Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Naxçıvan mənzərəsi.
- HEYDƏR ƏLİYEV
- VASİF TALIBOV
- MİR CƏLAL Əməkdar elm xadimi, professor R¬ssam haqq �nda fikirl¬r
206
Portret cizgil
ri insan kimi dəyərləndirib, onun bənzərsiz insani məziyyətlərindən söz açıb... Gülüşü də kədərli olan gənc rəssam elə çəkdiyi çoxsaylı avtoportretlərində də dost- tanışlarının sözlə “çəkdikləri” qiyafədə və mənəvi-psixoloji tutumdadır. Milli rəssamlığımızda ilk “Avtoportret”in yaradıcısı olan Bəhruz bəyin həm də Tilis rəssamlıq məktəbində əldə etdiyi ilk bilik və bacarıqların nümayişi olan 1911-ci il portretində ciddiliyi və dalğınlığı ilə diqqət çəkir. Sonralar kömürlə daha kamil əsərlər yaradacaq gənc rəssam “öz-özünə” baxışında daha çox kompozisiyanın real və inandırıcı alınmasına köklənib. İşıqlı çöhrəsində yaşayıb-yaratmaq eşqi duyulan Bəhruz bəy içində-ruhunda gəzdirdiklərini gerçəkləşdirmək niyyətlidir. Portretdə sınaqlarla dolu həyatda onu nələrin gözlədiyi qabardılmasa da, onun ciddi, tamaşaçıdan yayınan baxışlarında gizli bir narahatçılıq duyulur... Rəssamın üç il sonra üzünə tuşladığı “bədii güzgü”də (1914) görünənlərdə əvvəlki portretlə müəyyən cizgi yaxınlığı duyulsa da, bütünlükdə bədii tutumunda fərq duyulmaqdadır. Kömürlə
işləməyin incəliklərinə bələd olan Bəhruz bəy portretdə bunu icra sənətkarlığının incə keçidlərində nümayiş etdirə bilmişdir. Bu dəfə də nəzərini tamaşaçısından qaçırmağa üstünlük verən rəssam üz cizgilərinin aydınlığında özünün düşüncələrə bələnmiş yaşantılarına cəlbedici bir görkəm verməyə nail olmuşdur. Düzbucaqlı kompozisiyanı rəng həllinə görə yarıya bölən və ağ fon-yerliklə geyimin tünd çaları arasında təzad yaradan rəssam bununla da portretin cizgilərinin təsirliliyini əldə etmişdir... Bəhruz bəyin 1920-ci ildə sulu boya ilə işlədiyi “Avtoportret” bütün mənalarda əvvəlkilərdən fərqlənir. Hiss olunur ki, aradan keçən altı il rəssamın həyatında duyulası izlər buraxıb. Bunu üzünün tükü sona qədər təmizlənməmiş çöhrəsi, onun sakitliyinə narahatçılıq qatılmış baxışları da ifadə edir. Başındakı araxçın, görməyə adət etdiyimiz uzun saçların yoxluğu da rəssamın yeni portret cizgiləridir, desək, yanılmarıq. Elə əsərin pastelsayağı – bir qədər “dumanlı” rəng həlli, fon-yerliyin geyimlə ahəngdar qovşağı da Bəhruz bəy Kəngərli yaradıcılığı üçün təzədir. Əksər kiçikölçülü əsərlərində olduğu kimi burada da obrazın möhtəşəmliyi nə qədər duyulan olsa da, bütünlükdə nikbinlikdən uzaqdır... Yuxarıda oxuduqlarınız, yəni, rəssamın sözlə və rənglə çəkilmiş portret cizgiləri bizi qane edəcək ədəbi-bədii tutumda olmasa da, düşünürük ki, həyat sınaqlarına bəzən yaşına uyğun olmayan tərzdə tab gətirən, ruhunda gəzdirdiyi yaratmaq missiyasını yaxşı başa düşən bir insan haqqında müəyyən təəssürat yaradır... Çox qəribədir ki, müasirlərinin sakit təbiətli və azdanışan kimi dəyərləndirdikləri Bəhruz bəy rənglərdə və cizgilərdə gerçəkləşən sənət dünyasında kifayət qədər sərtdir. Dünyanın gerçəkçi qavrayışını sərt realizm prinsiplərinə bələyən rəssam, kətanda və vərəqlərdə əyaniləşən mənzərə və portretlərində çox inandırıcıdır. Onun ideallaşdırmadan və şişirtmədən uzaq olan bu əsərlərində rəssam məqsədli olaraq gerçəklikdə gördüklərini yaşatmaq, onun daşıdığı tutumun olduğu kimi gələcəyə ötürülməsinə meyillidir. Elə bu səbəbdən də onun müxtəlif janrlı əsərləri zamansızdırlar... İnsan həyatının mənasını təbii ki, təkcə onun uzunluğu müəyyənləşdirmir. Belə ki, 207
Portret cizgil ri həyatda olan hər bir insanın əldə edə biləcəyi ən böyük qazanc, onu özünün yoxluğundan sonra da xatırladacaq əməllərə sahib olmasıdır. Bu mənada Bəhruz bəy çox xoşbəxtdir. Belə ki, hələ sağlığında el-obada kifayət qədər tanınan gənc rəssam demək olar ki, milli incəsənətimizə verdiyi töhfələrə rəğmən öz layiqli qiymətini almışdır. Qənaətimizcə, o, həyatı dərk edən andan nə edəcəyini bilirdi. Onun qulağının eşitməməsi də onun üçün maneə yox, bir sınaq idi və gənc rəssam da bu sınaqdan şərələ çıxa bildi. Rəssamın bu günə kimi fəth etdiyi “Bəhruz bəy Kəngərli zirvəsi”nin əlçatmazlığı da sənətdə və həyatda qazandıqlarının Tanrı tərəindən ona qaytarılması kimi dəyərləndirmək olar... Naxçıvan mənzərəsi. Kəngərlilər 211
R ssam haqqında fikirl r B əhruz Kəngərli nadir istedada malik olan bir insan idi. O, Azərbaycan xalqının professional rəssamlıq sənətində ilk rəssamdır. Onun əsərləri Azərbaycan rəssamlıq sənətinin, mədəniyyətinin ən görkəmli nümunələrindəndir. Biz bununla fəxr etməliyik. Fəxr etməliyik ki, Azərbaycan xalqının belə böyük istedada malik insanları olub. Hesab edirəm ki, Azərbaycanda, o cümlədən Naxçıvanda sənətşünaslar, tədqiqatçılar Bəhruz Kəngərlinin yaradıcılığını daha professional səviyyədə tədqiq etməli, əsərlər yazmalıdır. HEYDƏR ƏLİYEV Azərbaycan xalqının ümummilli lideri
T ilisdə xüsusi rəssamlıq təhsili alan Bəhruz Kəngərlinin yaradıcılığı rus boyakarlıq məktəbinin ənənələrini davam etdirən mühitdə formalaşsa da, o, tamamilə milli ruhda və üslubda yaratmış, milli rəssamlığın inkişafında özünəməxsus rol oynamışdır. Xəlqilik və insanpərvərlik, realizm və Vətənə sonsuz məhəbbət Kəngərli yaradıcılığının əsasını təşkil edir. VASİF TALIBOV Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Q üvvətli bir istedad sahibi olan Bəhruz Kəngərli də (1892-1922) realist rəssam idi. O, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq realist mənzərələr yaratmışdır. Onun əsərlərində yerli kolorit güclüdür. Rəssamın “Qaçqınlar”, “Yatmış uşaqlar” adlı təsvirləri çox mənalı və qiymətlidir.
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|