (dökme  veya 

parça),  sıvı  yük,  konteyner,  motorlu  taşıtlar,  canlı  hayvan  gibi  çok  çeşitli  yük  türleri 

taşınabilmektedir.  Özellikle  uzun  mesafelerde  harcanan  enerji  birimi  başına  alınan  ton-

kilometre açısından diğer taşımacılık türlerine göre daha avantajlı olabilirler.  

En büyük avantajı kömür, cevher gibi dökme yük türlerinde sağlarlar. Genellikle denizyolu 

taşımacılığından  daha  yüksek  maliyete  sahiptir.  Bu  nedenle  daha  çok  karayolu 

taşımacılığına  bir  alternatif  olarak  düşünülmektedir.  Ancak,  karayolu  taşımacılığı  kadar 

esnek  değildir.  Güzergahların  demiryolu  altyapısı  ile  sınırlı  olması,  yük  trenlerinin  birden 

fazla  istasyonda  durması  ve  yüklerin  istasyonlarda  zaman  kaybetmesi  nedeniyle  karayolu 

taşımacılığına  göre  daha  yavaş  bir  taşımacılık  türüdür.  Demiryolu  altyapısı  (yollar, 

istasyonlar,  aktarma  tesisleri,  vs.)  yüksek  maliyetli  ve  yapıldıktan  sonra  değiştirilmesi  zor 

yatırımlardır.  Ayrıca,  yüklerin  göndericiden  demiryolu  tesislerine  ve  demiryolu 

tesislerinden  alıcıya  ulaştırılması  ek  maliyetler  doğurabilmektedir.  Bu  nedenle  son  30  yıl 

içerisinde  demiryolunun  yük  taşımacılığındaki  payının  karayolu  taşımacılığına  kaydığı 

görülmüştür.  

Günümüzde  çevre  duyarlılığının  artması  ve  petrol  fiyatlarının  yükselmesi  ile  birlikte 

karayolu taşımacılığına alternatif arayışları artmıştır. Demiryolu, karayolundan daha çevreci 

bir  taşımacılık  türü  olarak  görülmekte  ve  yük  taşımacılığındaki  payını  artırmaya  yönelik 

çalışmalar hız kazanmaktadır. 

 

---