Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının

163

   

        

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

kiçik  ölçüdə  çəkirdi.  İstər  yağlı  boya  ilə, 

istərsə  də  akvarel  boyalarla  çəkdiyi  şəkillər, 

ölçülərinin kiçikliyindən asılı olmayaraq, çox 

zaman  tamaşaçıda  bitkin  mənzərə  əsərindən 

alınan  təsiri  oyadır.  Onun  kiçik  mənzərələri 

qısa  müddətdə  çəkilən  etüd  xarakteri  daşısa 

da, hər şeydən əvvəl, müəyyən məqsəd güdür. 

Onu təbiətdən aldığı ötəri təsir məşğul etmir, 

o,  həyatda  rast  gəldiyi  ani  dəyişikliklərə 

laqeyd  baxmır.  Əksinə,  təbiətin  ən  adi  bir 

vəziyyətindən doğan təsirdə belə, məna görür, 

bu mənanı əhval-ruhiyyəsinə uyğun bir surətdə 

ifadə edir”.

Beş il sonra isə  K.Kərimov “Bəhruz 

Kəngərli” (1962) kitabında bu məsələyə 

öz münasibətini belə ifadə edir : “Bəhruz 

bu mənzərələri adətən kiçik ölçülü kağız 

və  kətan  parçalarında  çəkirdi.  Lakin 

həmin  əsərlərin  əksəriyyəti,  ölçülərinin 

kiçikliyinə  baxmayaraq,  bədii  və 

texniki  ifaçılıq  cəhətdən  tamamlanmış 

mənzərə  təsiri  oyadır.  Çünki  bu  kiçik 

kompozisiyalarda rəssam təbiətdən aldığı 

ötəri təəssüratını deyil, müəyyən bir yerin 

bədii  obrazını  əks  etdirməyə  çalışırdı. 

Buna  görədir  ki,  Kəngərlinin  əsərlərinə 

mücərrəd  bir  mənzərə  kimi  baxmaq 

olmaz.  Onun  hər  bir  əsəri  müəyyən 

konkret  bir  təbiət  guşəsinin  rəssam 

tərəindən  bədii  surətdə  ümumiləşdirilmiş 

obrazı, portretidir”. Ancaq onun elə buradaca 

dilə  gətirdiyi  “Lakin  bunu  həmin  illərdə 

rəssamlıq üçün yararlı materialın çatışmaması, 

onu əldə etməyin çətinliyi ilə əlaqələndirmək 

lazımdır. Kəngərlinin bir çox əsərlərini adi ağ 

parçalar və kağızlarda, bəzilərini isə əvvəllərdə 

çəkdiyi  şəkillərin  o  biri  üzündə  işləməsi  də 

bunu sübut edir” sözləri müəlliin əvvəlki ikri 

ilə duyulası təzad təşkil edir. 

Qənaətimizcə,  K.Kərimovun  subyektiv-

B.Kəngərli. “Mənzərə”. 1920.

B.Kəngərli. “Mənzərə”. 1919.

B.Kəngərli. “Mənzərə”. 1917.

---

 

164

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

B.Kəngərli. “Qarlı dağlar. Ağrı dağı”. 1916.

B.Kəngərli. “Yamxana kəndinə yol”. 1921.

---

165

   

        

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

B.Kəngərli. “Dəniz mənzərəsi”. 1916.

---

 

166

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

B.Kəngərli. “Mənzərə”. 1916.

---

167

   

        

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

B.Kəngərli. “Məqbərə”. 1920.

---

 

168

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

B.Kəngərli. “Dağ”. 1916.

B.Kəngərli. “Payız”. 1917.

B.Kəngərli. “Sərv ağacı”. 1917.

---

169

   

        

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

B.Kəngərli. “Mənzərə”. 1921.

B.Kəngərli. “Payız mənzərəsi”. 1921.

B.Kəngərli. “Qovaq ağacı”. 1921.

---

 

170

M

e

nz

e

r

e

l

e

r

liyi  kimisə  azca  da  olsa  inandırmaqdan  uzaq 

olan  bu qənaətini Bəhruz bəyin  format seçimi 

üçün obyektiv nəticə saymaq olmaz. Ən azı ona 

görə  ki,  sənət  tarixi  özündə  əsərin  üzərindən 

digər  əsərin  işlənməsi,  məqsədli  şəkildə 

ikiüzlü tablolar yaratmaq istəyi kimi çoxsaylı 

nümunələr  yaşatmaqdadır.  Bunlar  bədii 

prosesin  elə  bir  məqamlarıdır  ki,  onu  yalnız 

yaradıcı adamlar başa düşmək iqtidarındadırlar. 

Əgər  kiçik  ölçülü  mənzərələrin  bədii  

tutumunu dəyərləndirməli olsaq, onda onların 

əksəriyyətinin  böyük  ölçülü  “Möminə 

xatun türbəsi” (1919), “Naxçıvan. Sınıq 

minarə ilə məscid” (1920), “Mənzərə” 

(1920), 

“Məqbərə” 

(1920) 

və 

“Naxçıvan  xarabalıqları”  (1921)  kimi 

əsərlərlə  müqayisədə  etüd  xarakteri 

daşıdığını söyləməliyik. Qənaətimizcə, 

rəssamın bilavasitə Naxçıvan tarixi və 

memarlığı  ilə  bağlı  olan  bu  əsərləri 

üçün iri formatın seçilməsi də məqsədli 

olub.  Başqa  sözlə  desək,  o,  Əcəmi 

təxəyyülünün  nəticəsi  olan  memarlıq 

incisinin,  eləcə  də  digər  tarixi  və  dini 

abidələrin 

zamanında 

daşıdıqları 

səciyyəvi görüntülərin gələcək nəsillərə 

olduğu  kimi  ötürülməsi  məqsədilə 

iri  formata  və  nisbi  detallaşdırmaya 

müraciət edib. 

Bütünlükdə  isə,  Bəhruz  bəyin  

kiçikliyində  qeyri-adiliyi  duyulan  və  sulu 

boya  ilə  ərsəyə  gətirilən  mənzərələrində  

gənc  rəssamın  daha  çox  təbiəti  öyrənmək 

istəyi  duyulur.  Odur  ki,  bu  kiçik  lövhələrin 

demək olar ki, hamısı azdetallıdırlar. Müxtəlif 

ağacların  və    şəhəri  əhatələyən  dağların 

təsvirindən  ibarət  olan  çoxsaylı  lövhələrdə 

müəlliin  diqqəti  onların  bilavasitə  həmin 

anda  daşıdığı  ümumi  rəng-ovqat  tutumunu 

əks etdirməyə yönəldilmişdir və daha çox bu 

səbəbdən əsərlər azdetallı və kiçikdirlər. Təsvir 

obyektləri ilin və günün müxtəlif vaxtlarında 

görüntüyə  alındığından  onların  rəng  həlli  

fərqli  və  dəyişgəndir.  Başqa  sözlə  desək, 

əsərlərin  hər  biri  ayrı-ayrılıqda  çeşidli  ovqat 

daşıyıcılarıdır.  Onlarda  müəlliin  təbiətdə 

yaşanan  anın-məqamın  ömrünü  uzatmaq 

istedadı kifayət qədər duyulandır. 

Bunu  onun  müxtəlif  illərdə  yaratdığı 

B.Kəngərli. “Naxçıvanda sərdabə”.

1920.

B.Kəngərli. “Qarlı dağlar”.

1916.

---