Bəxtiyar tuncay
xısxaesliktən) da zəhirlənməxindən
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
287 (xısxaesliktən) da zəhirlənməxindən (zəhirlənməxtən) təşvişli, tarlıxından yürəkimninq (kendininq yürəkimninq) (Məz. 54/55: 9). Tanrınn məni kəmağllılqdan, qorxaqlırdan, titrəməmə səbəb olan qəzəb və qəlbimdəki kədərdən qoruyacağına güman edirdim. xısxart ~ fel. – qısaltmaq xıslıx ism. – sıxlıq, darlıq xısmətsizlıx ism. – qismətsizlik, bəxtsizlik, bədbəxtlik: Xısmətsizlixindən ya özgə nemə satamadan. Qismətsizlikdən və ya başqa bir səbəbdən. xıstır ~ (-ıyım, -manqız, -dı, -ırmen, -ırsen, -ır, -ırlar, -ıyırlar, -ğan bolğay, - ğanda) // xısdir ~ fel. – sıxışdırmaq, qızdırmaq, qızışdırmaq: Tamaşa etiyirmen alarğa, kimlər ki birgəsinə olturupturlar ki, xaysısı şapla igi yüzünə xıstırmas. Onunla birgə oturanlara tamaşa edir və onlardan heç kəsin onun üzünü şapalaqla qızışdırmamasına təəccüblənirdim. xıstıruçı (-lar, -larğa, -larım, -larımnınq, -ları, -larınınq) // xısturuçı (-larına) fel. – zülmkar, istismarçı (hərfi mənada: sıxışdırıcı, sıxışdıran, əzən): Biy, nek (ne) köp boldular xıstıruçılarım menim?.. // Biy, ki köp boldular xıstıruçılarım menim!.. // Biy, zera köp boldular xıynavuçılarım menim, da köplər boldular üstümə menim! (Məz. 3: 2). Ya Rəbb, düşmənlərim nə qədər çoxalıb! Əleyhimə qalxanlar nə qədər artıb! xıstovlu // xsdovlu ism. – məzlum, zülmə, basqıya məruz qalan, sıxışdırılan: Surp Epremninq, can kötürüçi vartabedninq, alğış da bernə xıstovlu terən yürəktən sız Tenqrigə. Zülmə məruz qalmış ilahiyyatçı aılim Yefremin Tanrıya ürəyinin dərinliyindən gələn sözü. xış (-nınq, -qa, -ta, -tan, -ınınq, -ın) ism. – qış: Küzün, xışqa kirip, bar edir biçəni Yolbeyninq tüzdə. Payızın sonu, qışın başlarında Yolbəyin zəmisində hələ də biçilməmiş ot qalırdı. xışım (-ğa, -nı, -dan, -ınqnı, -ı, -ın, -lar, -larnı, -lardan) // xşım ism. (< ər.) – qəzəb, qəddarlıq: Keçirgəy bizdən xışımnı da baduhasnı aşınğanımıznınq bizim. Etdiyimiz günahlara görə qəzəbin bizdən uzaq olsun. xışla ~ (-ma, -ğaymen) fel. – qışlamaq: Men də alayje kensi ögüzlərimni xışlıy edim ol tüzdə. Mən də öz öküzlərimlə həmin düzdə qışladım. xıtılım ism. – çəkinmə. Bu kəlmə ilə Milad və Pasxa ərəfəsində çox ciddi əməl edilməsi lazım olan xristian orucu adlandırılır: Xıtılım künü. Çəkinmə günü (çəkinmə orucu). Nedir manisi xıtılım keçəsi ki, saruyağ yeyirbiz, bolsun Bayramnınq, alay Cnuntnunq? Yaziyir bunun üçün könu Gurel Aleksantraçın Teotos padşahğa bayram xıtımu üçün da aytiyir ki, ne üçün keçədən çeziliyirbiz: anınq üçün ki Krisdos keçədən turdu. İstər Pasxa bayramı, istərsə də Milad bayramı ərəfəsində kərə yağı yediyimiz Çəkinmə gecəsinin mənası nədir? Bu barədə çar Feodosiyaya yazan İskəndəriyyəli Kiril Pasxa ərəfəsindəki Çəkinmə gecəsini izah edərək yazır ki, səbəb Məsihin gecə yarıdan keçmiş ayağa qalxmasıdı. Müq. et: oruç xıy ~ I fel. – çəpinə doğramaq, çəpəki kəsmək 288 xıy ~ II fel. – qıymaq, heyfi gəlmək, əsirgəmək: Ol xadar canıma xıyıpmen ki bir boğunumnu sağ da yazıxsız Tenqrigə saxlamıyırmen. Canıma o qədər qıydım ki, Tanrı qarşısında bir dənə də əzam sağ-salamat qalmadı. xıyar // xiyar // xiar ism. (< azərb. < ər.) – xiyar: Xarbuz, xiyar, badınçan. Qarpız, xiyar, badımcan. xıyarşəmbə // xıyarşəmbər ism. – kassiya (cassia). xıyas (-tan, -ımdan, -ı, -ın) ism. – pislik, natəmizlik, əyrilik: Arıtqay xıyasın esimninq. Beynim qoy pisliklərdən (pis fikirləedən) təmizlənsin. Arıtıp canımıznı bizim xiyastan da yaman xılınmaxtan, kötüriyiə xolumuznu bizim arilikkə. Qəlblərimizi pis fikir və pis əməllərdən təmizləyərək, əllərimizi müqəddəsliklərə tərəf açaq.Temizlə meni xıyasımdan esimninq. Şüurumu pisliərdən təmizlə. xıyıxla ~ fel. – parçalamaq, didmək, incitmək, əzab vermək, zülm ermək: Yasır (yəsir) etüçilərimiz bizim xıyıxlarlar edi (sürgün etüçilər) sürüp bizni da aytırlar edi... (Məz. 136: 3). Bizi əsir edənlər qəlbimizi parçalayır və deyirdilər... Yöpsün xulunqnu seninq yaxşığa (yaxşılıxqa) ki, bolmağay öktəmlər açıtmağaylar (xıyıxlağaylar) meni (Məz. 118 /119: 122) Qulunun xeyri üçün zamin dur, Qoyma lovğa insanlar mənə zülm etsin. xıyın (-nınq, -ğa, -nı, -da, -dadırlar, -dan, -ım, -ıma, -ımnı, -ımda, -ımdan, -ı, - ınqnınq, -ınqa, -ınqdan, -ı, -ınınq, -ına, -ın, -ından, -lar, -larnınq, -larğa, -larnı, - larda, -lardan, -larımnınq, -larımnı, -larınq, -larınqa, -larınqdan, -ları, -larınınq, - larına, -ların. -larında, -larпndan) ism. - əzab, əziyyət, iztirab: Manqa bulay körüniyir ki, dügüldür arzani xıyını zamananınq menqilik haybatqa utru ki, belgirməlidir bizgə (Rom. 8: 18). Mənə elə gəlir ki, hazırki iztirablarımız bizi gözləyən şöhrətlə müqayisədə əhəmiyyətsiz bir şeydir. Sen sonqğuda xurban bu tendə soyuldunq xaç üsnə açığlı xıyınınq bilə bizgə xutxarılmax üçün. Sən sonda bizləri qurtarmaq (xilas etmək) naminə öz bədənini qurban verərək, dözülməz acılarla (əzablarla) xaç üstündə soyuldun. Ol ağır xıyın tibinə klədinq azğına tinməgə. Bu ağır işkəncələr zamanı o azacıq dincəlmək istədi. Alardır ki, axçasın aslamğa berirlər da axçasın yerlər, alarnı da otlu yuxusuz xurtlar yeyirlər ki, alar yedilər yarlınınq xanın da toxmağan kümüşnü toğurdular, toğdu alarğa yuxusuz xurtlar da ulu xıyın yürəklərininq üstünə. Bu onlardır ki, axçalarını sələmə verirlər və onların (borcluların) pullarını yeyirlər, onları da odlu, yuxusuz qurdlar yeyirlər. Onlar kasıbların qanlarını içdikləri üçün və onu doğmayan (artım gətirməyən) gümüşə çevirdikləri üçün axçaları (onları didib – didişdirən) odlu, yuxusuz qurdlara çevriliblər. xıyınçı ism. - əzabkeş: Dügül xıyın, evet səbəp xıyını (səbəpi Xıyınınınq) etiyir xıyınçılarnı. Əzabkeşləri yaradan əzabın özü deyil,onun səbəbidir. xıyındaş ism.- zülmə əzaba birlikdə məruz qalanlardan biri xıyınğanı Bax:xıyınlan ~ (-ğanı) xıyınlan ~ zülmə, iztiraba məruz qalmaq: Bayram, ya keçit, aşma, ya Ulukünü xıyınınınq Eyəmizninq // Bayram, ya xıyınlanğanı Eyəmizninq. Pasxa və ya Rəbbimizin iztirablarından keçmək. xıyınlı Bax:xıyınçı xıyınlıx Bax:xıyın Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|