Бирляшмиш Штатлара артан мараг

 
9 
uzadan kraliça İzabella öldü. Bundan bir az əvvəl o, Yeni Dünyaya dördüncü səfərini 
etmiş  və  Honduras  sahilini  kəşf  etmişdi.  Bu  səfərdən  1504-cü  ildə  qayıdanda  o, 
düşmənlərinin  daha  da  gücləndiyini  gördü.  20  may  1506-cı  ildə  Valyodoliddə 
Kolumbun həyatı sona çatdı və onun cəsədi orada da dəfn edildi.  
Kolumb  bütün  cazibədar  xüsusiyyətlərilə  yanaşı  insanpərvər  idi.  Lakin 
nöqsansız  da  deyildi.  O,  qan  axıtmağa  əl  atmırdı.  Lakin  hindu  qəbilə  başçılarına 
özünü  dost  kimi  göstərməklə,  yüzlərlə  tuzemi  oğurlatdırıb  İspaniyaya  qul  bazarına 
göndərmişdi.  O,  iri  miqyaslı  qul  ticarətini  müdafiə  edirdi  və  hindularla  xəyanətkar 
metodlar  əsasında  davranmağı  tətbiq  edirdi.  Təəssüf  ki,  bu  nəciblikdən  uzaq  olan 
qayda ispanlar tərəfindən yüz illər ərzində davam etdirildi.  
Kolumb  iki  dünyanı  birləşdirdi,  onun  şöhrəti  əsrlər  boyu  yaşadı,  Uinsorun 
yazdığı kimi "Onun kəşfi səhv idi, onun səhvi Yeni Dünya idi və Yeni Dünya onun 
abidəsidir".  
Amerika  materikini  isə  ilk  dəfə  Kolumb  deyil,  Con  (Covanni)  Kabot  kəşf 
etmişdi. O da Kolumb kimi italyan idi, onun həmyerlisi olmaqla Genuya şəhərindən 
idi.  Sonra  Venetsiya  vətəndaşı  olmuş,  1490-cı  ilə  yaxın  bir  dövrdə  İngiltərəyə, 
Bristola gəlmişdi. Dənizçi və tacir kimi vikinqlərdən sonra o, Şimali Amerikaya səfər 
etmiş ilk ağ adam kimi tanınır. 2 may 1497-ci ildə "Matfey" adlı yeganə gəmidə o, 18 
nəfərdən ibarət komanda heyəti ilə, buraya onun üç oğlu - Luis, Sebastyan, və Sankto 
da  daxil  idi,  -  səfərə  çıxdı.  24  iyunda  onlar  Breton  adası  burnunda  sahilə  çıxdılar. 
Güman ki, bura Nyufaundlend və ya Labrador idi. 1498-ci ildə o, ikinci səfərini etdi 
və Şimali Amerikanın sahilində Hatteris burnundan cənubda olan yerə gəldi. Buranı 
bəziləri  sonralar  Florida  deyə  adlandıracaqlar.  Payızda  onlar  İngiltərəyə  döndülər. 
Kabot  da  Kolumb  kimi  əmin  idi  ki,  Sipanqo  və  Kateyə  gəlib  çıxmışdır.  Kabot  öz 
səyyah sələfindən altı il əvvəl, 1500-ci ildə öldü.  
Sebastyan  Kabot  nankorluq  və  atasının  xatirəsinə  hörmətsizlik  edərək,  xeyli 
sonra  bu  səfərləri  məhz  özünün  etdiyini  bildirdi.  O,  deyirdi  ki,  atası  onun  birinci 
səyahətindən  əvvəl  ölmüşdür  və  hər  iki  səfərə  onun  özü  komandanlıq  etmişdir.  Bu 
məlumata əsrlər boyu inandılar.  
Kabotun kəşfləri İngiltərədə iftixar hissi yaratdı, lakin bu uzun müddət davam 
etmədi. Səyahətçilər qızıl gətirmədiklərindən, bu mövzuya maraq tezliklə yoxa çıxdı. 
Lakin  bir  çox  illərdən  sonra  dünya  yeni  qitənin  kəşf  edildiyini  bildi.  İngilətərə  isə, 
torpaqlarını Kabotun kəşf etdiyi bütün Şimali Amerikaya öz iddiasını irəli sürdü. 
Ameriqo (və ya Ameriko) Vespuççi Florensiya vətəndaşı olmaqla, Sevilyada 
yaşayırdı. O, güman ki, 1501-ci ildə Braziliya sahillərini öyrənmişdi. Kolumb yalnız 
adaları və güman ki, İndiyalara yeni marşrutu kəşf etmişdi. Vespuççi "Yeni Dünya" 
haqqında kiçik, qısa məlumat yazdı. O, bu torpaqları belə adlandırırdı və Kolumbun 
on  il  əvvəl  etdiyindən  daha  böyük  sensasiya  yaratdı.  Onun  məqaləsi  çox  dillərə 
tərcümə olundu, özü isə bütün Avropada həmin dövrün ən böyük dənizçilərindən biri 
kimi  şöhrət  qazandı.  O,  vətəninə  cənubi-qərbdəki  yeni-yeni  sahillərin  xəritəsini 
gətirdi. Atlantik okeandan çox uzağa gedərək buraya girmişdi. O, bu qənaətə gəldi ki, 
bura Yeni Dünyadan başqa bir şey deyildir.  
1507-ci  ildə  professor  Valdzeemüller  Lotaringiyadakı  Vozgez  dağları 
arasında  yerləşən  kiçik  bir  kollecin  professoru  idi.  O,  coğrafiyaya  aid  məqalə  dərc 
etdirdi  və  ilk  dəfə  bu  məqalədə  Amerika  adını  təklif  etdi.  O,  yazırdı:  "Mən  heç  bir 

---

 
10 
səbəb  görmürəm  ki,  niyə  dünyanın  dörddə  bir  hissəsi  fərasətli  kəşfinə  görə  onun 
adını daşımasın" və "Ameriqe" və ya "Amerika" adı bu yolla yarandı və bütün yeni 
xəritələrdə, qlobuslarda bu ad altında qərb yarımkürəsi meydana gəldi.  
"İndiya"lar  Kolumb  tərəfindən  kəşf  edilmişdi.  Bu  ərazilər  Qərbi  İndiyalar 
adını  aldı.  Bu  ad  altındakı  ərazi  Mərkəzi  Amerikadan  şərqdə  yerləşən  adalarla 
məhdudlaşır.  
Amerikanın  şərq  sahili  bu  səyyahlardan  çox-çox  əvvəl,  hələ  1000-ci  illərdə 
Leif  Eriksonun  (Qrenlandiyada  koloniya  salan  Kürən  Erikin  oğlu)  başçılıq  etdiyi 
vikinqlər tərəfindən kəşf edilmişdi.  
İflas olmuş və qiyamçılara liderlik edən ispan Vasko Nunyes de Balboa 1513-
cü ildə Panama boynundan keçəndə hindu başçısının məlumat verdiyi kimi, oradakı 
dağların  arxasında  böyük  dəniz  olduğunu  tapdı.  Bu  torpaqlar  qızılla  dolu  olan 
ərazilərlə sərhəddə idi. Balboa dağa çıxdı və cənuba tərəf gözlərini dikib nəhayətsiz 
uzanan dənizi gördü. O, bunu Cənub Dənizi adlandırdı. Bu, əslində dünyadakı ən iri 
su hövzəsi idi və gələcəkdə Magellan tərəfindən Sakit okean adlanacaqdı.  
Cəsarətli  Portuqaliya  dənizçisi  Ferdinand  Magellan  1519-cu  ildə  beş  kiçik 
gəmidə  250-yə  yaxın  adamla  İspaniyanın  qərb  tərəfindən  səyahətə  çıxdı  və  üç  il 
sonra  onlardan  yalnız  15  adam  bir  gəmi  ilə  Şərqdən  qayıdıb  səfərə  çıxdıqları 
məntəqəyə  gəlib  çatdı.  Qalanların  hamısı,  onların  arasında  Filippin  adalarında 
tuzemlər tərəfindən öldürülən cəsur komandor Magellan da olmaqla, həlak olmuşdu. 
Bu dünya ətrafına ilk səyahət idi.  
Hələ  1487-ci  ildə  Bartalomeo  Dias  Portuqaliyanın  Afrika  əraziləri  boyu 
sahillə cənuba üzüb Xoş Ümid burnunu kəşf etmişdi. Ondan on il sonra, 1497-ci ildə 
Vasko da Qama bu burundan keçərək Afrikanın dövrəsinə səyahət edib Hind okeanı 
ilə Şərqi İndiyaya gəlib çıxdı. Bir neçə il sonra ədviyyat və fil sümüyü ilə yüklənmiş 
gəmi  ilə  qayıtdı  və  beləliklə,  ilk  dəfə  olaraq  Kolumbun  bilavasitə  tapmaq  istədiyi 
həmin ölkəyə yolu açdı. Vasko da Qama Hindistan torpağına ilk qədəm basan Marko 
Polodan  sonra  ikinci  avropalı  idi.  Kaspar  de  Korteral  1500-cü  ildə  indiki  Birləşmiş 
Ştatların  şərq  sahilini  öyrəndi.  Kabral  da  həmçinin  Vasko  da  Qamanın  yolu  ilə 
Hindistana  getmək  üçün  Afrika  sahillərindəki  tam  sakit  havadan  qaçmaq  üçün,  bu 
vaxt külək olmadığından yelkənli gəmilər üzə bilməyib, çox gözləməli olurdu, qərb 
tərəfə  istiqamət  götürdü  və  Braziliya  sahilinə  gəlib  çatdı.  Təsadüfi  olmasına 
baxmayaraq,  bu  həqiqətən  də  Amerikanın  kəşfi  idi:  da  Qama,  Korteral  və  Kabralın 
hər üçü portuqaliyalı idi.  
Bu  kəşfdən  sonra  Mərkəzi  və  Cənubi  Amerikanın  işğalı  başlandı.  Kortes 
Meksikanı  altı  yüz  ispanla  1519-1521-ci  illərdə  işğal  etdi.  12  il  sonra  isə,  1533-cü 
ildə  Pisarro  Perunu zəbt  etdi.  Onun  vur-tut  180  adamı  var  idi  və  buraya  hinduların 
heç vaxt görmədiyi atları gətirmişdi.  
Yeni Dünyada onun sakinləri olan hindularla ilk dəfə Kolumb tanış olmuşdu. 
Hindular fiziki cəhətdən digər irqlərə bərabər idi. Ruhi cəhətdən hindu zəif olsa da, o, 
güclü  adam  idi.  O,  bir  uşaq  kimi  kimsəsizliyin  geniş  tənhalığı  qucağında  yaşayırdı, 
təbiətin bir parçası kimi görünürdü. Həm də onun könlü insan ehtirasları ilə dolu idi. 
O,  öz  məhəbbətinə  və  nifrətinə,  öz  inamına  və  ümidlərinə  malik  idi.  Yazıdan, 
hərflərdən istifadə etməməyə görə o, öz tarixi barədə heç bir məlumat vermir.  

---