Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “İlandağ ay işığında”. 1921.
- Nat³rmortlar B.Kəngərli. “Mavi rəngli dolça”. 1921.
- B.Kəngərli. “Naxışlı mis cam”. 1921.
- B.Kəngərli. “Mürəkkəb qabı”. 1921.
171
M e nz e r e l e r mənzərələr də təsdiqləyir... Əgər rəssamın yaradıcılıq yolunda və bədii axtarışlarında baş verənlərə nəzər salsaq, onda çox maraqlı xüsusiyyətləri üzə çıxarmış olarıq. Fikir verin, o, Tilis mühitində-tələbəlik illərində çəkdiyi əsərlərdə format baxımından Naxçıvandakı kimi “qənaətcil” deyildir. Başqa sözlə desək, gənc rəssam istər kömür və karandaşla çəkdiyi rəsmlərini, istərsə də yağlı boya ilə ərsəyə gətirdiyi portretləri kifayət qədər normal formatda işləyib. Bəlkə də o, bunu istəməyib, ancaq məktəbin ümumi tələblərinə müvaiq naturaları iriölçülü işləyib. Naxçıvanda isə gənc rəssam ruhunda gəzdirdiyi yaradıcı missiyanın tələblərinə müvaiq hərəkət edir və özünəməxsus sənət dünyasını yaradırdı. Demək olmaz ki, Bəhruz bəy təhsil sonrası illərdə iriölçülü portretlər işləməyib. Bizim dövrə gəlib çatmış bir- neçə əsər bunu təsdiqləyir və qənaətimizcə bir çox hallarda bu portretlərin sifariş xarakterli olmasından irəli gəlmişdir. Elə onların bədii həllində rəssamın klassik bədii həllə üstünlük verməsi də bundan irəli gəlmişdir. Digər portretlərində və mən- zərələrində isə o, görməyə adət etdiyimiz Bəhruz bəydir. Məhz bunlar sübut edir ki, rəssamın Naxçıvan mühitindəki format seçimi – “qənaətcilliyi” başqa səbəblərdən yox, bilavasitə onun qarşısına qoyduğu yaradıcılıq vəzifələrindən irəli gəlmişdir... Rəssamın akvarel mənzərələri ölçülərinin kiçikliyi ilə yanaşı, həm də icra texnikasına görə diqqət çəkir. Bəhruz bəyin tətbiq etdiyi bu ifadə tərzi yağlı və sulu boya texnikalarının qovşağıdır, desək, yanılmarıq. Belə ki, onun təsvirin ümumi rəng həllinin nisbətən sakit- yumşaq səthini vərəq boyu müxtəlif ölçülü bir qədər tünd yaxılarla tamamlaması, daha çox rəngkarlığa xas bədii-texniki xüsusiyyətdir. Ancaq gənc fırça ustası bunu elə bir yüksək sənətkarlıqla gerçəkləşdirib ki, bu qovuşaq tamaşaçı nəzərlərini paralamır, onun tablonu bütöv görməsinə mane olmur. Odur ki, rəssamın kiçik ölçülü mənzərə-tabloları yüksək bədii tutumuna görə bənzərsiz sənətkarlıq nümunəsi sayılmağa layiqdirlər... B.Kəngərli. “İlandağ ay işığında”. 1921. 172
Natürmortlar B.Kəngərli tələbəlik illərində. 173
Natürmortlar F ransız dilində “cansız təbiət” mənasını verən
natürmort sözünün işığında son beş əsr ərzində müxtəlif tutumlu əsərlər yaradılmaqdadır. Bu janra aid edilən sənət nümunələrinin məna-məzmun daşıyıcılarının bilavasitə insanların çox tez-tez təmasda olduqları müxtəlif tutumlu əşyalar olması onun tamaşaçı auditoriyasının genişliyini şərtləndirmişdir. Müxtəlif əşyalardan ibarət natürmortlar ən müxtəlif tamaşaçı təbəqəsi üçün doğma və yaxın, başa düşüləndir, desək, yanılmarıq. Bu gün bu janrın təşəkkülünə holland, lamand, fransız və s. millətlərin baxışı ilə verilən çoxsaylı töhfələrin sırasında azərbaycanlı sənətkarların əsərlərinin olması heç şübhəsiz milli təsviri sənətimizdə onun geniş yer almasının nəticəsidir. Qısa, lakin kifayət qədər məhsuldar olan yaradıcılığında bütün janrlara rəğbətini sərgiləyən Bəhruz bəyi Azərbaycan rəssamları arasında bu sahəyə layiqli töhfə vermiş yaradıcılardan saymaq olar...
Rəssamlığa həvəs göstərən və bu sahədə özünü sınamaq istəyənlər bir qayda olaraq tez-tez bu janra müraciət edirlər. Başqa sözlə desək, təsviri sənət sahəsinin bədii-texniki vərdişlərini öyrənmək üçün natürmort ən münasib janr sayılır. Buna baxmayaraq Bəhruz bəyin bizim günlərə gəlib çatmış bədii irsində natürmortlar çox azdır. Tələbəlik illərində çəkdiyi və bir albomda toplanmış 338 rəsm və eskizin arasında (hazırda Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində saxlanılır) cəmisi bir– neçə əşya təsviri vardır. Onlar da sırf qaralama xarakterlidirlər. Rəssamın bundan sonrakı illərdə natürmort işləməsi barəsində məlumat yoxdur. O, bu janra yalnız ölümündən bir müddət əvvəl müraciət edib. Bunun özündə qeyri-adilik axtarmaqdan uzaq olsaq da, hər halda bu əsərlərin hamısının eyni ildə çəkilməsi maraq doğurur. Bu natürmortlar bilavasitə
174
Natürmortlar B.Kəngərli. “Qızılgüllər”. 1916. 175
Natürmortlar B.Kəngərli. “Naxışlı mis cam”. 1921. 176
Natürmortlar 1921-ci ildə çəkilmişdir. Güman etmək olar ki, həmin vaxtlarda xəstəliyini yaşayan rəssam canlı insanlarla ünsiyyətdən çox, əşyalar aləmi ilə təmasa üstünlük vermişdir... Sulu boya ilə çəkilmiş bu dörd əsərdə müxtəlif məişət əşyaları təsvir olunmuşdur. Bəhruz bəyin tamaşaçıda onun maddi- mədəniyyət nümunələrinə münasibəti barəsində bitkin təəssürat oyada biləcək bu natürmortları Bakı muzeyində saxlanılır. Onların hər birində ətraf mühitdən təcrid olunmuş əşyanın iri planda görüntüyə gətirilməsinə rəğmən demək olar ki, bu əsərlərdə əşyalar barəsində daha zəngin təəssürat oyatmaq rəssamın başlıca yaradıcı vəzifəsi olub. Bunu rəssamın əşyalar üçün seçdiyi tünd və işıqlı fon- yerliklər də təsdiqləyir. Mis və saxsı əşyaların zahiri görkəminin onların qədimiliyindən xəbər verməsinə rəğmən demək olar ki, bu məntiq nümunələr rəssamı bir gözəllik qaynağı kimi də cəlb edə bilərdi. El arasında “qara çıraq” kimi tanınan işıq daşıyıcısının, qabarıq fakturalı mavi su dolçasının, üzəri naxışlı mis camın, çoxüzlü mürəkkəb qabının rəssam təqdimatında bədii tutumu kifayət qədər cəlbedici və duyğulandırıcıdır... “Mavi rəngli dolça”nı (1921) tünd qəhvəyi-bənövşəyi yerlikdə görüntüyə gətirən Bəhruz bəy gözoxşayan forma-biçimə malik saxsı əşyanın işıqlı səthinin daşıdığı estetik tutumu yaddaqalan tərzdə tamaşaçıya çatdırmağa nail olmuşdur. Dolçanın üzərinə səpələnmiş işığı əşyanın oynaqlığı duyulan fakturasını üzə çıxarmağa yönəldən gənc fırça ustası son nəticədə kompozisiyanın gözoxşayan tutum almasını şərtləndirmişdir... Rəssamın “Naxışlı mis cam”da (1921) əldə etdiyi duyğulandırıcılıq da diqqətçəkəndir. Naxışlı mis qabı çəhrayı parça üzərində təsvir edən Bəhruz bəy obyektə yuxarıdan baxışla onun özünəməxsus forma-biçiminin aşıladığı gözəllik qaynaqlarının seyrçi tərəindən duyulmasına kömək etmiş olmuşdur. Kompozisiyanın mərkəzi hissəsini tutan tünd camın işıqlı parça üzərində görüntüsü kifayət qədər cəlbedicidir... Bəhruz bəyin “Mürəkkəb qabı” (1921) və “Çıraq” (1921) əsərlərində görüntüyə gətirdiyi əşyalar üçün seçdiyi fon-yerlik də
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|