Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
319 hüququnun məzmununa dövlət orqanlarının, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, vəzifəli şəxslərin qərar və hərəkətlərindən (yaxud hərəkətsizliyindən) məhkəməyə şikayət etmək imkanı daxildir. Əsas Qanunun 71- ci maddəsinə əsasən, insan və vətəndaş hüquqlarının və azad- lıqlarının pozulması ilə əlaqədar mübahisələri məhkəmələr həll edir. 539 Ədəbiyyatda da qeyd olunduğu kimi, konstitusiyanın, demokratiyanın və hüquqi dövlətin zəruri şərti siyasi iqtidarın və inzibati orqanların əsas hüquq və azadlıqların həyata keçiril- məsini özbaşına əngəlləməsinə yol verməməkdir. 540 Onu da qeyd edək ki, heç də bütün ölkələrin konstitusi- yalarında müdafiə hüququ “hüquqlar və azadlıqlar” bölməsində yerləşdirilməmişdir. Məsələn, Yunanıstan, İspaniya, Portuqa- liya kimi ölkələrdə müdafiə hüququ ədalət mühakiməsinin hə- yata keçirilməsinin prinsiplərindən hesab olunur və müvafiq olaraq Konstitusiyanın məhkəmə orqanlarından bəhs edən bölməsində nəzərdə tutulur. 541 İnzibati məhkəmə icraatının normativ-hüquqi əsaslarından biri olan 10 iyun 1997-ci il tarixli “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” AR-nın Qanunu ədalət mühakiməsinin həyata keçiril- məsinin əsas müddəalarını və məhkəmə sistemini müəyyən- ləşdirir. Qanunun 19-cu maddəsinə 22 iyun 2010-cu ildə edilən dəyişikliklə yerli iqtisad məhkəmələrinin bazasında inzibati- iqtisadi məhkəmələr yaradılmışdır. Qanun inzibati-iqtisadi məh- 539 Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.Bakı: Qanun, 2013, s.24-25 540 Musa E. Kamu yönetiminde gizlilik geleneği ve açıklık ihtiyacı. Amme İdaresi Dergisi. 27- ci cild, № 2, s. 41 541 Muraru I., Iancu Gh. Drepturile, libertăţile şi îndătoririle constituţionale. Bucureşti,1992, p. 39, 40 320 kəmənin səlahiyyətlərini, təşkili qaydasını və tərkibini müəy- yənləşdirir. Qanuna əsasən, inzibati-iqtisadi məhkəmələr inzi- bati ərazi vahidləri və ya azad iqtisadi zonalar üzrə təşkil edilir. İnzibati-iqtisadi məhkəmələr birinci instansiya məhkəməsi kimi qanunla səlahiyyətlərinə aid edilmiş inzibati və iqtisadi müba- hisələrə dair işlərə baxır, məhkəmə statistikasını təhlil edir, məh- kəmə fəaliyyətinin təşkili vəziyyətini, məhkəmə təcrübəsi- ni öyrənir və ümumiləşdirir, respublika qanunvericiliyilə onlara aid edilmiş digər səlahiyyətləri həyata keçirir. 542 Qeyd etmək lazımdır ki, həmin qanun inzibati-iqtisadi məhkəmənin birinci instansiya məhkəməsi kimi, inzibati və iqtisadi mübahisələrə dair işlərə baxdığını müəyyənləşdirsə də, mübahisələndirilən inzibati akt və ya hərəkət (hərəkətsizlik) barəsində hansı səlahiyyətlərə malik olduğuna aydınlıq gətirmir. Bu məsələ AR İPM ilə tənzimlənir. Əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi, inzibati məhkəmə icraatı- nın normativ əsaslarından biri də “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikasının 21 oktyabr 2005-ci il tarixli qanunudur. İnzibati mübahisələrin kökündə duran inzibati icraat üçün vahid qaydaların formalaşdırılması məqsədilə həmin qanu- nda milli qanunvericilik tarixində ilk dəfə olaraq inzibati orqanın, inzibati icraatın və inzibati aktın anlayışları verildi, inzibati aktların təsnifatı müəyyən olundu.Qanun inzibati orqanlarla vətəndaşlar arasındakı münasibətlərin yeni tərzdə inkişafına təkan verməklə yanaşı, milli hüquq sistemində pozitiv inzibati hüququn da əsasını qoydu. Sovet dövründən miras qalan “neqativ” inzibati hüququn əvəzinə “pozitiv” inzibati hüquqi doktrinanın formalaşması üçün ilkin zəmin formalaşdırdı. 542 http://www.e-qanun.az/files/framework/data/3/c_f_3933.htm 321 Ədəbiyyatda haqlı olaraq qeyd olunur ki, adı çəkilən qanunun qəbulu inzibati hüquq sahəsində yeni nəzəri baxışların forma- laşdırlmasına əsas verdi. 543 Qanunda inzibati aktın formasının, rekvizitlərinin, onun məzmununa dair tələblərin müəyyən- ləşdirilməsi ölkədə vahid inzibati təcrübənin, inzibati orqanların fəaliyyətinin hüquqi çərçivəsinin formalaşdırılması, həmçinin, inzibati məhkəmə icraatında vahid yoxlama meyarlarının tətbiq olunması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etdi. Respublikada inzibati icraatın Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında və respublikanın tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş prosessual təminatlar, habelə hüququn və hüquqi dövlətin hamılıqla qəbul olunmuş prinsipləri əsasında həyata keçirildiyi müəyyən olundu. Qanun inzibati aktların qəbulu, icrası və ya ləgv edilməsi ilə bağlı inzibati or- qanlar tərəfindən həyata keçirilən fəaliyyətin hüquqi əsaslarını, prinsiplərini və təminatlarını, prosedur qaydalarını, iştirakçıla- rını da təsbit etdi. Qeyd edək ki, ölkədə hüquq qaydasının, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının, qanunla qorunan maraqlarının təmini üçün inzibati icraat qaydalarının dəqiq müəyyənləşdirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ədəbiyyatda qeyd olunduğu kimi, qanunçuluğun yaradıcısı və “qoruyucusu” olmaq üçün dövlət öz hakimiyyət funksiyalarını istisnasız olaraq qüvvədə olan qanunlar əsasında və onların çərçivəsində həyata keçirməlidir. Dövlət eyni zamanda, istər öz orqanları və vəzifəli şəxsləri, istərsə də vətəndaşlar tərəfindən hər hansı qanun pozuntusunun qarşısını almalıdır. 544 Bu baxımdan həmin qanun inzibati icraat 543 Cəfərov İ.M. İnzibati icraat (elmi – nəzəri şərh). Bakı: Adventa, 2011, s. 15 544 Xrapanyuk V.N. Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi. Bakı: Qanun, 2007, s. 238 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|