Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Çıraq”. 1921.
- S³jetli kompozisiyalar
- S³jetli kompozisiyalar B.Kəngərli. “Namaz”. 1916.
- B.Kəngərli. “Qaçqınlar arabada”. 1921.
- B.Kəngərli. “Kəndli oraq ilə”. 1921.
177
Natürmortlar məntiqlidir. Belə ki, özünəməxsus forma- biçimə malik olan çıraq da, mürəkkəb qabı da belə “qonşuluqda” özünün ifadəli tutumunu daha təsirli şəkildə sərgiləyir... Rəssamın bu janrda yaratdığı və elmə məlum olmayan bir əsəri isə oxuduğunuz bu kitab çapa hazırlanan zaman üzə çıxarılıb. Şəxsi kolleksiyada saxlanan “Qızılgüllər” (1920-ci illər) əsəri faner üzərində yağlı boya ilə çəkilib. Bəhruz bəy digər çoxsaylı əsərləri kimi onu da kiçik formatda işləmişdir. Şaquli kompozisiyanı güldana yerləşdirilmiş qızılgül dəstəsi təşkil edir. Ağ və qırmızı güllərin tünd rəngli yarpaqlarla qovşağını neytral-bozumtul yerlikdə təqdim edən rəssam ona klassik natürmort tutumu verməyə nail olmuşdur. Əsərin rəssam tərəindən təhsil sonrası dövrdə ərsəyə gətirildiyi ehtimal olunur... Bəhruz bəy Kəngərlinin mənzərə və portretlərinə nisbətən sayca az olan natürmortlarında təbii ki, rəssam özünəməxsusluğunu vurğulayan bədii-estetik məziyyətlər mövcuddur. Bu da ilk növbədə onun təsvirə gətirdiyi əşyalara rəğbətini, gördüklərindən heyrətlənmək bacarığını sərgiləyə bilməsidir. Əşyalar bir qayda olaraq kompozisiyanın əsas məna-məzmun daşıyıcısı kimi təqdim olunmaqla, həm də maddi- mədəniyyət nümunələrinə gözəllik qaynağı kimi baxan rəssamın onlara sevgisi ifadə olunmuşdur. Odur ki, rəssamın bu bədii irsi sayca az olmasına baxmayaraq onun zəngin yaradıcılığına özünəməxusluq və rəngarənglik bəxş edən əsərlər kimi qəbul olunurlar... B.Kəngərli. “Çıraq”. 1921. 178
Süjetli kompozisiyalar B.Kəngərli. “Naxçıvan toyu” (fraqment). 1911-1914. 179
Süjetli kompozisiyalar S³jetli kompozisiyalar B ir rəssam olaraq öz sənətkar “mən”ini təsviri
sənətin müxtəlif janrlarında təsdiq- lə məyə nail olan Bəhruz bəy Kəngərli, yaradıcılığı boyu ərsəyə gətirdiyi bir çox əsərlərində kompozisiyalara daha ətralı məna-məzmun tutumu verməyə çalışmışdır. Təbii ki, bunu şərtləndirən başlıca səbəb əsərlərə daxil edilən obrazların çoxqatlı tutuma bələnmələridir. Bu mənada gənc fırça ustasının müxtəlif illərdə yaratdığı “Elçilik” (1910-cu illər), “Naxçıvan toyu” (1910-cu illər), “Naxçıvan çaparı” (Tarixi məlum deyil), “Dükanda” (1913), “Qaçqınlar” (1920-ci illər), “Çoban sürü ilə” (1921), “İki qadın” (1920), “Namaz” (1916), “İki qaçqın qız” (1920) və “Kəndli oraq ilə” (1921) əsərlərinin adını çəkmək olar. Bu əsərlərin əksəriyyəti bir- iqurlu, ikiiqurlu və üçiqurlu kom- pozisiyalardan ibarətdirsə, “Elçilik” və “Naxçıvan toyu” lövhələri çoxiqurlu olmaları ilə digərlərindən seçilir. Hər iki kompozisiyaya diqqətlə baxdıqda onların oxşar cəhətlərinin həddindən artıq çox olduğunu görmək mümkündür. Belə ki, elçilik və toy mərasimlərinin keçirildiyi interyer, evlərin döşənmə tərzi, tablolarda təsvir edilən qadınların üz oxşarlığı, xarakterik cizgiləri və geyimləri, taxçalardakı məişət əşyaları və s. detallar olduqca oxşardır. Tablolardakı kompozisiyaların məkan, plan görünüşü, iqurların anatomik quruluşu, mütənasiblik ölçüləri, rəng effekti və kolorit, yaxı tərzi və işıq-kölgə münasibətləri də eynidir. Rəssamın bilavasitə şəxsi müşahidələrinin nəticəsində yaradılan “Elçilik” və “Naxçıvan toyu” əsər- lərində onun milli adət-ənənələrimizə bələdçiliyi və onlara sevgi və ehtiramı qabarıq duyulur. Hər iki əsər arasında duyulası yaxınlıqların mövcudluğuna rəğmən demək olar ki, hər iki əsər rəssam tərəindən adət-ənənələrimizi özündə hifz edən və bir-birini tamamlayan kompozisiya kimi düşünülmüşdür... S³jetli kompozisiyalar B.Kəngərli. “Namaz”. 1916. 180
Süjetli kompozisiyalar B.Kəngərli. “Naxçıvan toyu”. 1911-1914. 181
Süjetli kompozisiyalar B.Kəngərli. “Qaçqınlar arabada”. 1921. 182
Süjetli kompozisiyalar Rəssamın işlənmə tarixi dəqiq məlum olmayan “Elçilik” əsəri qədim zamanlardan bəri xalqımızın zəngin etnoqraik adət- ənənələri içərisində özünəməxsus yeri olan “qız istəmə”yə həsr olunmuşdur. Etnoqraik tutumlu bu əsər mükəmməl kompozisiyası ilə seçilir. Kompozisiyanın birinci planında dörd qadın təsvir olunmuşdur. Geyimlərinin zənginliyi duyulan bu qadınlar xalılarla döşənmiş evin bir tərəində bardaş qurub çay süfrəsi arxasında söhbət edirlər. Qadınlardan ikisi körpə uşaqlıdır. Onlardan biri qucağındakı uşağa nəlbəkidəki çayı içirdir. Digəri isə, dizləri üzərinə uzatdığı körpəni yırğalayaraq yatırmağa çalışır. Bütün bunların əsərlərində süni şişirtmələrdən uzaq olan rəssamın yaratdığı bu kompozisiyaya səmimilik bəxş etməsi birmənalıdır. Bəhruz bəy “Elçilik” əsərinin birinci planında tablonun əsas iqurları kimi elçiliyə gələn qadının və ev sahibəsinin obrazlarını təqdim etmişdir. Kompozisiyadan göründüyü kimi əsas danışıq məhz bu iki qadın arasında aparılır. Rəssam əsərin əsas mahiyyətini – elçi qadının üzündəki xoş ifadədə cəmləşdirməyi bacarsa da, bununla kifayətlənməmiş, adət- ənənələrimizə sadiq qalaraq elçinin şirin çayı qarışdırması ilə, qızın “hə”sinin alındığını göstərməyə çalışmışdır. Müəllif bu sevinci ikinci qadının, yəni, ev sahibəsinin üzündə ifadə etdiyi təbəssümdə də onun razılığını aydınca hiss etdirmişdir. Əsərin əsas obrazlarından biri sayılan elçilənən qız üçüncü planda, mətbəxdən evə açılan qapının arasında təsvir edilib. O, sinidəki şirin çayları digər qonaqlara gətirmək üçün hazır dayanıb anasının işarəsini gözləyir. Kompozisiyanın ikinci planında isə iki azyaşlı qız iquru təsvir edib. Onlar evin sol küncündəki taxtın üstündə əyləşib diqqətlə qonaqlara qulaq asırlar... “Naxçıvan toyu” əsəri Bəhruz bəy Kəngərlinin yaradıcılığında çoxiqurlu yeganə kompozisiya olmaqla bərabər, həm də sulu boya ilə işlənmiş ən böyük formatlı (25x31 sm) əsəridir. Tabloda yer almış iqurların əsasən qadın və qızlardan ibarət olması, əsərin qız toyuna həsr olunduğunu göstərir. Rəssam evin dörd bir küncündə dövrə vurub oturmuş və onların arxasında ayaq üstə durmuş qadınları və qızları təsvir etmişdir. Onlar Şərq üçlüyünün – kaman və qoşa nağaranın müşayiəti ilə qaval çalıb oxuyan müğənninin B.Kəngərli. “Kəndli oraq ilə”. 1921. Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|