Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Canfəda kəndindən qaçqın oğlan”. 1920.
- B.Kəngərli. “Əyləşmiş qadın”. 1920.
- B.Kəngərli. “Oğlan budaq ilə”. 1920.
132
"Qaçqınlar" silsil e si B.Kəngərli. “Canfəda kəndindən qaçqın oğlan”. 1920. 133
"Qaçqınlar" silsil e si
134
"Qaçqınlar" silsil e si bədii – izioloji xüsusiyyətdir. Bəhruz bəyin obrazı bu ovqata kökləməsinin yığcam rəng çalarlarından keçməsi də onun psixoloji qatlara nüfuzetmə bacarığını əks etdirir... Bəhruz bəyin özünün həm yaradıcı, həm də insani keyiyyətlərini sərgilədiyi “Qaçqınlar” silsiləsində müəyyən mənada maraq doğura biləcək bir portret də var. “Oğlan budaq ilə” (1920) adlanan bu əsər də ölçü etibarilə kiçikdir. Kvadrat biçimli portretin ölçüsü 12x11,5 sm-dir. İlk baxışda onun silsiləyə daxil edilmiş digər portretlərdən seçilmədiyini söyləmək də olar. Ancaq bu ilk baxışda belədir. Belə ki, Bəhruz bəy olub-keçənləri bəlkə də sona qədər dərk edə bilməyən bu uşağı əli budaqlı təsvir edib. Qənaətimizcə, rəssam yaşıl yarpaqlı budağı kompozisiyaya daxil etməklə onun məna-məzmun yükünə bir ümid qığılcımı səpib. O, bunu görüntüyə aldığı yeniyetmənin nəzərlərlərini xəyalən doğma yerlərə yönəltməklə daha da gücləndirib, desək, yanılmarıq... Ən nəhayət, “Qaçqınlar” sil- si ləsində bədii-estetik tutumuna və bədii-etnoqraik əlamətlərinə görə baş qalarından seçilən bir portret barəsində söz açmaq istəyirik. Bu da səbəbsiz deyil. Bunun önəm kəsb edən xüsusiyyəti əsərin bilavasitə rəssamın şəxsi həyatı ilə bağlı olmasıdır. Odur ki, gəlin əvvəlcə bu əsərin ictimaiyyətə necə tanıdılmasını dəqiqləşdirək... Əsərin qorunduğu Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyindəki rəsmi sənədlərdə onun adı “Xanım adlı qaçqın qadının portrteti” (1920) kimi qeyd olunub. Sulu boya ilə çəkilən portretin ölçüsü 20x13,3 sm-dir. Əsər 1946-cı ildə vətəndaş N.Kəngərlidən muzey üçün alınmışdır. Rəssamın əsərlərinin 1957-ci il nəşr olunmuş kataloqunda bu portret haqqında rus dilində belə bir əlavə məlumat da yazılıb: “Əsərin üzərində – yuxarı sol tərəfdə tarix və qeyd vardır: “Qaçqın “Xanım”, 28 iyun 1920-ci il”. Rəssamın vəfatının 25 illiyi münasibətilə təşkil olunan sərginin kataloqunda (1947) isə bu əsər belə təqdim olunub: “Qaçqın xanım”.k. s-b. ölçü 20x13 sm”. 1957-ci ildə M.Nəcəfovun müəlliliyi ilə buraxılan kitabda da bir qədər fərqli ifadəyə rast gəlirik : “Qaçqın Xanım”. Akv. 19x13”. Elə həmin kitabın illüstrasiyalar hissəsində isə həmin əsərin adı “Qaçqın xanım” kimi yazılmışdır. K.Kərimovun 1962-ci ildə çap olunmuş
135
"Qaçqınlar" silsil e si
haqqında məlumatı “Qaçqın xanım. akvarel. 19x13” kimi ifadə edib. 2005-ci ildə buraxılmış kataloqda (mətnin müəllii N.Həbibov) əsər barəsində bunları oxuyuruq: “Qaçqın xanım. Kağız, sulu boya, 20x13,4. Yuxarıda solda tarix və yazı mövcuddur: 28 iyun 1920 q. Bejenka. 1946- cı ildə vətəndaş N.Kəngərlidən alınıb. İnv. № 837”. Ən nəhayət, rəssamın 120 illik yubileyi ilə əlaqədar Bakıda nəşr olunmuş kataloqda (2012) verilmiş illüstrasiyanın altında yazılmış yazını oxuyuruq: “Xanım adlı qaçqın qadının portreti”. 1920. Kağız, sulu boya. 20x13,3”. Elə həmin ildə Naxçıvanda nəşr olunmuş albom -kataloqda əsər barəsində verilən məlumat da yuxarıdakının təkrarıdır... Təəssüf ki, vaxtilə əsərin üzərində mövcud olan yazı onun muzey ekspozisiyasında düzgün nümayiş
olunmaması ucbatından bu gün demək olar ki, oxunmur. Sulu boya ilə çəkilmiş bu əsər sovet dönəmində uzun müddət muzeyin günəş şüaları həddindən artıq düşən otağında davamlı olaraq nümayiş olunduğundan duyulası dərəcədə solub, əvvəlki rənginin çoxunu itirib. Elə rəssamın bir çox əsərləri də muzey işinə bu cür qeyri-professional yanaşma üzündən ilkin bədii keyiyyətini sona qədər (Eyni sözləri Ə.Əzimzadənin əsərləri barəsində də demək olar) qoruya bilməyib... Beləliklə, muzeydəki rəsmi qeydlərə və bütün sənətşünasların bu vaxta qədər nəşr olunan kitab və kataloqlarda, jurnal və qəzet məqalələrində bu əsərdə Xanım adlı qaçqın qadının təsvir olunduğu göstərilib. Bizim apardığımız araşdırmalar isə təsdiq edir ki, burada Bəhruz bəy öz həyat yoldaşını təsvir etmişdir. Bu məsələni bu qədər çözələməkdə məqsədimiz də elə əsərdə Bəhruz bəyin öz ömür-gün yoldaşını təsvir etməsi ehtimalına aydınlıq gətirməkdir. Əslində buna ehtimal deməmək də olar. Belə ki, həmin əsərdə təsvir olunan qadının Bəhruz bəyin həyat yoldaşı olduğunu rəssamın bacısı Mənsurə xanım (1912-1976) sağlığında həmişə yaxınlarına deyərmiş. Kitab üzərində çalışarkən biz Mənsurə xanımın rəssam oğlu Xanlar Coratla (Məmmədov) görüşdük. O, bizə bir-neçə əhəmiyyətli foto verməklə yanaşı, anasından “Qaçqın xanım” adlı əsərdə məhz Bəhruz bəy Kəngərlinin həyat yoldaşının təsvir olunduğunu da bildirdi. Bu yerdə əlavə edək ki, nədənsə geniş ictimaiyyətə həmişə rəssamın ümumiyyətlə evlənmədiyi çatdırılıb. Doğrusu eşitmə qabiliyyətini itirmiş bir adamın
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|