“BƏYƏNİLMİŞDİR” “TƏSDİq ediRƏM”

9 

 

 

Alkaloidlər,  təcrid  edilməsi,  təmizləmə  üsulları.  Alkaloidlərin  vəsfi  analizi. 

Çökdürmə  reaksiyaları  və  əhəmiyyəti.  Rəngli  reaksiyalar.  Mikrokristallik 

reaksiyalar. Bioloji tədqiqat üsulları. Miqdari təyinat imkanı. 

1.

 

Piridin və piperidin törəməli alkaloidlər: koniin, anabazin, nikotin, paxikarpin. 

Toksikoloji əhəmiyyəti. Kimyəvi-toksikoloji analizi. 

2.

 

Tropan törəməli alkaloidlər: atropin, kokain, skopolamin (hiossin), hiossiamin. 

Toksikoloji əhəmiyyəti. Kimyəvi-toksikoloji analizi. 

3.

 

Xinolin  törəməli  alkaloidlər:  xinin.  Toksikoloji  əhəmiyyəti.  Kimyəvi-

toksikoloji analizi. 

4.

 

İzoxinolin  törəməli  alkaloidlər:  morfin,  kodein  preparatları  (morfilonq, 

omnopon),  papaverin,  narkotin.  Toksikoloji  əhəmiyyəti.  Kimyəvi-toksikoloji 

analizi.  Tiryək.  Mekon  turşusu.  Sintetik  maddələr:  etilmorfin-hidroxlorid 

(dionin),  apomorfin,  promedol,  nalorfin,  prosidol,  fentanil,  tramadol  və  s. 

Toksikoloji əhəmiyyəti. Kimyəvi-toksikoloji analizi. 

5.

 

Purin törəməli alkaloidlər: kofein, teofillin, teobromin. Toksikoloji əhəmiyyəti. 

Kimyəvi-toksikoloji analizi. 

6.

 

İndol  törəməli  alkaloidlər:  strixnin,  rezerpin,  sekurinin.  Toksikoloji 

əhəmiyyəti. Kimyəvi-toksikoloji analizi.   

7.

 

Pirrolizidin  törəməli  alkaloidlər:  platifillin,  senesifillin,  sarrasin.  Toksikoloji 

əhəmiyyəti.  Kimyəvi-toksikoloji  analizi.  Atsiklik  alkaloidlər  –  efedrin, 

psevdoefedrin. Toksikoloji əhəmiyyəti. Kimyəvi-toksikoloji analizi. 

8.

 

Əsasi xarakterli sintetik dərman maddələri və kimyəvi-toksikoloji analizi. 

a)

 

para-aminobenzoy  turşusunun  törəmələri:  anestezin  (benzokain), novokain 

(prokain-hidroxlorid), dikain (tetrakain-hidroxlorid). 

b)

 

para-aminofenol törəməsi – parasetamol. 

c)

 

izonikotin  turşusunun  törəmələri:  izoniazid,  salyuzid  (opiniozid),  ftivazid, 

metazid. 

ç) pirazolon törəmələri: antipirin (fenazon), analgin (metamizol), butadion   

    (fenilbutazon). 

d) fenotiazin törəmələri: aminazin (xlorpromazin), diprazin (prometazin- 

---

10 

 

    hidroxlorid), propazin (promazin), triftazin (trifluoperazin), etaperazin 

    (perfenazin), levomepromazin, meterazin (proxlorperazin maleat) və s. 

e) 1,4-benzodiazepin törəmələri: xlordiazepoksid (xlozepid), diazepam  

    (sibazon), fenazepam, nitrazepam, oksazepam (nozepam). 

  9.  Ürək qlikozidləri, təcridi, aşkar edilməsi və təyini. Saponinlər, kimyəvi-  

       toksikoloji analizi, metabolizmi. 

 

VII. Üzvi həlledicilərlə ekstraksiya üsulu ilə təcrid edilən  

zəhərli maddələr – pestisidlər 

         Ümumi xarakteristikası, təsnifatı, toksikoloji əhəmiyyəti. 

1.

 

Halogenli pestisidlər. 

a)

 

Dixlordifeniltrixlormetilmetan törəmələri (DDT). Preparatları, tətbiqi,     

   kimyəvi-toksikoloji analizi. 

b)

 

Heksaxlortsikloheksan törəmələri. Heksaxloran və preparatları, kimyəvi- 

   toksikoloji analizi. 

c)

 

Polixlortsiklodien törəmələri. Heptaxlor, tətbiqi, kimyəvi-toksikoloji  

   analizi. 

2.

 

Fenol törəməli pestisidlər. Dinok və dinoseb, onların tətbiqi,  

3.

 

Karbamin turşusunun törəmələri. Sevin, kimyəvi-toksikoloji analizi. 

4.

 

Fosfor  üzvi  birləşmələr.  Kimyəvi  təbiəti,  tətbiqi,  nümayəndələri  (metafos, 

tiofos,  xlorofos,  dixlorofos),  toksikoloji  əhəmiyyəti,  metabolizmi,  kimyəvi-

toksikoloji analizi.  

Mühazirə materialının mövzu planı 

№ 

Mövzunun adı 

Saat 

 

1. 

 

 

2. 

VI semestr 

Toksikoloji  kimya  fənni,  vəzifəsi,  məqsədi.  Kimyəvi-  toksikoloji 

analiz  və  növləri.  Digər  fənnlərlə  əlaqəsi.  Kimyəvi-toksikoloji 

analizin obyektləri, xüsusiyyətləri. 

Tədqiqat obyektlərinin ilkin müayinəsi. Kimyəvi- toksikoloji analiz 

 

 

 

2 

 

---

11 

 

 

3. 

 

1. 

 

 

2. 

3. 

üsulları. Zəhərlərin skrining analizi.     

Zəhər və zəhərlənmə, növləri. Təsir edən amillər. 

VII semestr 

Turşulaşdırılmış su və turşulaşdırılmış spirtlə təcrid olunan zəhərli 

maddələr 

qrupu. 

Tətbiq 

edilən 

üsulların  xüsusiyyətləri. 

Kramarenko üsulu. 

Barbitur turşusunun, fenotiazin və benzodiazepinlərin törəmələri.  

Alkaloidlər,  təmizlənmə  üsulları,  çökdürmə  və  rəngli  reaksiyaları. 

Miqdari təyinat üsulları. Təsnifatı. Ürək qlikozidləri. 

 

2 

2 

 

 

 

2 

2 

 

2 

 

 

Məşğələ materialının mövzu planı 

№ 

Mövzunun adı 

Saat 

 

1. 

 

 

 

 

 

 

2. 

 

 

 

 

3. 

 

 

VI semestr 

Kimyəvi-toksikoloji  analizin  xüsusiyyətləri.  Toksikoloji  kimyada 

işlədilən  reaktivlər  və  onların  təmizliyinin  yoxlanılması. 

Laboratoriyada iş qaydaları. Maddi sübutların kimyəvi-toksikoloji 

analizə  göndərilməsi  və  qəbulu.  Kimyəvi-toksikoloji  analizin  ilk 

sınaqları.  Zəhərli  maddələrin  bioloji  materialdan  təcridi, 

təmizlənməsi,  aşkarı  və  təyinedilmə  üsulları.  Su  buxarı  ilə  distillə 

etməklə təcrid olunan zəhərli madddələr qrupu. Uçucu zəhərlər. 

Sianid  turşusu,  onun  kimyəvi-toksikoloji  xarakteristikası. 

Biomaterialdan  təcridi,  aşkar  edilməsi  və  təyini.  Xlor  üzvi 

birləşmələr: xloroform, xloralhidrat, karbon 4-xlorid, xloralhodrat, 

dixloretan,  etilxlorid,  kimyəvi-toksikoloji  xarakteristikası  ,  təcridi, 

aşkarı və təyini. 

Formaldehid,  aseton,  sirkə  turşusu  və  anhidridi,  kimyəvi-

toksikoloji  xarakteristikası,  təcridi,  aşkarı  və  təyini.  Alifatik 

spirtlər.  Etanol,  metanol,  izoamil  spirti.  Etilenqlikol.  Kimyəvi-

 

 

 

 

 

 

 

4 

 

 

 

 

4 

 

 

 

---