Бирляшмиш Штатлара артан мараг
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amerikanın avropalılar tərəfindən məskunlaşması
13 cavabındakı iti ağlına heyran qalmışdı. Yenə danışıqlara cəhd etsə də, hər şey əbəs idi. İspan ordusu hindu ölkəsi Vitaçukoya gələndə de Soto başçı ilə dostlaşdı, lakin tərcüməçi Xuan Ortiz xəbər verdi ki, onlar bütün ordunu məhv etmək üçün qəsd hazırlayır. Həmin bədbəxt günə gəlib çatanda de Soto Vitoçukonun yanında gəzirdi. Başçını 12 nəfər silahlı hindu müşayiət edirdi. Döyüş ağların qələbəsi ilə başa çatdı. Ölənə yaxın qəbilə başçısı zərbə ilə de Sotonun sifətini eybəcər hala saldı. Bir hindu kraliçasının ölkəsində isə onlar qızıl əvəzinə mis tapdılar, ispanlar bu vaxt öz işıqlı fantaziyalarından ayıldılar. Kraliça onlara hədiyyə kimi çoxlu mirvari verdi. Buranı tərk edəndə de Soto kraliçadan onları müşayiət etməyi xahiş etdi. Kraliça xahişi rədd etdi. İspan komandanı israr edərək, qadını əslində əsir götürdü. Çoxlu yaxşılıqlardan sonra bu qəddarlıq əlaməti idi, lakin de Soto qırmızı dərililərin xəyanətkarlığından qorxurdu. 1540-cı ildə onlar çayı keçib Corciyanın şimalına döndülər. Səfər vaxtı kraliça təxti-rəvandan tullanıb iti sürətlə qaçdı və meşədə gözdən itdi. Alabamadakı döyüşdə isə minlərlə hindu öldürülmüşdü. İspanların da çoxu ölmüşdü və qaçanlar yaralanmışdı. Həmçinin 45 at öldürülmüşdü. De Sotonun budunu nizə parçalamışdı. O, at belində, yəhərdə otura bilmirdi. Mavisadakı döyüş isə Birləşmiş Ştatlar torpağında ağlarla hindular arasında olan ən böyük döyüş idi. De Soto ya geri çəkilməli, ya da ölməli idi. O, Missisipi çayını kəşf etməli idi. 1541-ci ildə nəhayət o, gözlərini bu böyük çaya dikdi. O, malyariya ilə xəstələndi. 21 may 1542-ci ildə de Soto ruhunu allaha tapşıraraq öldü, onun adamları isə 1543-cü ilin sentyabrında Meksika körfəzindən keçib ispan koloniyasına gəlib çıxdı. De Sotonun arvadı İzabella bir neçə il sonrakı ölümünə qədər ərinə yas saxladı. Fransız kralı Papanın "Demarkasiya xətti"nə hörmətlə yanaşmaqdan imtina etdi. Bu Papa bullası büdpərəst torpaqlarını İspaniya və Portuqaliya arasında bölmüşdü. Kral tələb etdi ki, əgər həqiqətən də atamız Adəm belə bir vəsiyyət qoyub getmişdirsə, bu vəsiyyət açılıb göstərilməlidir. Fransızlar öz tədqiqatlarını şimalda cəmləşdirdilər. 1534-cü ildə Jak Kartyer Müqəddəs Lavrenti burnuna səyahət etdi. Şimali Labradoru, Ayrinc Eduard adasını və Antikostini tədqiq etdi. İkinci səfərində o, Müqəddəs Lavrenti çayı ilə indiki Monreal şəhərinə qədər yuxarı üzdü. Bu şəhərin adı bu yerə - Mont Reala («Kral dağı» deməkdir) onun verdiyi addan götürülmüşdü. 14 Amerikanın avropalılar tərəfindən məskunlaşması Yeni Dünya bir yüzilliyə kəşf edildi. Bu ərazi iki okeanla əhatə olunmuşdu. Avropanın özünün bir hissəsini daimi olaraq Şimali Amerikaya köçürməsi vaxtı gəlib yetişmişdi. Avropa dövlətləri Yeni Şimali Amerika sivilizasiyasının anası oldu. Şanslar hamıdan çox İspaniyaya gülümsəyən kimi görünürdü. Lakin İspaniya imperiya yaratmağa və yeni millət formalaşdırmağa çətinliklə yarayırdı. O, qızıl tapmaq üçün tuzemləri qarət edirdi. Qızıla görə qırmızı dərili adamları öldürürdü, qaraları qula çevirirdi. Qızıl İspaniyanın qüdrətinin dağılmasının əsas səbəbi oldu. Yüz ilə yaxın müddətdə İspaniya Yeni Dünyada qeyd-şərtsiz hökmranlıq etdi. Lakin İspaniya bu etimada layiq olmadığını göstərdi. Onun tənəzzülünün başlıca səbəbi qızıl allahına belə böyük sitayiş etməsi idi. Bu, ölkənin kənd təsərrüfatının və manufaktura istehsalının süqutuna gətirib çıxardı. Burada digər səbəblər də var idi. İspaniya mavrların qovulması ilə özünün ən yaxşı sənətkarlarını və zəhmətkeşlərini itirmişdi. Yəhudiləri ölkədən qovmaqla özünün kommersiya ruhunun çoxunu itirmişdi. Ən pisi isə, İnkvizisiya dəhşətlərinin bu millətin seçmə qanından olan xeyli hissəsini qarət etməsi idi. Bütün bunlara əlavə olaraq, həm də İspaniyanın Avropada özünün siyasi qüdrətini böyütmək cəhdləri və Reformatsiyaya qarşı mübarizəyə gücünü sərf etməsi, yalnız imperiyanı zəiflətdi və onun süqutunu sürətləndirdi. İspaniya özünəməxsus olan zəiflikdən tənəzzülə uğradıqda, Fransa və İngiltərə sürətlə yuxarı qalxırdı. Kraliça Elizabet Britaniya millətini yüksək qüdrət səviyyəsinə qaldırdı. İspaniya isə bu vaxt uzun müddət idi ki, Britaniya ilə rəqabət aparırdı. Beş əsr ərzində normanlar və saksonlar, anqllar və yutalar bir yerdə o vaxta qədər qarışdılar ki, tarixdə digərləri tərəfindən üstələnməyən bir irqi- ingilis irqini yaratmaqla, nəticədə onların hər biri özlərinə məxsusluqlarını itirdi. İngiltərə genişlənmək arzusuna qovuşdu və onun diqqəti Yeni Dünyaya tərəf yönəldi. İngilislərin Amerikada məskunlaşması İngiltərənin xeyirxah kraliçası olan I Elizabet erasından sonra başlandı. 45 il ərzində böyük uğurla kraliçalıq etdikdən sonra 1603-cü ildə vəfat edən Elizabet öz dövlətini xeyli möhkəmləndirilmiş şəkildə qoyub getmişdi. Kəşflər və macəralar dövrü kimi məşhur olan onun hakimiyyət illəri, artıq yerini ticarət dövrünə təhvil verirdi. Bu vaxt Şimali Amerikanın kəşfindən bir əsrdən artıq müddət keçmişdi. Avropa siyasətində xüsusən 1588-ci ildə ingilislərin, onun Məğlubedilməz Armadası üzərində məşhur qələbəsindən sonra öz böyük yerini itirən İspaniyanın özü artıq Fransa və İngiltərə tərəfindən tutulmaq qorxusu altında idi. Digər tərəfdən isə yeni qitə "örtülü və bakirə sahilləri ilə" arzuları alovlandırırdı. Lakin cəsur adamların kəşfləri heç də sonrakı nailiyyətlərlə möhkəmlənmirdi. Bir qayda olaraq bu qiymətli kəşflərdən sonra bu ərazilərin fayda gətirəcək şəkildə tutulması baş vermirdi. Şimali Amerika öz taleyini gözləyəndə, Cənubi Amerika artıq dövrün ruhunun can atdıqlarının haqqını bədxərcliklə ödəyirdi. Şimaldan fərqli olaraq burada xəzinələr var idi. Okean bu sərvət iyini alan ispaniyalı silahlı adamlarla dolu idi, onlara Kortes kimi qəsbkarlar başçılıq edirdi. Yenicə kəşf edilən qədim sivilizasiyaya belə münasibətdən ağır zərbə dəydi. Yeni Dünyanın qərb sivilizasiyası ispan əsgərlərinin həmlələrindən şüşə kimi parçalanıb qırıq-qırıq oldu. Sonra okean, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|