Ad
i
l
ə
N
ə
z
ə
rova
160
PRĠNSĠP [lat.
principium - əsas, ilk başlanğıc] – davranışın ilk
başlanğıcı, rəhbər ideyası, əsas qaydası.
PROBLEM [alm.=ing. Problem; fr. Probleme; yun. Problema:
pro – önə, ballein – atmaq; osm. tr. mesele; ər.
خٌؤغِ] – elmi
metodlarla həll etmək şərtilə ortaya atılan sual. Həllini tələb edən
hər
növ çətinlik, məsələ.
PROBĠDENSĠALĠZM [lat. providentia – qabaqcadan
görmə,bəsirət] – dini fəlsəfi baxış; bu baxışa görə bəşər cəmiy-
yətinin inkişafı [hərəkətverici qüvvələr mənasında, həm də məq-
səd mənasında] əsrarəngiz, tarixi prosesə münasibətdə xarici olan
qüvvələrlə-bəsirətlə, allahla müəyyən edilir.
PROQNOZ [yun. Prognosis – gələcək haqqında bilik, qabaq-
görənlik] – elmi qabaqgörənliyin növlərindən biri. Hər hansı bir
hadisənin perspektivlərinin xüsusi tədqiqi.
PROLETARĠAT – Fəhlə sinfi.
PROPEDEVTĠKA [yun. Propaideuo – qabaqcadan öyrə-
dirəm] - əvvəlcədən məşq etmək, hər hansı bir elmə hazırlıq,
müntəzəm və qısa formada şərh olunmuş giriş kursu.
PROSES [alm. Prozess; fr. Processus; ing. Process; lat.
processus – keçmə, hərəkətetmə; osm. tr. vətirə; ər.
حشٍطٚ] –
müəyyən bir nəticəyə varan düşüncə axışı. Hadisələrin yaxud da
prosesin müəyyən bir nəticəyə doğru yol alması. Hadisənin
qanunauyğun, ardıcıl dəyişməsi: bu hadisənin digər hadisəyə
keçməsi (inkişaf).
F
ə
ls
ə
f
ə
term
i
nl
ə
r
i
n
i
n
i
zahl
ı
l
üğə
t
i
161
PROTESTANTĠZM [lat. protestans – protes,
etiraz edən, açıq
şəkildə sübut edən] – pravoslavlıq və katolizmdən sonra xristian-
lığın Reformasiya dövründə meydana gəlmiş cərəyanı.
PRĠNSĠP [alm. Prinzip; fr. Principle; ing. Principle; lat.
Principium; yun. Arkhe; osm. tr. mebde, umde] – başlanğıc, ilk
olan, özündən başqa bir şeyin çıxdığı təməl, əsas, ilk prinsip.
İdeyalar təməl ideyalara və mənəvi
ideyalar, metafizik ideyalar,
obyektiv ideyalar, bilik ideyaları.
PRĠMĠTĠV - ĠBTĠDAĠ [alm. Primitiv; fr. Primitif; ing.
Primitive; lat. Primitivus; osm. tr. iptidal] – zaman baxımından ən
köhnə olan, ilk olan. İnkişafın əsasını təşkil edən, hələ inkişaf
etməmiş olan.
PSĠXĠKA [yun. Psyche – can, ruh] – canlı sistemin ətraf aləm-
lə siqnal şəklində qarşılıqlı təsirinin, əlaqəsinin məhsulu və şərti.
PSĠXOANALĠZ [alm. Psychoanalyse; fr. Psychanalyse; ing.
Psychoanalysis; yun. Psykhe – ruh, analysis – həll etmək; osm. tr.
tahlil-i ruhi; ər.
ٌّ ًدٚس
ٌّ
ًٍٍذر
] - əsəb xəstəliklərinin və psixi xəstə-
liklərin Z.Freyd tərəfindən təklif olunmuş ümumi nəzəriyyəsi və
müalicəsinin metodu,
freydizmin nəzəri əsaslarından biri.
PSĠXOLOGĠYA [alm. Psychologie; fr. Psychologie; ing.
Psychology; osm. tr. Ruhiyat; tr. Ruhbilim yun.psyche – can, ruh
və logos – təlim, söz; ər.
دب
ٍّدٚس] – insanın fəaliyyəti və hey-
vanların davranışı prosesində obyektiv reallığın psixi inikasının
yaranması və fəaliyyət göstərməsi qanunları haqqında elm.
PSĠXOLOGĠZM [alm. Psychologismus; fr. Psychologisme;
ing. Psychologism; osm. tr. ruhiyatçilik; tr. ruhbilimcilik] –
Ad
i
l
ə
N
ə
z
ə
rova
162
xüsusilə ruhi və mədəni hadisələri birtərəfli qaydada ancaq
psixoloji baxımdan tədqiq etmə və açıqlama yaxud da
psixologiyanı bütün elmlərin və fəlsəfənin əsası
olaraq hesab edən
dünyagörüşü.
PUBLĠSĠSTĠKA [lat. publicus – ictimai] – geniş mənada,
silsilə ictimai həyat məsələlərini işıqlandıran ədəbiyyat növü.