Biokimyadan mühazirələr. MƏRuzəÇİ: prof. Yusifov Nazim Məhəmməd oğlu

6.  Qlikolipidlər  və  qanqliozidlər,  tərkibi  və  bioloji  rolu: 
Qlikolipidlərə 
serebrozoidlər və qanqliozidlər aiddir. Sonunculara 
mukolipoidlər
 də deyilir.  
Serebrozidlərin 4 nümayəndəsi: frenozin (serebron), kerazin, nervon və oksi- 
nervon müəyyən edilmişdir. Bunlar tərkiblərindəki yağ turşularına görə fərqlənir.  
 Qlikolipidlərin  əmələ  gəlməsində  monosaxaridlər  (əsasən  qalaktoza), 
sfinqozin və yağ turşusu iştirak edir.  
Qlikolipidlərin  digər  serebrozoidlər  və  qanqliozidlərlə  əlaqəsi  aşağıdakı 
sxemdə daha aydın görünür:  
Serebrozidlərin quruluşu ümumi şəkildə belə yazılır: 
 
                                                                          O                            OH 
                                                                                             ║                                    
CH
3
─(CH
2
)
12
─CH═CH─CH─CH─CH
2
─O─P─O─CH
2
─CH
2
─N─CH
3
 
                                               │      │                        │                              │               
 
                                         OH   NH                 OH                          CH
3
   CH
3
 
  
                                                     │ 
                                                  CO─R 
 
Sfinqomielin 
 
CH
3
(CH
2
)
12
CH═CH─CHOH─CHNH
2
─CH
2
OH 
sfinqozin 
 
 
Sfinqozin 

---

31 
 
 
 
 
Serebrozidlər  ilk  dəfə  beyində  tapılmışdır.  Sinir  toxumasında  və  dalaqda  bu 
lipidin miqdarı daha çoxdur.  
Serebrozidlər  bərk  maddələrdir,  suda  şişərək,  şəffaf  həlməşik  əmələ  gətirir. 
Benzolda və isti spirtdə həll olur. Efirdə həll olmur.   
Serebrozidlər  ən  çox  beyində,  qan  hüceyrələrində,  həmçinin  böyrəklərdə, 
dalaqda  və  s.  olur.  Patoloji  hallarda  qaraciyərdə,  dalaqda,  limfa  düyünlərində 
kerazinin miqdarı kəskin çoxalır.  
Sulfatidlər  və  ya  sulfolipidlər  kükürdlü  serobrozidlərdir.  Bunlarda 
qalaktozanın birli spirt qrupu ilə efir tipində birləşmiş sulfat turşusunun qalığı da 
vardır. Onların quruluşu aşağıdakı kimidir:  
 
 
 
 
 
İnsan  dalağında  molekulunda  qalaktozanın  əvəzinə  qlükoza  daxil  olan 
serebrozidlər tapılmışdır.