Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
298 Moldova Respublikasının “İnzibati məhkəmələr haqqında” 10 fevral 2000-ci il tarixli qanununa əsasən 512 , ölkədə inzibati aktların qeyri-qanuniliyinə dair qaldırılan iddiaların baxılması məhkəmələrin, apellyasiya palatalarının, Ali Məhkəmə palata- sının yurisdiksiyon səlahiyyətinə aiddir. Apellyasiya palata- larında və Ali məhkəmə palatasında bu cür işlərə baxılması üçün ixtisaslaşdırılmış kollegiyalar yaradılır. Ukraynada inzibati məhkəmə sistemi 2002-2010-cu illər ərzində formalaşdırıldı. Hazırda bu sistemə 5 palatadan ibarət olan Ali İnzibati Məhkəmə, 9 sayda inzibati apellyasiya məh- kəmələri və yerli inzibati məhkəmələr daxildir 513 . Dövlətimizin müstəqilliyinin bərpasından sonra cəmiyyətin demokratikləşməsi istiqamətində aparılan islahatlar müvafiq olaraq vətəndaş - dövlət münasibətləri probleminə də yeni yanaşma tərzinin zəruriliyini üzə çıxardı. Müvafiq olaraq, insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının təmini, dövlət orqan- larının fəaliyyətinin qanunauyğunluğu, konstitusiyada elan olunmuş hüquq və azadlıqların reallığa çevrilməsi üçün hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti müstəvisində bir sıra tədbirlər həyata keçirildi. 10 iyun 1997-ci il tarixdə “Vətəndaşların müraciətlərinə baxılması qaydası haqqında” AR Qanunu qəbul olundu. Qanun vətəndaşların dövlət orqanlarına təkliflər, ərizə və şikayətlərlə müraciət etməsinin insan hüquqlarının həyata keçirilməsində və qorunmasında mühüm vasitə olduğunu bəyan edərək müraciəti qəbul etməkdən imtinanı qadağan etdi. Qanunla dövlət haki- miyyəti orqanlarının, idarələrin, təşkilatların və müəssisələrin 512 http://lex.justice.md/viewdoc.php?action=view&view=doc&id=311729&lang=2 513 http://www.vasu.gov.ua/ua/system_administrative_judges.html 299 Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və qanunları ilə müəy- yən edilən və təminat verilən qaydada vətəndaşların yazılı və şifahi şəkildə müraciət etmək hüquqlarının həyata keçirilməsi üçün zəruri şərait yaradılmasını təmin etmək vəzifəsi müəyyən olundu. Lakin, qanunun 4-cü maddəsində xüsusi olaraq qeyd olundu ki, onun qüvvəsi məhkəmə icraatı və ya inzibati icraat çərçivəsində vətəndaşların etdiyi müraciətlərin baxılmasına şa- mil edilmir 514 . Bu, müddəa özlüyündə gələcəkdə milli qanun- vericilikdə inzibati məhkəmə icraatının formalaşdırılacağına dair zəmin rolunu oynadı. 11 iyun 1999-cu ildə “Vətəndaşların hüquq və azalıqlarını pozan qərar və hərəkətlərdən (hərəkətsizlikdən) məhkəməyə şikayət edilməsi haqqında” AR-nın Qanunu qəbul olundu. Həmin qanun barəsində şikayət verilə bilən hərəkətləri (qərarları) daha da dəqiqləşdirdi. Qanuna əsasən Azərbaycan Respublikasının Kons- titusiyası və respublikanın tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavi- lələrlə təsbit edilmiş respublika vətəndaşlarının hüquq və azadlıq- larını pozan qərar və hərəkətlərdən (hərəkətsizlikdən) məhkəməyə şikayət edilməsi qaydalarını müəyyənləşdirməyə, habelə vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının məhkəmə təminatı ilə əlaqədar yaranan münasibətləri tənzimləməyə yönəlmişdi. Qanunun 1-ci maddəsində öz hüquq və azadlıqlarını pozulmuş hesab edən hər bir vətəndaşın məhkəməyə müraciət etmək hüququ təsbit olundu. Bu hüquq vətəndaşın öz hüquq və azadlıqlarını pozan qərarlar və hərəkətlər (hərəkətsizlik) barəsində birbaşa məhkəməyə və ya tabelik qaydasında yuxarı dövlət orqanlarına və yerli özünüidarə orqanlarına, müəssisələrə, idarələrə və təşkilatlara, ictimai birliklərə, vəzifəli şəxslərə şikayətlə müraciət etməsini 514 “Vətəndaş müraciətlərinə baxılması qaydası haqqında “Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2011, s. 9 300 nəzərdə tuturdu. Hüquq ədəbiyyatında inzibati orqanların və vəzifəli şəxslərin qeyri-hüquqi hərəkətləri dedikdə, vətəndaşların mənafeyinə zidd olan hərəkətlərin edilməsi, vətəndaşların xeyrinə olmayan hərəkətsizlik nəzərdə tutulurdu. 515 Həmçinin qanunda dövlət orqanlarının və yerli özünüidarə orqanlarının, müəssisələrin, idarələrin və təşkilatların, ictimai birliklərin, vəzifəli şəxslərin qərarlarından və hərəkətlərindən (hərəkətsizliyindən) vətəndaşların şikayətlərinə məhkəmə tərəfin- dən respublika qanunvericiliyinə uyğun baxılması qaydası (2-ci maddə) təsbit olundu. Lakin, həmin dövrdə inzibati prosessual qanunvericilik mövcud olmadığı üçün bu cür şikayətlər əsasında qaldırılan işlərə də ənənəvi mülki icraat qaydasında mülki pro- sessual qanunvericiliyə uyğun baxılırdı. Mülki məhkəmə icraatının növlərindən biri kimi bu işlər “İnzibati hüquq münasibətlərindən törəyən işlər üzrə icraat” adlanan icraat növündə birləşirdi. İcraatın bu növü seçici siyahılarındakı səhvlərə, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını pozan inzibati orqanların, ictimai təşkilatlar və ya vəzifəli şəxslərin hərəkətləri barədə şikayətlərə dair işləri, həmçinin vətəndaşlardan vergi qalıqlarının, dövlət məcburi sığorta ödəmələrinin tutulması ilə bağlı işləri əhatə edirdi. Onu da qeyd edək ki, icraatın göstərilən növü “İnzibati hüquq münasibətlərindən törəyən işlər üzrə icraat” adlansa da, yalnız inzibati münasi- bətlərdən deyil, həm də ümumi hüquq, maliyyə hüquq münasibətlərindən yaranan işləri də əhatə edirdi. Bu işlər üçün ümumi cəhət onların hakimiyyət və tabeçilik münasibətlərindən irəli gəlməsi hesab olunurdu. 516 Qeyd edək ki, bu cür şikayətlərin 515 Cabbarlı F.A., Mövsümov M.A. Azərbaycan Respublikasının mülki prosessual hüququ: Dərslik. Bakı: Qanun, 1998, s. 254 516 Cabbarlı F.A., Mövsümov M.A. Azərbaycan Respublikasının mülki prosessual hüququ: Dərslik. Bakı: Qanun, 1998, s.12 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|