Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Dağın zirvəsi”. 1918.
- B.Kəngərli. “Gölün görünüşü”. 1917. B.Kəngərli. “Mənzərə”. 1918. B.Kəngərli. “Mənzərə. Ayın çıxması”. 1919.
159
M e nz e r e l e r Bu yerdə deyək ki, belə müxtəlif bədii tutuma malik mənzərələrin zamanında tamaşaçılar tərəindən birmənalı qarşılanmadığını ehtimal etmək də çətin deyil. Həmin dövrdə Naxçıvan rəssamlarla dolu olan və müxtəlif cür bədii cərəyanlara şahidlik etmiş Avropa şəhərlərinə bənzəməsə də, Bəhruz bəy axtarışlarında kimlərinsə xoşuna gəlmək prinsipindən uzaq idi. Başqa sözlə desək, gənc olsa da, nə etdiyini çox yaxşı bilirdi. Həmin əsərlərin zamanın sərt sınağından çıxmaları da, bu gün yüksək sənətkarlıq nümunəsi kimi qəbul olunmaları da onun vaxtında nümayiş etdirdiyi uzaqgörənliyinin nəticəsidir... Zamanında Naxçıvan təbiətinin real görkəmini bədiiləşdirməklə onun əslində tarixi əhəmiyyətli salnaməsini yaradan rəssamın yaradıcılığında Əcəmi yurdunun “kişi gözəlliyi”ni əks etdirən əsərlər də az deyildir. Diqqətçəkən cəhət budur ki, gənc fırça ustası “kişi gözəlliyi”ndə hifz olunan və arifanə baxışla aşkarlanan estetik qaynaqları lirik-poetik ovqata bələməklə, onların duyğulandırıcı bədii-estetik məziyyət daşıyıcısına çevrilməsini şərtləndirmişdir. Onun “Dağ mənzərəsi” (1918), “Dağın zirvəsi” (1918), “Mənzərə” (1919), “Qovaq ağacı” (1919), “Ayın doğması” (1920), “Payız mənzərəsi” (1921), “Əshabi- kəhf dağı. Payız” (1921), “Ağaclar” (1921), “Bağda” (1921) və s. əsərləri bu qəbildəndir. Bəhruz bəyin yaradıcılığında yer almış bir mənzərə isə özünün bədii-texniki ifadəsinə görə digərlərindən fərqlənir. Bu “Dağda monastr” (1916) əsəridir. Onun başqalarından fərqləndirən xüsusiyyət sulu boya ilə çəkilmiş mənzərədə applikasiyadan istifadə olunmasıdır. Rəssam qarlı dağ zirvəsinin və düzənliyin təsvirində ağ və sarımtıl kağız parçalardan istifadə etmişdir. Qeyd edək ki, bu əlavənin rəng tutumu kompozisiyanın digər detallarının koloritinə müvaiq olması bədii bütövlüyün əldə olunmasına kömək etmişdir... Rəssamın mənzərə yaradıcılığında təkcə Naxçıvan mənzərələri yer almayıb. Belə ki, bizim günlərə onun Gürcüstanın müxtəlif guşələrindən, Krımdan və Qara dəniz sahillərindən aldığı təəssüratın yağlı və sulu boya ilə ifadə olunduğu əsərləri gəlib çatmışdır. Həmin əsərlərin yaranma tarixi 1916-1922-ci illəri əhatə edir. Başqa sözlə desək, rəssamın
160
M e nz e r e l e r B.Kəngərlinin çoxşaxəli yaradıcılığında onun ərsəyə gətirdiyi “Naxçıvan yadigarı” albomu xüsusi yer tutur. Bəhruz bəy dəqiq sayı bilinməyən bu albomları həm özünün maddi ehtiyacını ödəmək, daha çoxsa maarifçilik məqsədilə tərtib etmişdir. Bir qayda olaraq albomda 20-yə qədər portret və mənzərə təsviri yer alarmış. Kitabın bu qoşa səhifəsində həmin albomun səhifələrindəki rəsmləri (“Atabəy məqbərəsi”, “İmamzadə”, “Atababa günbəzi”, “Köhnə qala”, “Nuhun qəbri”, “Şəhər məscidi”, Əliabad kəndində darvaza”, “Ədilağa gölü”, “İlandağ”, Ağrı dağı, “Qızlar bulağı”, “Naxçıvanda şəlalə”, “Əshabi-kəhf dağı”, Nəhəcir dağı” və müxtəlif portretlər) görmək mümkündür. 161
M e nz e r e l e r 162
M e nz e r e l e r Tilisdə təhsili başa vurmasından sonrakı dövrə... Rəssamlıq məktəbi tələbələrinin etüd çəkmək məqsədilə yuxarıda adları qeyd olunan yerlərdə olmaları istisna deyil. Ancaq Bəhruz bəy həmin gözoxşayan təbiət guşələrinə sonralar da gedə bilərdi. Onun Naxçıvanda ikən əvvəllər çəkdiyi eskizlər əsasında həmin dəniz mənzərələrini işləməsini də təbii qəbul etmək olar. Onun “Dəniz mənzərəsi” (1916), “Krımda dəniz sahili” (1916), “Dənizin görünüşü” (1916), “Qara dəniz” (1918), “Krımda Div dağı” (1919), “Dəniz mənzərəsi” (1922) və s. lövhələri belə sənət nümunələridir. Bəhruz bəy Kəngərli yaranması və tətbiqi kifayət qədər əhatəli tarixə malik olan sulu boya texnikasına özünəməxsusluq bəxş edə bilən az-az sənətkarlardandır, desək, yanılmarıq. Bunu ona ayrılan qısa ömür payında yaratdığı müxtəlif janrlı əsərlərin bədii həlli təsdiqləyir. Ölçüsündən asılı olmayaraq onların hər birində müəlliin tətbiq etdiyi bədii şərhlərdə obyektə ümumiləşdirmədən detallaşdırmaya kimi uzanan tapınma istəyi duyulandır. Təhsilsonrası illərdə bütün janrlarda əsərlər yaratmaqda davam edən rəssam, onları bir qayda olaraq kiçik ölçülərdə ərsəyə gətirməkdə davam edib. Görəsən Bəhruz bəy niyə bu qədər kiçik formata meylli olub? Bu suala bu vaxta qədər onun barəsində yazılan müxtəlif kitablarda dəqiq cavab tapılmadığından bu məsələyə də münasibət bildirməyə məcburuq. Əvvəlcə bu barədə mövcud olan subyektiv ikirlərlə tanış olaq. Rəssam haqqında çap olunmuş ilk tədqiqatın müəllii M.Nəcəfov 1957-ci ildə işıq üzü görmüş “Bəhruz Kəngərli” kitabında yazır: ”Bəhruz, bir qayda olaraq, mənzərələrini
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|