Bəxtiyar tuncay

 
231 
eyəlik etkəylər manqa // Egər ki küçəməsələr üstümə (Məz. 18/19: 14). Qoyma 
onların hökmü altında qalım.  
eyərlə ~ (-dim, -dinq, -di. -cəx) fel. – yəhərləmək 
eyəsiz sif. – yiyəsiz, sahibsiz: 
eyeberüçi Bax: yeberüçi
 
eyenqsə Bax: enqsə 
eyi Bax: igi 
eylə  ~  (-sin,  -di)  fel.  (azərb.)  –  eləmək:  Buyla  der,  emin  eyləsin.  Doğru 
söyləyir, qoy and içsin. 
ez ~ (-mə, -dim, -inq, -dinq, -di, -əcəx, -gən, -ip) fel. - əzmək 
Ezayyaş Bax: Esayi 
ezət  ism.  (<  azərb.  <  ər.)  –  izzət:  Biy  Krisdosqa  haybat  da  ezət  menqi 
menqilik.  Rəbbimiz  Məsihə  əbədilik  şöhrət  və  izzət.  Sanqa  yaraşır  haybat  da 
ezət. Sənə şöhrət və izzət yaraşır. 
Ezegel Bax: Ezegiel 
Ezegiel  (-ninq, -gə, -də) //  Ezegiyel  // Ezegel,  //  Yezegie  //  Yezegiel  (-gə) x. 
ism.  –  Yezekil.  Yəhudi  peyğəmbərlərindən  və  Bibliyaya  daxil  olan  kitab 
müəlliflərindən biri. 
Ezegiya Bax: Ezegiel 
Ezek. Bax: Ezegiel 
ezil  ~  fel.  -  əzilmək:  Ezilgən  başımdan  ayaxıma  ança  yazıx  içinə.  Başdan 
ayağa  qədər  günah  içində  əzilirəm.  Bügün  sövünüyüx  friştəlar  bilə  da 
fərəhləniyix  bar  yürəkimiz  bilə  Biyimizninq  surp  yarutiunundan,  xartayğan 
duşmannınq  ezilməxindən.  Bu  gün  mələklərlə  birlikdə  sevinirik,  Rəbbimizi 
müqəddəs dirilişinə və düşmənlərini əzməsinə görə ürəkdən fərəhlənirik.  
ezin  ~  (-gən)  fel.  -  əzilmək:  Baxınqız  kerezmənlərin  xardaşlarınqıznınq, 
xaysı  alnınqızğa  dır  sizinq  buzulğan,  ezingən,  zəhirləngən,  sasığan, 
həsrətləngən,  açıxqan,  susağan,  xasta,  xartlıxta  da  özgə  iştə.  Qardaşlarınızın 
qəbirlərinə  baxın,  onların  ki,  sizin  qarşınızda  pozulmuş,  darmadağın  edilmiş, 
əzilmiş, zəhərlənmiş, talan edilmiş, həsrətlə yaşamış,  
ezüçi ism. və sif. - əzici 
 
Ə 
 
ədami Bax: adami 
Ədrinə // Adrina x. ism. – Ədrinə. Hazrki Türkiyə ərazisində şəhər. 
əmanət  (-ni,  -tən,  -i)  ism.  (<  azərb.<  ər.)  -  əmanət:  Beripmen  sanqa, 
Varteres, 2 at əmanət. Varteres, sənə 2 at əmanət etmişdim. 
əmanətkar (-ğa) ism. (azrb.) - əmanətkar, əmanətçi 
əməl (-dən, -i, -inə, -in)  ism. (< azərb. < ər.) - əməl: Ber alarğa, Biy, əməlinə 
(işlərinə)  körə alarnınq (Məz. 27/28: 4). Ya Rəbb, onlara əməllərinə görə ver. 
əmir ism. (< azərb. < ər.) - əmir 
Əmir  x.  ism.  –  albanlar  arasında  yayğın  adlardan  biri:  Ağsapet  Əmir  xızı. 
Zadig Əmir oğlu. 
Əmirə x. ism. – alban mətnlərində keçən şəxs adlarından biri 

---

 
232 
əninq Bax: anınq 
ənqkə  ədat.  -  ən:  Ənqkə  kiçisi,  dörtünçi  yaşındadır.  Ən  kiçiyi  dörd  yaşın 
içindədir. 
ərçəl (-lərninq) // arçal (-nınq, -ı, -ın) ism. və sif. – xarab: Xazan ərçəl çıxtı. 
Qazan xarab çıxdı. Bir xap xınanı... ərçəlin xaldırdı. Bir qab... xarab xınanı atdı. 
Ərçəl yürəkli. Xəbis. 
ərçəllət ~ fel. – xarab etmək: Ərçəllətiyirmen. Xarab edirəm. 
ərçəllix // arçallıx ism. - əxlaqsızlıq, pislik, hörmətsizlik. 
əriberi Bax: ariberi 
əşkarə // aşgara sif. (< azərb. < frs.) – aşkar, açıq-aşkar: Hali xayda barıyım, 
bilmən,  yerimninq  belgisi  manqa  əşkarə  dügül.  Indi  hara  gedim,  bilmirəm., 
yetim mənə məlum (aşkar) deyil. Bununq könülükün aşgara körgüzürbiz. Bunun 
həqiqət olduğunu açıq-aşkar göstərəcəyik. 
əvəl zrf. (< azərb. < ər.) - əvvəl 
əvəl-əvəldən  zrf.  -  ən  əvvəldən,  lap  əvvəldən,  əzəldən:  Sensen  kelini  Ata 
Tenqrininq, xaysı ki əvəl-əvəldəndir. Əzəli olan Ata Tanrının gəlini sənsən. 
əvəlbahar  (-nınq,  -nı,  -da,  -dan)  //  əvəlbağar  (-nınq,  -da)  ism.  –  ilk  bahar, 
bahar, yaz: Sen toxtattınq barça çeklərin yerninq (yergəsin dünyanınq, baharnı 
// əvəlbaharnı) da yaznı sen yarattınq (Məz. 73/74: 17). 
Sən quru yerin bütün sərhədlərini qoydun,  
Həm yazı, həm yayı yaratdın.  
Egər  ki  kləsənq  bilməgə  ki,  Günəş  xaysı  ketxoyadadır,  tut  əvəlbahardan  ki, 
mardnınq 20-sidir, 2 kün eksik, ber hər ketxoyağa 30-ar Xojndan başlar. Əgər 
günəşin  hansı  bürcdə  olduğunu  bilmək  istəsən,  ilk  bahardan  ki,  martın  20-sinə 
təsadüf edir, hər bürc üçün qoç bürcündən hesablayaraq, iki gün əskik olmaqla 30-
30 say. 
əvəl-burun zrf. – hər şeydən əvvəl, ilk öncə: Xaytıp  nesi artıxtır cuvutnunq, 
ya nə fayda ol sunatlanmaxtan? Köp nemə barça nemə bilə. Əvəl-burun bu ki, 
inamlı  boldu  Tenqrininq (Rom. 3: 1-2). Bəs, Yəhudi olmağın nə üstünlüyü var? 
Sünnətin  faydası  nədir?  Hər  cəhətdən  böyük  üstünlüyü  var.  Hər  şeydən  əvvəl, 
Allahın sözləri Yəhudilərə əmanət edilib. 
əvəlçinq-ilgərtin Bax: əvəltin 
əvəldən zrf. - əvvəldən, əvvəlcədən: Əvəldən edi söz. Əvvəldən söz vardı. 
əvəlgi  (-dir,  -ninq,  -gə,  -nə,  -ni,  -də,  -dən,  -si,  -sininq,  -sinə,  -sin,  -sindən,  -
silərin, -lər, -lərninq, -lərni, -lərinqizdən, -lərinə) sif. - əvvəlki, öncəki, əvvəlinci: 
 
–  əvəlgi  yazovdur,  xaysı  ki  barçasında  baştir,  ne  türlü  cuvutta  alef,  urumda 
alfa, ladinda A. 
- əvvəlinci hərfdir, hamısından başda durur, necə ki yəhudilərdə 
“əlef”, yunanlarda “alfa” və latınlarda “A”. 
əvəlgiliyin - əvvəlki kimi, əvvəllər olduğu kimi 
əvəllix ism. – birincilik, ilkinlik 
əvəltin zrf. - əvvəldən, başdan 
 
F 
 

---