B.Hüseynov,
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov
145
Senoman m
ərtəbəsi
çöküntül
əri Böyük Qafqazın şi-
mal-
şərq batımında və Qusar-Dəvəçi neftli-qazlı rayonunda
m
əhdud ərazidə yayılıb. Rayonunun qərb hissəsində çökün-
tül
ər yaşılımtıl-boz, tünd-yaşıl,
mergelli gil, boz qumlu
əhəngdaşı, xırda və orta dənəli qumdaşı, mergel və
mikrokonqlo
meratların fliş növbələşməsi ilə təmsil olunub-
lar. Buduq muldasında kəsilişin qalınlığı 46 m-dir.
X
ızı rayonu ilə Şamaxı-Qobustan rayonu arasında
keçid zonasında Senoman mərtəbəsinin qalınlığı qumdaşı
laylarının artması və kəsilişdə əhəngdaşı laylarının iştirakı
hesabına artır. Qusar-Dəvəçi rayonunun
cənub-şərq hissə-
sind
ə qalınlıqlar 250-300 m arasında dəyişir. Siyəzən mo-
no
klinalında qazılan quyularda açılan qalınlıq 150-200 m
t
əşkil edir. Bu sahədə kəsiliş boz, açıq-boz əhəngli gillər,
boz mergell
ər və mergelli qumdaşılarından ibarətdir.
Şamaxı-Qobustan rayonunun şimal hissəsində Seno-
man m
ərtəbəsi çöküntüləri Qızmeydanı, Gədisu və b. sahə-
l
ərdə qazılan quyularla açılıb. Burada çöküntülər tünd-boz,
qonuru, b
əzən yaşılımtıl-boz karbonatlı gillər, boz, çəp-
laylı, əhəngli qumdaşı və az qalınlıqlı, zəif qumlu əhəng-
daşıları ilə təmsil olunurlar.
Böyük Qafqazın cənub yamacında Senoman çöküntü-
l
əri fasiya tərkibilə fərqlənir və iki yarımmərtəbəyə ayrılır.
Çöküntül
ər Vəndam antiklinoriumu,
Qax sinklinoriumu və
Böyük Qafqazın başqa sahələrində yer səthinə çıxırlar.
V
əndam antiklinoriumunda Senoman mərtəbəsinin aşa-
ğı horizontuna aid olan tuflu qumdaşı və konqlomerat
qaymaları massiv şəklində yer səthinə çıxırlar.
Az
ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma
146
Şərq istiqamətində kəsilişdə mergel, gil və qumdaşıları
da iştirak edirlər. Çöküntülərin qalınlıqları 50-350 m
arasında dəyişir.
Qax sinklinoriumunda çöküntül
ər tuffit, tuflu brekçi-
ya, argillit, tuflu qumdaşı və konqlomerat, açıq-boz, sarım-
tıl pelitamorf əhəngdaşı və sarımtıl-qonuru gilli şistlərdən
ibar
ətdir. Tufogen çöküntülər 300-320 m və daha artıq
qalınlığa malikdir.
Böyük Qafqazın cənub yamacı
boyunca Senoman
m
ərtəbəsinin üst horizontu (Qızılqazma lay dəstəsi) fliş
çöküntül
ərilə təmsil olunurlar. Bəzən kəsilişdə sarımtıl-boz
qumlu
gil, boz, açıq-boz mergel laycıqları, boz qumdaşı,
yaşımtıl-boz gil, nadir hallarda isə az qalınlıqlı tuf-
qumdaşılı, boz mergellər iştirak edirlər. Bu sahədə şərqdən-
q
ərbə doğru qumlu-gilli və karbonatlı çöküntülərin miqdarı
azalır, tufogen çöküntülərin miqdarı isə artır.
Senoman m
ərtəbəsi çöküntüləri Kiçik Qafqazın şimal-
şərq zonası və Ordubad sinklinoriumunda da mövcuddur.
Kiçik Qafqazın şimal-şərq dağönü zonasında tufogen-
qumdaşılı, qumlu-mergelli əhəngdaşı, mergelli qumdaşı və
əhəngli gillərdən təşkil olunub. Çöküntülərin qalınlığı 150-
200 m-
ə çatır. Senoman çöküntülərinin ən böyük qalınlığı
Qarabağ antiklinoriumu və Murovdağ yaylasında qeydə
alınıb. Burada çöküntülərin qalınlığı 400-630 m-ə çatır.
Murovdağ yaylasında karbonatlı fasiya ilə təmsil olunurlar.
K
əsiliş əsasən qalınlaylı, qumlu üzvi əhəngdaşı və əhəngli
qumdaşılardan ibarətdir.
Ordubad sinklinoriumunda az
sah
ədə intişar tapan Senoman çöküntüləri qumdaşı və qravelit
B.Hüseynov,
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov
147
aralaylarına malik qırmızımtıl konqlomeratlarla təmsil
olunurlar. Çöküntül
ərin qalınlığı 100-600 m arasında dəyişir.
Senoman m
ərtəbəsinin kəsilişində qeyd olunan qum-
daşıları neft-qazlılıq cəhətcə perspektivli sayılırlar. Onlar
Sitalçay, Şurabad, Yaşma,
Qabandağ və başqa sahələrdə
daha geniş intişar tapıblar.
Şurabad sahəsində 2 saylı quyuda 774 m dərinlikdə
Senoman çöküntül
ərindən qaz təzahürü baş vermişdir.
B
əyimdağ-Təkçay sahəsində qazılmış 7 saylı axtarış
quyusunda qaz t
əzahürü, Gədisu sahəsində 3, 4 və 5 saylı
struktur-
axtarış quyularında qaz təzahürü müşahidə edil-
mişdir. Gədisu 2 saylı quyuda isə qazla (1000 m
3
/gün)
birlikd
ə su (12000 m
3
/gün)
axını baş vermişdir.
Dostları ilə paylaş: