Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “İki qadın iquru”. 1920.
- B.Kəngərli. “Ayaqyalın qadın”. 1920.
130
"Qaçqınlar" silsil e si yeniyetmənin ruhuna hopmuş intiqam hissini qabartmağa, onun həm də narahat – nüfuzedici baxışlarına ötürülməsini şərtləndirmişdir... “Yaylıqlı qız” (1920), “Qaçqın İmran çanta ilə” (1921), “Qaçqın oğlanın portreti” (1921), “Gənc qadının portreti” (1921) və s. portretlərdə də rəssam gerçəkçi bədii vasitələrlə Naxçıvanda rastlaşdığı qaçqın uşaqların yaddaqalan obrazlarını yaratmağa nail olmuşdur. Bəhruz bəy Kəngərlinin “Qaçqın lar arabada” (1921) əsərində isə yurd- yuvasını itirmiş
soydaşlarımızın Naxçıvana gəlişi təsvir olunub. Mənzərə ilə əlaqəli təqdim olunmuş motiv cəlbedici və yaddaqalandır. “Gənc qızın portreti” (1920), “Əyləşmiş qadın” (1920), “Ayaqyalın qadın” (1920). “İki qadın iquru” (1920), “İki qaçqın qız” (1920) və “Yaycı kəndindən qaçqın oğlan” (1921) əsərlərində isə Bəhruz bəy kompozisiyaların formatını bilərəkdən dəyişdirmişdir. Belə ki, əgər bir qədər yuxarıda adlarını çəkdiyimiz və qısa şərhini verdiyimiz portretlərdə obrazlar daha yaxından görüntüyə alınmışdılarsa, indi haqqında söz açmaq istədiyimiz əsərlərdə isə qaçqın yeniyetmələr bütöv – ayaqdan başa kimi təsvir olunublar. Yuxarıda vurğuladığımız kimi rəssamın obrazları bu formatda təqdim etmək istəyi, həm də onların yalın ayaqlarını göstərmək niyyətindən irəli gəlmişdir. Bu vurğulama – niyyət ilk növbədə ölüm təhlükəsi altında doğma ocaqlarını tələm-tələsik tərk etməyə məcbur olmuş insanların zamanında gərginliyə bələnmiş yaşantılarla baş-başa qaldıqlarına bədii işarə kimi qəbul olunur. Rəssamın sulu boya texnikasına özünəməxsus münasibətini əks etdirən yaxı oynaqlığının belə portretlərə duyulası ekspressiya bəxş etdiyi də birmənalıdır. Bu portretlərdə müxtəlif xarakterli çöhrələr istisna olmaqla, kompozisiyanı təşkil edən qalan hissələr oynaqlığı hiss olunan yaxılarla örtüldüyündən obrazların fərdi yaşantıları aydın duyulur. Bəhruz bəyin 1920-ci ildə çəkdiyi “İki qadın iquru”nu Naxçıvan mənzərəsi fonunda təsvir etməsini də müəlliin əsərə əhatəlilik və məkan konkretliyi vermək istəyi kimi qəbul etmək olar. Möhtəşəm İlandağın və hündür minarəli məscidin qarşısında görüntüyə alınan qadınların fərqli yaşantılara bələndiklərini duymaq da çətin deyil. Belə ki, onlardan biri geniş açılmış gözlərini tamaşaçıya zilləsə də, digəri rəssamın onların göstərdiyi diqqət və qayğıya baxmayaraq baxışlarını naməlum istiqamətə yönəltməklə, hələ də itirdiklərinin həsrətində olduğunu sərgiləməkdədir. Bu yerdə deyək ki, ölçü etibarilə bir o qədər də böyük olmayan (13,9x18,2 sm) bu qraik əsər ilk baxışda portret janrının tələbələrinə müvaiq görünsə də, bədii-estetik və psixoloji tutumuna görə süjetli tablo təsiri bağışlayır. Təbii ki, bunu
131
"Qaçqınlar" silsil e si
daxil edilmiş iqurların və müxtəlif ayrıntıların məna-məzmun daşıyıcılığının məhdud
çərçivədə qalmamasıdır. Bu önəmli bədii məziyyətin rəssamın “Ayaqyalın qadın” (1920), “Qaçqınlar” (1921), “İki qaçqın qadın” (1920), “Oturmuş oğlan” (1920) və “Əyləşmiş qadın” (1920) lövhələrində müşahidə olunmaması da göstərir ki, bununla dolayısı həm də janrların qovşağına nail olan müəllif bütünlükdə əsərin təsirliliyinə nail ola bilmişdir. Rəssamın iri planda təqdim etdi- yi qaçqın portretlərində də onun insan psixologiyasına nüfuzetmə bacarığına malik olduğunu görmək mümkündür. Bu mənada onun “Qaçqın oğlan” (1920), “Avşar kəndindən qaçqın qız Cümsün” (1921), “Cavan oğlan” (1921), “Qaçqın qız” (1921), “Canfədalı kəndindən qaçqın oğlan” (1920),“Cavan oğlanın portreti” (1920), “Qırmızı yaylıqlı qız” (1920) və digər portretlərinin adını çəkmək olar. “Qırmızı yaylıqlı qız” lövhəsində obraz tərəindən yaşanan özünəməxsus psixoloji yaşantının ifadəsində rəssamın nümayiş etdirdiyi sənətkarlıq sözün əsl mənasında heyranedicidir. Yeniyetmə qızın geyimindəki səliqəsizliyin ekspres- siv tutumu qarşısında onun aydın baxışlı çöhrəsi kifayət qədər cəlbedici və mənalıdır. Doğrudan da bu qızın çöhrəsindəki ovqatın kövrəkliyini duymamaq çətindir. Onun niga- ran baxışları ilə “qaçan” dodaqlarının qovşa- ğının duyulanlığı ilə rəssamın obrazın ümumi tutumunun yaddaqalanlığını əldə etmişdir, desək, yanılmarıq... Bəhruz bəyin 1920-ci ildə yaratdığı “Canfədalı kəndindən qaçqın oğlan” lövhəsi də psixoloji yaşantılarının qabarıqlığına görə diqqət çəkir. Portret üçün seçilmiş yerlik-fondan başlayaraq geyimində geniş tətbiq olunan yaxı oynaqlığı, portretin təsirliliyinə xidmət edən bədii-texniki “pauza”larla taleyinə qaçqınlıq taleyi yazılmış yeniyetmənin obrazının zənginliyini şərtləndirmişdir. Geyimi ilə papağının tünd rəngləri arasından tamaşaçıya tuşlanmış işıqlı çöhrəsində ümidsizliklə gələcəyə inam qoşalaşdığından əsərin təzadlı duyğular aşılaması hiss olunandır... Rəssamın “Avşar kəndindən qaçqın qız Cümsün” əsərində isə obrazın olub-keçənlərlə barışmaq istəmədiyi duyulandır. Bu yerdə deyək ki, başı örtüklü bu qaçqın qızın qətiyyətli baxışları ilə intiqam hissiylə yaşadığını sərgiləməsi də onu başqalarından fərqləndirən B.Kəngərli. “Ayaqyalın qadın”. 1920. Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|