Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
325 itirməli, təkmilləşməli, yaxud da, yeni norma yaradılmalıdır. Maddi hüquq norması ilə tənzimlənən hüquq münasibətləri öz qüvvəsini itirirsə, bu münasibətləri tənzimləyən prosessual norma da öz hüquqi qüvvəsini itirməlidir. Yeni hüquq münasi- bətlərinin formalaşması tək maddi hüquq normalarının qəbulu ilə məhdudlaşdırılmamalı, onlardan irəli gələn mübahisələrin hüquqi tənzimlənmə qaydası qəbul edilməli, yaxud qüvvədə olan prosessual normalar təkmilləşdirilməlidir. 551 Məcəllələşdirmə sistemləşdirmənin daha mürəkkəb və mükəmməl formasıdır. O, hər zaman hüquqi tənzimləmə sahəsi üçün yenilik, “hüquqi inqilab” kimi çıxış edərək çox vaxt böyük sosial dəyişikliklərlə əlaqədar həyata keçirilir. Bu baxımdan yanaşdıqda İnzibati Prosessual Məcəlləni həqiqətən də milli qanunvericilik sistemi üçün “hüquqi inqilab” hesab etmək olar. Belə ki, məlum olduğu kimi uzun illər tərkibində olduğumuz sovet ittifaqının hüquq sisteminin böyük paradokslarından biri də inzibati məhkəmə icraatını tənzimləyən inzibati-prosessual qanunvericiliyin mövcud olmaması idi. Sovet inzibati hüquq nəzəriyyəsi vətəndaşların pozulmuş hüquqlarının bərpası ilə bağlı vahid hüquqi mexanizmə malik deyildi. 552 Hazırda respublikada inzibati məhkəmə icraatının təşkili və fəaliyyətinin prosessual qaydaları İnzibati Prosessual Məcəllə ilə müəyyən olunur. Ədəbiyyatda haqlı olaraq inzibati məhkəmə icraatını tənzimləyən məcəllə inzibati məhkəmələrin fəaliy- yətinin prosessual əsası hesab olunur 553 . İnzibati-Prosessual Mə- 551 Cabbarlı F.A., Mövsümov M.A. Azərbaycan Respublikasının mülki prosessual hüququ: Dərslik. Bakı: Qanun, 1998, s. 257 552 Cəfərov İ.M. İnzibati icraat (elmi – nəzəri şərh). Bakı: Adventa, 2011, s. 16 553 Бахрах Д.Н., Россинский Б.В., Старилов Ю.Н. Административное право: Учебник для вузов. М.: Норма, 2007, s. 803 326 cəllə - inzibati prosessual hüquq normalarını müəyyən sistem- ləşdirilmiş qaydada nəzərdə tutan vahid qanunvericilik aktı olub, inzibati orqanların aktlarından və ya hərəkətlərindən (hərəkət- sizliyindən) vətəndaşların məhkəməyə şikayət qaydasını, inzi- bati işin qaldırılması və həlli qaydalarını tənzimləyir. Məcəlləni hüquqi və məntiqi bütövlük, yığcamlıq, mürəkkəb quruluş, geniş əhatəli sosial sferanı tənzimləmə və digər sahəvi aktlar arasında üstün hüquqi qüvvəyə malik olma kimi cəhətlərlə xarakterizə etmək olar. Azərbaycan Respublikasının İnzibati Prosessual Məcəlləsi 30 iyun 2009-cu il tarixdə qəbul edilmiş, 2011-ci il yanvarın 1- dən etibarən qüvvəyə minmişdir. 18 fəsil, 130 maddədən ibarət olan məcəllənin qəbulu ilə inzibati məhkəmə icraatının hüquqi bazası formalaşdırılmış, inzibati mübahisələrlə bağlı münasibət- lərin spesifikliyi nəzərə alınaraq onların məhkəmədə baxıl- masına ixtisaslaşdırılmış yanaşma qanunvericilikdə öz təsbitini tapmışdır. Məcəllənin qəbuluna qədər mülki prosessual qanun- vericiliklə ümumi qaydada tənzimlənən, iddianın xüsusi növü hesab olunmayan inzibati iddiaların növləri, məhkəmədə in- zibati işin qaldırılması qaydası, inzibati məhkəmə icraatının əsas prinsipləri hazırda inzibati prosessual qanunvericilikdə müəyyən olunmuşdur. İnzibati məhkəmə icraatının iştirakçı- larının, iddia müddətinin, məhkəmə qaydasında tətbiq edilən müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbirlərinin qanunvericilikdə təsbit olunması inzibati məhkəmə icraatının məhkəmə icraatının müstəqil qollarından biri kimi spesifik xüsusiyyətlərlə şərtlən- diyinin təzahürü kimi çıxış etmişdir. Qeyd edək ki, inzibati məhkəmə icraatının məhkəmə icraatının qollarından biri kimi formalaşdırılması inzibati orqanların məsuliyyət mexanizminin, onların qəbul etdikləri hər 327 bir qərara, hərəkətə və ya hərəkətsizliyə görə qaldırılan inzibati iddiada cavabdeh olmaq ehtimalının real icra mexanizmini formalaşdırdı. Bu, inzibati orqanların fəaliyyətində qanunçu- luğun, şəffaflığın və səmərənin təmin olunması, korrupsiyanın qarşısının alınması üçün də əhəmiyyətli tədbir oldu. Belə ki, inzibati məhkəmə icraatının əsas vəzifələrindən birini də bürok- ratiyanın və korrupsiyanın səviyyəsinin aşağı salınması təşkil edir. 554 Eyni zamanda, Ar İPM-ni “İnzibati icraat haqqında” qanunun məntiqi davamı kimi də qiymətləndirmək olar. Çünki, inzibati məhkəmə icraatı məhz inzibati icraat qaydalarına riayət olunmadığı təqdirdə vətəndaşla inzibati orqan arasında inzibati mübahisə yarandıqda başlanır. AR İPM ilə milli qanunvericilik sisteminin yeni bir sahəsinin - inzibati prosessual qanunve- riciliyin və hüquq elmində də yeni bir hüquq sahəsinin-inzibati prosessual hüququn bünövrəsi qoyulmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, inzibati hüquq üçün inzibati məhkəmə icraatının yenilik olması kimi, milli qanunvericilik sistemi üçün də inzibati prosessual qanunvericilik, inzibati məhkəmə icraatının normativ hüquqi bazası olduqca yeni sahədir. Bu sahə özünün təşəkkül dövrünü yaşayır. Hüquq ədəbiyyatında inzibati prosessual hüquq normaları məzmununa görə iki qrupa bölünür. Birinci qrupa idarəçilik aparatının təşkili, ləğvi və quruluşu ilə əlaqədar olan normalar, ikinci qrupa isə ayrı-ayrı inzibati işlərin icraat qaydalarını müəyyənləşdirən normalar aid edilir. 555 Qeyd edək ki, bir qism 554 Панова И.В. Административная юстиция в России: поиск определения, история во- проса: извлечение // Вестник Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации, 2009, № 3, c. 44 555 Atakişiyev B.S. İnzibati hüquq və terminlər. Elmi əsər. Bakı, 2008, s. 13 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|