Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
304 Respublikamızın Avropa Konvensiyasına qoşulması və bununla da Avropa Məhkəməsinin mütləq yurisdiksiyasının ta- nınması ilə əlaqədar olaraq milli qanunvericilik sistemində məhkəmənin presedent hüququ da əhəmiyyət kəsb etməyə başladı. Konvensiyanın ratifikasiya olunması və Məhkəmənin yurisdiksiyasının tanınması Azərbaycan Respublikasının bütün dövlət hakimiyyəti orqanlarının, xüsusən məhkəmə orqanlarının fəaliyyətinin, onların qərarlarının və istifadə etdikləri prose- durların, eyni zamanda, qanunvericilik orqanlarının qərarlarının Konvensiyanın müddəalarına zidd olmamasını nəzərdə tutur. Qeyd edək ki, Konvensiya mexanizmi milli müstəvidə insan hüquqlarının müdafiəsində subsidiar xarakter daşıyır və milli dövlət orqanları prinsipcə yerli zərurətləri və şəraiti qiy- mətləndirməkdə beynəlxalq məhkəmədən daha üstün mövqeyə malikdirlər. Məhkəmə yerli məhkəmənin bir qərarının əvəzinə başqa qərar qəbul etməsinə gətirib çıxaran faktları qiymətlən- dirmir. Əks təqdirdə məhkəmə üçüncü və ya dördüncü instan- siya məhkəməsi qismində çıxış etmiş olardı və bu onun fəaliy- yətinə qoyulmuş məhdudiyyətlərin aşılması ola bilərdi. 522 Mülahizə sərbəstliyi Konvensiya mexanizmi ilə yanaşı gedir. Məhkəmənin rolu dövlətin mülahizə sərbəstliyi lazımınca nəzə- rə alınmaqla, milli dövlət orqanlarının qərarlarının Konvensi- yaya uyğun olub-olmadığının yoxlanılmasından ibarətdir. 523 Ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi isti- qamətində həyata keçirilən hüquqi islahatların məntiqi davamı kimi 24 dekabr 2002-ci il tarixdə “Azərbaycan Respublikasında 522 İnsan hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi. Şikayətlərin qəbul edilməsi kriteriyalarına dair Praktiki Bələdçi. Bakı, 2010, s. 84 523 İnsan hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin gələcəyinə dair yüksək səviyyəli konfrans. Brayton Bəyannaməsi. “B” bəndi. 11-ci maddə / http://www.justice.gov.az/view_hr.php?id=29 305 insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsinin tənzim- lənməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya qanunu qəbul edildi. Qanun Azərbaycan Respublikasında insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsini “İnsan hüquq- larının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında” Konven- siyaya uyğunlaşdırmağa yönəlmişdi. Konvensiyada göstərilən hüquq və azadlıqların səmərəli qorunmasını və hüququn tət- biqinin Avropa standartları səviyyəsinə çatdırılmasını təmin etmək üçün konkret iş üzrə çıxarılan, lakin analoji məzmunlu digər işlərdə də tətbiq olunan Avropa Məhkəməsinin qərarla- rının öyrənilməsi və təhlili istiqamətində də ölkədə mühüm işlər görülməyə başlandı. Hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu yolunda inamlı addımlar atan Azərbaycan Respublikasında inzibati isla- hatların aparılması, cəmiyyətin təkamül sistemini, dövlətin idarəçilik mexanizmlərinin səmərəli fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericiliyin yaradılması müvafiq olaraq məhkəmə hüquq islahatlarının da həyata keçirilməsini zərurətə çevirdi. Azər- baycan Respublikasının Avropa hüquq məkanına inteqrasiya prosesi digər məsələlərlə yanaşı, məhkəmə və hüquq sisteminin də ümumavropa səviyyəsində formalaşmış prinsiplərə və stan- dartlara əsaslanan tamhəcmli islahatını nəzərdə tutdu. Dövlətin Avropa Şurasının qarşısında götürdüyü öhdəliklərin yerinə yetirilməsi məqsədilə məhkəmə sisteminin islahatı üçün komp- leks tədbirlər həyata keçirildi. Məhkəmə sisteminin təkmilləş- dirilməsi, məhkəmələrin fəaliyyətinin modernləşməsi əsas prioritetlərdən biri kimi müəyyən olundu. Ölkədə proqressiv məhkəmə islahatlarının əsası qoyuldu. Hakimlərin seçilməsinin şəffaf mexanizmi formalaşdırıldı, ixtisaslaşdırılmış məhkəmələr yaradıldı, infrastruktur müasirləşdirildi, elektron ədliyyənin 306 inkişafı, beynəlxalq qurumlarla səmərəli qarşılıqlı fəaliyyət istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçirildi. Avropa Şurası ilə birgə ədalət mühakiməsinin səmərəliliyinin artırılması üzrə fəaliyyət planı işlənib hazırlandı və qısa müddət ərzində həyata keçirildi. 2004-cü ildən etibarən respublikamızda məhkəmə fəaliy- yətini tənzimləyən qanunvericilik bazası Avropa Şurasının eks- pertləri ilə birlikdə tədqiq olunaraq təkmilləşdirildi, Avropa standartlarına uyğunlaşdırma işləri aparıldı. Parlament tərə- findən insan hüquqlarına və əhalinin geniş kütləsinin məna- felərinə mühüm təsir göstərən qanunvericilik aktlarının layihə- lərinin Avropa Şurasının hüquqi ekspertizasından keçirilməsi üçün göndərilməsi və alınan səmərəli təkliflərdən milli qanun- vericililik bazasının formalaşdırılmasında istifadə olunması respublika qanunvericiliyinin Avropa standartlarına uyğun- laşdırılması prosesini sürətləndirdi. «Azərbaycan Respublikasında məhkəmə sisteminin müa- sirləşdirilməsi və «Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunve- ricilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında» qanunun tətbiq edilməsi barədə» Azərbaycan Respublikası Pre- zidentinin 19 yanvar 2006-cı il tarixli Fərmanı insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin təmininə, məhkəmə sis- teminin müasirləşdirilməsinə, həmçinin məhkəmə hakimiy- yətinin möhkəmlənməsinə yönəldi. Fərmanda Azərbaycan Res- publikasının Ali Məhkəməsinə, apellyasiya məhkəmələrinə və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məhkəməsinə İnsan hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin presedent hüququnun Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|