Bilig 49. sayı
Yüklə 3,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
Selçuk, Nergisî’nin Meşâkku’l-Uşşâk’ında Osmanlı Toplum Hayatından Yansımalar 173 Sonuç Nergisî, bizzat şahit olduğu ya da doğruluğundan emin olduğu garip aşk olaylarını, sanatlı bir dil kullanarak Meşâkku’l-Uşşâk’ta toplamıştır. Dönemin toplum hayatını bütün canlılığıyla yansıtan eserdeki bu hikâyeler, edebiyatı- mızda realist hikâye tarzının ilk örnekleri arasında kabul edilebilir. Meşâkku’l-Uşşâk’ta anlatılan aşk, yeni yetme gençlere duyulan aşktır. Cinsel- likle ilişkisinden hiç bahsedilmemiş olsa da bu aşk, ailevî problemlere, dedi- kodulara, güvensizliğe yol açan sosyal bir problem gibi durmaktadır. Hikâyelerde; padişah, vezir, şeyh, vaiz, yeniçeri, yeniçeri ağası, tüccar, kah- vehaneci, kahvehaneci çırağı, cambaz, ciltçi çırağı, hizmetçi gibi Osmanlı toplumun her tabakasından insanı görmek mümkündür. Bu tabakalar ara- sında katı sınırların olmadığı, halk ve aydın sınıfın iç içe olduğu görülür. Osmanlı Devleti’nin siyasî ve sosyal alanda zayıfladığı bu dönemde, toplu- mun dinî ve ahlakî hayatında dejenerasyonların yaşandığı; her haliyle top- luma örnek olması gereken din adamlarının söylemleriyle eylemlerinin pek uyuşmadığı gözlenmektedir. Geleneksel eğitim metodunun yaygın olduğu, toplumun fedakâr ilim adam- larına saygı ve hürmette kusur etmediği, bunların ihtiyaçlarını giderdiği anla- şılmaktadır. Hikâyelerde, Osmanlının odak noktasını oluşturan temel unsurlardan biri olan yeniçeri ocağının alt ve üst kademelerinde bir başıboşluk göze çarpmaktadır. Kahvehane, meyhane ve mesire alanları sohbet etme, eğlenme ve dinlenme yerleridir. Bu sosyal mekânlarının başında kahvehaneler gelmektedir. Mey- hanelerin, işret meclislerinin yaygın olduğu, bazı bölgelerde içkinin bolca tüketildiği anlaşılmaktadır. Umuma açık eğlence ve dinlenme alanı olan me- sireler; havası, suyu ve tabii güzellikleriyle herkesin özgürce ve dilediğince eğlenip hoşça vakit geçirdiği yerlerdir. Cambaz gösterilerinin Osmanlı toplumunda yaygın eğlence unsurlarından biri olduğu görülmektedir. Cambazların konargöçer oldukları, gittikleri yer- lerde uzun müddet konaklayıp gösteriler düzenledikleri anlaşılmaktadır. Dönemin ticaret hayatında bir canlılık göze çarpar. Batı ticaret yollarının kavşa- ğında bulunan Saraybosna, dönemin önemli bir ticaret merkezi konumunda- dır. Ticaret ürünlerinin başında gelen yün, ihraç ürünlerinden de biridir. Kişiler, genelde mensup oldukları sosyal statüye ve ekonomik duruma göre giyinmekte; sarık, aba, hırka, kemer gibi giyim-kuşam ürünleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Kaba, hırka gibi elbiselerden hareketle giysilerde yünün günlük giyimde bolca kullanıldığı anlaşılmaktadır. Sanatlı dili ve zengin muhtevası ile dikkat çeken Meşâkku’l-Uşşâk, dönemin sosyal hayatına ışık tutması yönüyle de değer taşıyan bir eserdir. bilig, Bahar / 2009, sayı 49 174 Kaynaklar Açıkgöz, Namık (2004). “Orta Klasik Dönem Nesir”. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi. C.V. Ankara: AKM Yay. 315-442. Âtâyî (Nevî-zâde) (1999), Sohbetü’l-Ebkarı, (Haz. Muhammet Ye Hen), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Andrews, Walter G. (2000). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. Çev. Tansel Güney. İstan- bul: İletişim Yay. Âşık Çelebi (1971). Meşâirü’ş-Şu’arâ. Haz. G. M. Meredith Owens. London. Bilkan, Ali Fuat (2004). “Orta Klasik Dönem Nazım”. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi. C.V. Ankara: AKM Yay. 315-414. (2006). Osmanlı Edebiyatına Modern Yaklaşımlar. İstanbul: LM Yay. Çaldak, Süleyman (2004). Nergisî ve Nihâlistân’ı (İnceleme-Metin). Malatya: Özserhat Yay. (2006). “Nergisî”. İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: TDV Yay. Güngör, Taşçıoğlu Şeyma (1999). “İstanbul Halk Hikayelerinde Çevre. Kültür Unsur- ları ve Toplum Hayatı”. Osmanlı Kültür ve Sanat. C. IX. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 143-150. Horata, Osman (2004). “Son Klasik Dönem Nazım”. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi. C.V. Ankara: AKM Yay. 443-550. Kavruk, Hasan (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâyeler. İstanbul: MEB Yay. Kortantamer, Tunca (1993). “17. Yüzyıl Şâiri Atâyî’nin Hamsesinde Osmanlı İmpara- torluğu’nun Görüntüsü”. Eski Türk Edebiyatı Makaleler. Ankara: Akçağ Yay. 89-150. Özcan, Abdullah (1999). “Osmanlı Askerî Teşkilatı”. Osmanlı Devleti Tarihi. C. I. İstanbul: Zaman Yay. 337-371. Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C. II. III. Ankara: MEB Yay. Serdaroğlu, Vildan (2006). Sosyal Hayat Işığında Zâtî Divanı. İstanbul: İSAM Yay. Şentürk, A. Atillâ ve Ahmet Kartal (2006). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergah Yay. Tuğlacı, Pars (1985). Osmanlı Şehirleri. İstanbul: Milliyet Yay. Tulum, Mertol (2001). Tazarrunâme. İstanbul: MEB Yay. bilig Spring / 2009 Number 49: 161-176 © Ahmet Yesevi University Board of Trustees The Reflections of Ottoman Social Life in Nergisî’s Meşâkku’l-Uşşâk Bahir Selçuk * Abstract: Nergisî, regarded as the most important representative of poetic prose in our classical literature, collected ten different love stories in his work, Meşâkku’l-Uşşâk. Most of these stories, which are inspired by real life experiences, reflect the social environment and the historical period of the author. This work, therefore, realistically conveys various aspects of 17 th Century Ottoman social life through the powerful observations of the author. This study points to and analyzes various elements of the social life of the period as reflected in the stories in Meşâkku’l-Uşşâk. Key Words: Nergisî, Meşâkku’l-Uşşâk, 17th Century, Ottoman, social life. * Adıyaman University, Faculty of Education, Department of Turkish Education / ADIYAMAN bahirselcuk@gmail.com Yüklə 3,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|