Безымянный-1
Yüklə 178,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
və vəzifələrinə dair Amerika Bəyannaməsi, Amerika Dövlətləri Təşkilatının Nizamnaməsi (1948), 1969-cu ildə qəbul olunan və 1978-ci ildə qüvvəyə minən Amerikaarası İnsan Hüquqları Konvensiyası və Konvensiyaya dair 1988-ci il tarixli Əlavə Protokol. İnsan hüquqları sahəsində əsas aktlar olan Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi (1948), Vətəndaş və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt (1966), İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt (1966), Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasından (1950) sonra qəbul olu - nan Amerika İnsan Hüquqları Konvensiyası demək olar ki, qeyd olunan sənədlərlə eyniyyət təşkil edir. Xüsusilə də, Amerika Konvensiyası demək olar ki, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının əksər maddi-hüquqi normalarını özündə ehtiva edir. Amerika Konvensiyasında da Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasında olduğu kimi əsas etibarilə I nəsil, yəni vətəndaş və siyasi hüquqlar təsbit olun- muşdur. Düzdür, Konvensiyanın III fəsli «iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar» adlansa da, burada II nəsil hüquqlar sadalanmır. «Proqressiv inkişaf» adlanan cəmi bir maddədən ibarət olan bu fəsildə yalnız ümumi formada Amerika Dövlətləri Təşkilatının Nizamnaməsində öz əksini tapan iqtisadi, sosial, təhsil, elmi və mədəni standartlara daxil olan bu hüquqların tam həyata keçirilməsinə nail olmaq üçün qanunvericilik və digər tədbirlərin görülməsini iştirakçı-dövlətlər öz öhdələrinə götürmüşlər. Yuxarıda qeyd olunan beynəlxalq hüquqi aktlar əsasında iki regional beynəlxalq hüquq müdafiə mexanizmi fəaliyyət göstərir: Amerikaarası İnsan Hü- quqları Komissiyası və Amerikaarası İnsan Hüquqları Məhkəməsi. Amerika İnsan Hüquqları Komissiyası üzv-dövlətlərin irəli sürdükləri namizədlər sırasından Amerika Dövlətləri Təşkilatının Baş Assambleyası tərəfin - dən 4 il müddətinə seçilən (daha bir müddətə yenidən seçilə bilmək hüququ ilə), öz dövlətlərini təmsil etməyən 7 üzvdən ibarətdir. Amerika Dövlətləri Təşkilatının bütün üzv-dövlətləri Komissiyada təmsil olunur. Komissiyanın əsas vəzifəsi insan hüquqlarına hörmət və onların müdafiəsi işinə dəstək verməkdir. Komissiyanın əsas funksiyası və səlahiyyətləri bunlardır: üzv-dövlətlərə insan hüquqları sahə - sində tövsiyələr vermək, üzv-dövlətlərin hökumətlərinə onların insan hüquqları sahəsində həyata keçirdikləri tədbirlərə dair məlumat verilməsi barədə sorğu ilə müraciət etmək, üzv-dövlətlərə onların istəyi ilə konsultativ xidmət göstərmək və s. Komissiyanın ən əhəmiyyətli səlahiyyəti isə Konvensiyada nəzərdə tutulmuş insan hüquq və azadlıqlarının pozulması ilə bağlı fərdi və ya dövlətlərarası şikayətlərə baxmaqdan ibarətdir. Konvensiyanın 44-cü maddəsinə əsasən, istəni - lən şəxs və ya şəxslər qrupu, yaxud Amerika Dövlətləri Təşkilatının üzvlərinin birində və ya bir neçəsində qanuni şəkildə tanınan istənilən qeyri-hökumət təşki- latı Konvensiyanın müddəalarının pozulması ilə bağlı Komissiyaya müraciət edə Zaur Əliyev 62 bilər. Göründüyü kimi, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasından fərqli olaraq (34-cü maddə) Amerika Konvensiyası qeyri-hökumət təşkilatının Komissiyaya mü ra ciət edə bilməsi üçün onun qanuni şəkildə tanınması, yəni dövlət qeydiy ya - tın dan keçməsi tələbini irəli sürür. Fərdi şikayət prosedurundan fərqli olaraq, Ame - ri ka İnsan Hüquqları Konvensiyasına əsasən dövlətlərarası şikayət proseduru Avro pa İnsan Hüquqları Konvensiyasından fərqli olaraq fakültativ xarakter daşıyır. Belə ki, Amerika Konvensiyasının 45-ci maddəsinə əsasən, Komissiyanın dövlətlərarası şikayətlərə baxa bilməsi üçün dövlətlərin xüsusi bəyanatı tələb olunur. Şikayətlərin qəbul edilmə meyarları demək olar ki, Avropa İnsan Hü quq - ları Konvensiyasında nəzərdə tutulan meyarlarla eynidir. İşə baxarkən Komissiya Avropa Məhkəməsi kimi, ilk olaraq, işin dostcasına həllinə səy göstərir. Nəticə hasil olmadıqda isə Komissiya şikayətlə bağlı xüsusi məruzə hazırlayır və müvafiq dövlətə göndərir. Məruzədə Komissiya tərəfindən təklif və tövsiyələr irəli sürülə bilər. Komissiya zəruri hesab edərsə, işi Məhkəməyə təqdim edə bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, pozuntu aşkar etdikdə belə, Komissiyanın səlahiyyətində müvafiq dövlətə qarşı effektiv təsir mexanizmi yoxdur. Amerika insan hüquq müdafiə sistemində ikinci mühüm mexanizm Amerikaarası İnsan Hüquqları Məhkəməsidir. Məhkəmə Baş Assambleya tərəfin - dən 6 il müddətinə (daha bir dəfə seçilə bilmək hüququ ilə) seçilən 7 hakimdən ibarətdir. Yəni Avropa Məhkəməsindən fərqli olaraq hakimlərin sayı iştirakçı- dövlətlərin sayına bərabər deyil. Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasında olduğu kimi Amerika Konvensiyasında da ad hoc hakim proseduru nəzərdə tutulmuşdur. Amerika Məhkəməsinin Avropa Məhkəməsindən mühüm fərqlərindən biri də ondan ibarətdir ki, fərd birbaşa Amerika Məhkəməsinə müraciət edə bilməz. Konvensiyanın 61-ci maddəsinə əsasən, yalnız mübahisənin tərəfi olan dövlət və Komissiya Məhkəməyə müraciət edə bilər. Məhkəmə işə yalnız Komissiya çərçivəsində həyata keçirilən prosedur tükəndikdən sonra baxa bilər. Pozuntu aşkar edərsə Məhkəmə müvafiq dövlət qarşısında pozulmuş hüquqların bərpası və zərərçəkmiş tərəfə ədalətli kompensasiya ödənilməsi tələbi ilə çıxış edə bilər. Avropa Məhkəməsində olduğu kimi Amerika Məhkəməsinin də qərarları iştirakçı- dövlətlər üçün məcburi xarakter daşıyır. Lakin Avropa Məhkəməsindən fərqli olaraq Amerika Konvensiyası qərarların icrası üzərində nəzarət mexanizmi nə- zərdə tutmamışdır. Amerika Məhkəməsinin daha bir səlahiyyəti Konvensiyanın təfsiri və tətbiqi ilə bağlıdır. Yəni Konvensiyanın təfsiri və tətbiqi ilə bağlı bütün məsələlər Məh - kəmənin yurisdiksiyasına aid edilmişdir. Avropa Məhkəməsindən fərqli olaraq Amerika Məhkəməsinin bununla bağlı yurisdiksiyası fakültativ xarakterli dir. Lakin bununla yanaşı Amerika Məhkəməsinin Avropa Məhkəməsindən üstünlüyü Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 63 Yüklə 178,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|