Бисмиллащир-рящманир-рящим

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
119 
KOZMOLOJĠ  [cosmologie]  –  Alem  bilgisi:  Kainatı  idarə 
edən ümumi qanunları araşdıran elm. 
KOZMOGONĠ  [cosmologie]  Aləmin  oluşu-Tekevvün-ü 
aləm: Aləmin necə  təşəkkül  edib  meydana  gəldiyini şərh etməyə 
çalışan nəzəriyyə. 
QÜVVƏ [force] - Güç:Hərəkətə keçirən təsirli qüvvət. 
KÜLLĠ [universel] – Tümel: Bütün aləmə şamil olan. Ümumi 
olan.  Külli  –  bütün  şeylərin  əslinə  aid  olan,  ümumi  olan,  bütün 
olanlara  aid  olan.  Şeylər  kəmiyyət  etibarl  ilə  fərdi,  külli  və  cüzi 
olurlar.  Külli  bütün  fərdi  olanlarda  ortaq  xüsusiyyətdir.  Küllilər 
ümumi şeyləri əks etdirirlər. 
KAĠNAT  [ər.  خٔءآو]-  ənənəvi  anlayışda  maddi  aləm,  maddi 
obyektlərin, materiyanın keyfiyyətcə müxtəlif formalarının bütün 
məcmusu. 
KAPĠTALĠZM [fr. Capital – başlıca əmlak və yaxud məbləğ] 
– ictimai-iqtisadi formasiya. 
KATARSĠS [yun. Katharsis – təmizlənmə, saflaşma] – qədim 
yunan estetikasında anlayış. 
KATEQORĠYA [alm. Kategorie; fr. Catègorie; ing. Category; 
lat. Paedicamentum; yun. Kategoria – özünəməxsusluq, hər hansı 
bir  obyektə  yüklənən  xüsusiyyət,  əlamət]  –  Aritotetlə  görə 
kateqoriya  var  olanın  üzərindəki  dəyişiklik  formalardır  və  on 
kateqoriya  mövcuddur.  İnsanın  aləmə  münasibətinin  ən  ümumi 
üsullarının  anlayışlarda  dərk  edilməsi;  təbiətin,  cəmiyyətin  və 
təfəkkürün daha ümumi və mühüm xassələrinin, qanunlarının əks 
etdirilməsi. 

---

Ad
i
l
ə
 N
ə
z
ə
rova 
 
 
120 
KĠBERNETĠKA  [alm.  Kybernetik;  fr.  Cybernètique;  ing. 
Cybernetics;  yun.  Kybernetike;  kybernetes  –  idarəçi,  idarə  edən; 
tr.  Güdümbilim]  –  Əsasını  informatikanın  təşkil  etdiyi  idarə-
etmənin  tədqiq  edildiyi  sahədir.  Bir  başqa  deyimlə,  geniş 
texnologiyaların  tətbiq  olunduğu,  həyatı  mexanikləşdirən, 
robotlaşdıran sahə.  
KOMMUNĠZM  [alm. Kommunismus;  fr. Communisme;  ing. 
Communism; lat. Communis-ortaq] – bütün insanların bərabərliyi 
və bərabər haqlılığı daxilində ―hamıya vacibiyyatı‖. 
Koqito erqo sum [fr.] – düşünürəm, demək ki varam. 
Konvensionalizm  [lat.  Conventio  –  müqavilə,  saziş]  –  fəlsəfi 
konsepsiyaya  görə  elmi  anlayışlar  və  nəzəri  fikirlər  öz  əsasları 
etibarı ilə alimlər arasındakı sazişin məhsuludur. 
KONDĠSĠONALĠZM  [conditio  –  şərt,  şərait]  –  səbəb  anla-
yışını  şərtlər  [şəraitlər]  kompleksi  anlayışı  ilə  əvəz  edən  fəlsəfi 
təlim. 
KONYUNKSĠYA  [lat.  Conjunctio  –  bağlayıcı,  əlaqə]  – 
məntiqi  bağlayıcı  ―və‖nin  köməyi  ilə  [simvolik  yazısı  ALB] 
birləşən iki mülahizədən mürəkkəb bir mülahizənin əmələ gətirən 
məntiqi əməliyyat. 
KONKRET – bax Abstrakt və konkret. 
KONSEKVENSĠAL  [lat.  Consequentia  –  nəticələr]  –  etik 
nəzəriyyələrin  bir  tipi;  burada  əməlin  əxlaqi  qiyməti  bu  əməlin 
səbəbləri  və  ümumi  əxlaqi  prinsipləri  nəzərə  alınmadan  onun 
praktiki nəticələrindən asılı olaraq müəyyən edilir. 

---

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
121 
KONSEPT  [lat.  Conseptus  –  fikir,  anlayış]  –  ifadə  edilmiş 
zehni  obraz,  ümumi  fikir,  anlayış  [konseptualizm],  məntiqi 
semantikada adın mənası. 
KONSTRUKTĠV Metod  [lat. Constructio – qurulma] – elmi 
nəzəriyyələrin  deduktiv  qurulması  üsullarından  biri  [deduktiv 
metod 
KONFORMĠZM [lat. Conformis – oxşar, uyğunluq] – hər cür 
uyğunlaşmanı,  şeylərin  mövcud  vəziyyətini,  hakim  rəyləri  və  s. 
passivcəsinə qəbul etməyi bildirən anlayış. 
KONVERSĠYA  [alm.  Konversion;  fr.  =  ing.  Conversion;  lat. 
Conversio;  osm.  tr.  akis;  tr.  evirme]  –  məntiqdə  hər  hansı  bir 
prinsipdə  köklə  ona  aid  olan  təyinlərin  yerlərini  dəyişməsidir. 
Misal üçün, Hər insan canlıdır. Yaxud hər canlı insandır. Təbii ki, 
bu  cür  konversiyalarda  məntiqi  doğruluğa  da  riayət  etmək 
lazımdır.  Çünki  əslində  hər  canlı  insan  deyil.  Bu  səbəbdən 
konversiyalarda  məntiqi  doğruluğu  qorumaq  lazımdır.  Misal 
üçün,  hər  insan  danışır.  Yaxud  hər  danışan  insandır.  Belə 
konversiya  neqayov  deyil,  məntiqlə  düzgün  olduğu  üçün  pozitiv 
konversiya adlanır.  
KOORDĠNASĠYA [alm. Koordination; fr.=ing. Coordination; 
osm.  tr.  tertip,  tanzim].  Eyni  sıradakı  şey  və  obyektlərin  bir-
birinin  yanında  olması,  eyni  nizamda  dayanması;  eyni  təsnifatda 
olan iki və yaxud da daha çox anlamın bir arada ardıcıllığı. 
KOSMOQONĠYA  [yun.  Kosmos  –  aləm,  kainat,  goneia  – 
doğulma, yaranma] – səma cisimləri və sistemlərinin mənşəyi və 
inkişafının öyrənən elm sahəsi. 
KOSMOLOGĠYA [yun. Kosmos – kainat, logos – söz, təlim] 
– astronomiyanı bölməsi, bütöv əlaqəli tam kimi kainat haqqında 

---