Безымянный-1
Yüklə 178,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
Fikrimizcə, xüsusi yeni bir komitənin, əlillərin hüquqları üzrə komitənin yara- dılmasına da ehtiyac yox idi. Çünki analoji funksiyanı yerinə yetirən İnsan Hüquq - ları Komitəsi fəaliyyət göstərir və Vətəndaş və siyasi hüquqlar haqqında Bey nəl- xalq Paktda təsbit olunmuş hüquqların pozulduğu hallarda Pakta dair 19 dekabr 1966-cı il tarixli Fakültativ Protokolun iştirakçısı olduğu dövlətin yurisdik siyası altında olan hər kəs (o cümlədən də əlillər) bu Komitəyə müraciət edə bilər. Belə - liklə, İnsan hüquqları Komitəsi əlilliyi olan şəxslərin müraciətlərinə də baxırsa demək olar ki, bu Komitənin funksiyalarını təkrarlayan Əlillərin hüquqları üzrə Komitənin təsis edilməsi zənnimizcə zəruri deyildi. Bir-birinin funksiyalarını tək- rarlayan mexanizmlərin təsis olunması əvəzinə mövcud müqavilə qurumlarının işini təkmilləşdirmək, məsələn, onlara hüquqi cəhətdən məcburi qərarlar qəbul etmək və ya buna oxşar digər səlahiyyətin verilməsi daha məqsədəmüvafiq olardı. Yaxud mövcud müqavilə mexanizmlərini birləşdirməklə onların bazasında qərarları hüquqi cəhətdən məcburi olan və aidiyyəti dövlətlər üçün yerinə yetiril - məsi mütləq olan BMT çərçivəsində, lakin ondan asılı olmayaraq və müstəqil fəaliyyət göstərən Beynəlxalq İnsan Hüquqları Məhkəməsinin yaradılması daha münasib olardı. Bunun üçün isə müqavilə qurumlarını nəzərdə tutan əsas universal beynəlxalq müqavilələrin bazasında (onların əsas müddəalarını birləşdirməklə) əsasını İnsan Hüquqları Ümumi Bəyannaməsi təşkil edəcək və Beynəlxalq İnsan Hüquqları Məhkəməsinin yaradılmasını nəzərdə tutan Ümumdünya İnsan Hüquq - ları Konvensiyasının qəbul edilməsi zəruridir. Yaxud, ayrı-seçkiliyə məruz qalmamaq hüququ pozulmuş qadın bununla bağlı yurisdiksiyası altında olduğu dövlətin müvafiq beynəlxalq müqaviləyə qoşulmasından asılı olaraq üç müqavilə qurumuna (yəni bu qurumlardan birini seçməklə) müraciət edə bilər: İnsan hüquqları Komitəsinə, Qadınlara qarşı ayrı- seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi üzrə Komitəyə və ya İrqi ayrı - seçki - liyin ləğvi üzrə Komitəyə. Qeyd olunan qurumların bazasında geniş səlahiyyətlərə malik vahid bir orqanın təsis olunması pozulmuş insan hüquqlarının beynəlxalq səviyyədə səmərəli bərpası istiqamətində mühüm addım olardı. Dövlətlərin dövri məruzələrinə gəlincə isə bu məruzələr üzrə ayrı-ayrı komitələrin müvafiq dövlətə münasibətdə verdiyi tövsiyələrin yerinə yetirilməsi üzərində BMT çərçivəsində monitorinq mexanizminin olmaması əksər hallarda bu tövsiyələrin yalnız kağız üzərində qalması ilə nəticələnir. Yeni yaradılan İnsan Hüquqları Şurası çərçivəsində həyata keçirilən Universal Dövri İcmal üzrə veri- lən tövsiyələrə müvafiq dövlət tərəfindən əməl edilib-edilməməsi üzərində effek - tiv nəzarət mexanizminin olmaması indidən sözü gedən mexanizmin də səmə - rə liliyinin şübhə altına alınmasına əsas verir. Düzdür, bir sıra hallarda dövlətlər komitələrin tövsiyələrinə ciddi yanaşır və zəruri tədbirlər görürlər (məsələn, milli Zaur Əliyev 58 qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, insan hüquqları sahəsində yeni institusional mexanizmlərin yaradılması, inzibati praktikanın təkmilləşdirilməsi və s.). Məsə - lən, Uşaq hüquqları üzrə Komitənin Azərbaycana münasibətdə tövsiyəsindən sonra Azərbaycan Respublikası İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili Aparatının nəz - dində uşaq hüquqları mərkəzi yaradıldı. Yaxud Universal Dövri İcmal üzrə Azər - baycana verilən tövsiyələrdən sonra “Məişət zorakılığının qarşısının alınması haq qında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Lakin bütün bunlar BMT çərçivəsində müqavilə və qeyri-müqavilə mexa - nizmlərinin kifayət qədər səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün yetərli deyildir. Fikrimizcə, yuxarıda yaradılması təklif olunan Beynəlxalq İnsan Hüquqları Məhkəməsinin strukturunda dövlətlərin dövri məruzələrinə baxılması üçün xüsusi palata (və ya palatalar) yaradıla bilər. Bir sözlə, doqquz müqavilə qurumunun vahid, daimi əsasda fəaliyyət göstərəcək və hüquqi cəhətdən məcburi xarakterli qərarlar qəbul etmək səlahiyyətinə malik olacaq məhkəmə (kvaziməhkəmə deyil, məhz beynəlxalq ixtisaslaşdırılmış məhkəmə) ilə əvəzlənməsi fərdin beynəlxalq hüquqla tanınmış hüquqlarının dövlətdən kənarda universal səviyyədə daha səmərəli müdafiəsinə şərait yaratmış olar. Qeyd edildiyi kimi, komitələrin başlıca səlahiyyətlərindən biri fərdi və (və ya) dövlətlərarası şikayətlərə baxmaqdan ibarətdir. Dövlətlərin maraqları və bununla bağlı digər bir sıra səbəblər ucbatından dövlətlərarası şikayətlərə müqa - vilə qurumlarının praktikasında demək olar ki, rast gəlinmir. Məhz buna görə də fərdi şikayətlərlə bağlı prosedurun bəzi məqamlarına, həmçinin komitələrin və Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin yurisdiksiyasının müqayisəli təhlilinə dair bəzi məsələlərə toxunaq. İlk olaraq qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırda mövcud olan doqquz mü- qavilə qurumundan səkkizi fərdi şikayətlərə baxmaq səlahiyyətinə malikdir. Yalnız Uşaq hüquqları Komitəsinin belə bir səlahiyyəti yoxdur. Fərdi şikayətlərə baxılması ilə bağlı prosedur bütün müvafiq komitələrdə demək olar ki, oxşar olduğundan bununla bağlı bir sıra ümumi cəhətləri qeyd etməyi zəruri hesab edirik. Avropa Məhkəməsindən fərqli olaraq komitələrə müraciət etmək üçün müvafiq dövlətdaxili orqanın qəti qərarından sonra vaxt məhdudiyyəti yoxdur. Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 35-ci maddəsinə əsasən, Məhkəmə iş üzrə son qərarın çıxarıldığı tarixdən altı ay keçənədək işə baxa bilər. BMT müqa - vilələrində isə belə bir müddəa yoxdur. İstisna yalnız İqtisadi, sosial və mədəni hü- quqlar haqqında Pakta dair Fakültativ Protokol təşkil edir. Protokolun 3-cü maddəsinə əsasən şikayət Komitəyə bütün dövlətdaxili mexanizmlər tükəndikdən sonra bir il ərzində verilə bilər. Həmçinin BMT müqavilələrində komitələrə müra - Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 59 Yüklə 178,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|