Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Dağ mənzərəsi”. 1920.
- B.Kəngərli. “Naxçıvanda xarabalıqlar”. 1921. B.Kəngərli. “Eylabat kəndində dağıdılmış darvaza”. 1921.
- B.Kəngərli. “İmamzadə türbəsi”. 1919.
147
M e nz e r e l e r fenomenə çevrilməsini şərtləndirmişdir. Odur ki, onun əlavə və yersiz epitetlərə ehtiyacı yoxdur... Bu məcburi izahatdan sonra Bəhruz bəyin özünü daha qabarıq və hərtərəli ifadə etməyə nail olduğu mənzərə yaradıcılığından söz açmaq istəyirik. İlk növbədə bu mənzərələrin bədiiliyi ilə yanaşı, həm də tarixi əhəmiyyət daşıdığını (Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Əli bəy Hüseynzadənin hələ 1905-1907-ci ildə çəkdiyi “Bibiheybət məscidi” də bu cür əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, bu məscid otuzuncu illərdə bolşeviklər tərəindən uçurulmuşdur) vurğulamağa ehtiyac duyuruq. Belə ki, bu əsərlərdə Naxçıvan təbiətinin tarixə qovuşmuş onlarla bənzərsiz guşəsinin bədii görkəmi hifz olunub. Bu da danılmazdır ki, zamanın axarında həmin şəhər və təbiət mənzərələrinin bir çoxu yox olub. Odur ki, bu gün Əcəmi yurdu nə qədər yeniləşsə də, onun vaxtilə Bəhruz bəyin ecazkar fırçası ilə kətan və kağız üzərində əbədiləşən motivləri tarixi tutuma bələndiyindən duyulası maraq oyatmaqdadır. Təbii ki, bütün mənalarda... Bu gün zaman-zaman xalqımıza qarşı törədilən erməni təcavüzünə dəlil axtarılan bir vaxtda Bəhruz bəyin nəhayətsiz əhəmiyyətə malik məşhur “Qaçqınlar”ı ilə yanaşı onun 1920-ci ildə çəkdiyi “Naxçıvan. Sınıq minarəli məscid” (onu “Zədələnmiş minarəli məscid” də adlandırırlar) əsərinin də daşıdığı danılmaz və ifşaedici tarixiliyi unutmaq olmaz. Doğrudan da işıqlı havanın fonunda təqdim olunan məscidin təsviri cəlbedici və təsirlidir. Sulu boya ilə çəkilmiş əsər ilk növbədə özünün kompozisiya həllinə görə diqqət çəkir. Bunu məscidin görkəminin bütöv yox, onun günbəzinin və minarəsinin görüntüyə gətirməklə təsvir olunması da sərgiləyir. Başqa sözlə desək, rəssamın başlıca məqsədi əsərdə ifadə olunan erməni xislətini- düşmən topunun məscidin minarəsində qoyduğu izi göstərmək olub. Odur ki, günəşli səmanın nur ələdiyi mavi dağların ətəklərində qərarlaşan şəhər mənzərəsinin indiki halda dominantı rolunu oynayan “yaralı” məscid minarəsi kifayət qədər yaddaqalandır. Sulu boyanın bədii-texniki imkanlarına kifayət qədər bələd olduğunu işlədiyi portretlərlə nümayiş etdirən Bəhruz bəy daha çox tarixi tutum daşıyan bu əsərində həm də Naxçıvan şəhər mənzərəsinin özünəməxsusluğunu göstərməyə nail olmuşdur. Rəssam həmin məscidin bir il əvvəl çəkilmiş təsvirində ona fərqli rakursdan bax- maqla, dini tikilinin qonşu evlərin arasından yüksələn zərif minarəsinin möhtəşəmliyini vurğulamaqla, əsərin baxımlılığını əldə etmişdir. Rəssamın özündə tarixiliyi yaşadan əsərləri sırasında onun Naxçıvanın az qala rəmzinə çevrilmiş Möminə xatın türbəsinə həsr etdiyi əsərlər xüsusi yer tutur. O, Əcəmi təxəyyülünün nəticəsi olan bu abidəni müxtəlif B.Kəngərli. “Dağ mənzərəsi”. 1920. 148
M e nz e r e l e r B.Kəngərli. “Naxçıvan. Minarəsi zədələnmiş məscid”. 1920. B.Kəngərli. “Tərk edilmiş ev”. 1921. 149
M e nz e r e l e r B.Kəngərli. “Naxçıvanda xarabalıqlar”. 1921. B.Kəngərli. “Eylabat kəndində dağıdılmış darvaza”. 1921. 150
M e nz e r e l e r nöqtələrdən müşahidə etməklə, ona yağlı və sulu boya ilə ərsəyə gətirdiyi irili-xırdalı lövhələrdə yaddaqalan bədii tutum verməyə nail olmuşdur. Rəssamın “Mənzərə” (1920), “Məqbərə” (1920, “Naxşçıvan yadigarı” albomunda), “Atabəylər türbəsi” (1919) və s. əsərləri bu qəbildəndir. Bəhruz bəy məqbərənin möhtəşəmliyini vurğulamaq üçün bir neçə əsərində format kimi üiqi kompozisiyadan istifadə etmişdir. Bu halda abidəni uzaqdan müşahidə edən rəssam onun onu əhatələyən tikili və yaşıllıqlarla müqayisədə əzəmətini göstərə bilmişdir. 1919-cu ildə çəkilmiş əsərdə (“Atabəylər türbəsi”) günəşli bir gündə məqbərəni görüntüyə gətirən müəllif yaranmış işıq- kölgənin müqabilində onun memarlıq məziyyətlərini qabartmağa nail olmuşdur... Rəssamın yağlı boya ilə işlədiyi “Möminə xatın” (1915-1920-ci il- lər) əsə rinin bədii şərhində isə onun yaradıcılığı üçün səciyyəvi olma- yan məqamları müşahidə etmək mümkündür. Belə ki, o, memarlıq tikilisinin daşıdığı ecazkarlığı qabart- maq üçün xırda yaxılarla hörgüdə işlədilən mavi kaşıların mövcudluğunu vurğulamış, bununla da türbə səthinin cəlbediciliyinə və oynaqlığına nail olmuşdur. İncəliklə işlənmiş əsərdə türbənin baş verdiyi vaxt məlum olmayan sağa əyilməsini də duymaq mümkündür... Bəhruz bəyin Naxçıvanın iyirminci yüzilliyin əvvəllərində daşıdığı və bu gün mövcud olmayan görüntülərinin gələcək nəsillərə ötürülməsində mühüm rolu olmuş- dur. Həm tələbəlik dövründə, həm də təhsil- sonrası illərdə doğma şəhərin çoxlarına adi görünən müxtəlif guşələrini dolaşmaqdan usanmayan gənc rəssam onun bu gün hamının tarixi tutumlu qəbul etdiyi rəngkarlıq və qraika əsərlərini yaratmağa nail olmuşdur. Bədii-texniki tutumuna görə əsasən dəzgah qraikasının tələblərinə uyğun gələn bu B.Kəngərli. “İmamzadə türbəsi”. 1919. Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|