Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Avtoportret”. 1914.
- B.Kəngərli. “Avtoportret”. 1911.
200
Portret cizgil ri B.Kəngərli. “Avtoportret”. 1914. 201
Portret cizgil ri onun yaradıcılığı barəsində məlumatı bu sözlərlə davam etdirir: “Bəhruz Kəngərlinin hər hansı əsərinə baxırsansa ordan səs eşidirsən, söz eşidirsən. Bəlkə də bu, rəssamın ömrü boyu səsə, sözə həsrət qalmasından doğur...” Rəssamın yaradıcılığını səciyyələndirən jurnalist sonda yenə də onun başqalarını eşidə bilməməsinə qayıdır: “Bir təbiətin səslərinə vurulmuşdu, bir də rənglərinə. Sonra səslər ondan aralı düşdü... Bir səhər çiyninə əl toxundu – atasının əli. Durub yerinin içində oturdu. Ona elə gəldi səssiz yuxu görür. Ancaq bu, yuxu deyildi, atasının sinəsini sıxılıb hönkürdü, “eşitmirəm, eşitmirəm, ay ata” – dedi. Otuz yaşınacan beləcə yaşadı. Sakitliyə qulaq asa-asa. Ancaq uşaqkən təbiətə çox qulaq asmışdı. Qulaqlarında bir ana laylası, bir əlçim Araz zümzüməsi, bir yağış gürşadı, bir şəlalə harayı qalmışdı. Bu səslər bir ömrə bəs elədi. Bu səslər gözəlliyə dönüb əsərlərinə gəldi. Bəhruz Kəngərli sənəti beləcə yarandı, beləcə yaşayır”... Göründüyü kimi bu gün duyulası zaman distansiyasından çox işıqlı və qürurverici görünən böyük rəssamın portretinin ilk cizgiləri arzuolunmaz dərəcədə bədbin notlara bələnmiş kimi göründü. Nə qədər istəməsək də, bunu “alın yazısı” kimi qəbul etsək də, rəssamın özü qısa ömrü boyu bunu başqaları üçün duyulan etməməyə çalışdı. Hamı kimi məktəbdə olmasa da, evlərində atasının köməkliyi ilə savad aldı. Nə qədər çətin olsa da, Tilisə üz tutdu, müxtəlif millətlərin arasında azərbaycanlıların sənətə olan vurğunluğunu başqalarına nümayiş etdirə bildi. Davranışı ilə başqalarının sevgisini qazandı, ailə həyatı qurdu. İnsanlara olan sonsuz sevgisini qaçqın soydaşlarımıza münasibətində sərgiləməklə, tariximizdə zaman-zaman xatırlanacaq ölməzlik qazandı... Görkəmli ziyalımız Əziz Şərif “Keçmiş günlərdən” adlı xatirələrində səsə həsrət qalan rəssam dostunun səssizliklə “mübarizəsi”ni belə təsəvvür edir: “Bu yayda mənim Naxçıvanda xüsusilə yaxınlaşıb dostlaşdığım adam Bəhruz Kəngərli olmuşdu ki, öz aramızda ona Şamil deyərdik. Şamil uzunsaçlı, düşüncəli, sakit, yavaş-yavaş hərəkət edən gənc idi. Bir qədər ağır eşitdiyi üçün adamlardan kənar gəzər, dalğın görünərdi. Səsi batqın, nitqi də dolaşıq idi, bəlkə də buna görə də az danışar, sözünü qırıq-qırıq cümlələrlə tamamlamağa çalışardı. Mənim yaşıdım olardı. Mən onu çox sevərdim, atam da onun hörmətini saxlayar, bizim dostluğumuzu bəyənərdi. Naxçıvanda bizə qonşu məhəllədə yaşayar və bazara- dükana gedəndə bizim evin yanından keçməli olardı. Biz onunla tez-tez görüşərdik, hər dəfə bazardan qayıdarkən o, qapımızı döyər, içəri girərdi. Biz mənim otağımda daldalanıb uzun- uzadı dərdləşərdik. Mən öz “bədii əsərlərimi” ona oxuyar və skripkada öz musiqi sənətimi nümayiş etdirərdim, o isə Naxçıvanda çəkdiyi şəkilləri mənə göstərər, Naxçıvanda öz əsərlərinin sərgisini təşkil etmək arzusundan danışardı. Bir-iki dəfə o məni evlərinə aparıb, çəkdiyi şəkilləri göstərmiş, onların yaranma tarixindən, mövzu və mənasından məlumat vermişdi. Hətta Naxçıvanın mənzərələrindən yağlı boya ilə çəkdiyi iki əsərini mənə bağışlamışdı. Təəssüf ki, sonralar bu şəkillərin ikisi də haradasa itib-batmışdır...” Üç il ərzində Bəhruz bəydən sənətin sirlərini öyrənən və sonralar görkəmli sənətşünas kimi tanınacaq Adil Qazıyevin xatirələrində də görkəmli fırça ustasınının portretini tamamlaya biləcək ikirlər çoxdur: “Bəhruz xalqla əlaqə saxlamağa, onun həyatını təsvir etməyə cəhd göstərirdi: məsələn, o şəhərə 202
Portret cizgil
ri ərzaq malları gətirən və ya bazardan qayıdan kəndlilərlə görüşərdi. Onların yolu rəssamın yaşadığı evin qarşısından keçirdi. Rəssam kəndlilərdən bəzilərini saxlayıb söhbət edər, rəsmlərini çəkərdi...” A.Qazıyevin Bəhruz bəyin digər keyiy- yətləri barədə qeydləri də maraq doğurur: ”Əhalidə incəsənətə hörmət və məhəbbət oyatmaq üçün öz bilik və bacarığını əsir- gəmirdi. Təsviri sənəti hədsiz dərəcədə sevən bu rəssamın arabir təşkil etdiyi bədii sərgiləri və gənclər üçün açdığı rəsm dərnəyi onu incəsənətin təbliğçisi olduğunu və xalqa xidmətini göstərir. 1920- ci ildə B.Kəngərli Naxçıvan şəhər məktəbi yanında rəsm dərnəyi təşkil etmişdi. Bu dərnəyə məndən başqa rəsm məşğələlərinə həvəsi olan digər tələbələr də cəlb olunmuşdu...” Adil müəllimin xatirələrindən iqtibas etdiyimiz bu sətrlər isə gənc rəssamın çoxlarına məlum olmayan cəsarətini bizə sərgiləyir: “Bəhruz dərin məfkurəli və tərbiyəvi əhəmiyyətə malik dolğun məzmunlu əsərlər yaratmaq barəsində də düşünürdü. Rəssam təsadüf etdiyi bəzi hadisələrə tənqidi münasibət bəsləyirdi. Məsələn, əlimizə gəlib çatmamış məzmunlu əsərlərindən birində o, bazarın ortasında oturmuş və yan-yörəsinə müxtəlif ərzaq malları yığan bir möhtəkiri təsvir etmişdi. Möhtəkir əlindəki kağız pulunu işığa tutub baxdığı bir vəziyyətdə verilmişdi. Möhtəkirin bütün əlamətlərindən bəlli olmuşdu ki, bu məlum bir şəxsin təsviridir. Rəssam sulu boyalarla işlədiyi bu şarjı səliqə ilə qara rəngli bir ramkaya salıb bazarda, adamların çox olduğu yerdə dükan pəncərəsində qoymuşdu. Mən həmin şəklin orada təsvir edilən şəxsin oğlu tərəindən məhv edilməsinin şahidi oldum...” Adil Qazıyevin bizim bilmədiyimiz və bundan sonra heç kim tərəindən xatırlanmayacaq rəssamın işləmə prinsipinə və iş şəraitinə aydınlıq gətirən, onun yaradıcı kimi portretini tamamlayan ikirləri tarixi əhəmiyyətlidir, desək, yanılmarıq: “Kəngərli vaxtının çox hissəsini açıq havada mənzərələr çəkməyə sərf edərdi. O, natura seçməyə getdiyi zaman iki qutu sulu boya, kiçik bir taxta lövhəsi, bir neçə fırça və bir qab su aparardı və sulu boyaları qabaqcadan boya qutusunun qapağı üzərində yayardı. Belə bir əməliyyat qutudakı quru boyaların kirlənməməsi üçün edilərdi. Bəhruz açıq havada çəkdiyi şəkilləri elə oradaca tamamlayardı. Evə qayıdandan sonra yalnız mürəkkəblə şəklin aşağısında
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|