Book · June 020 citations reads 18,691 author

5.2. Marketing tadqiqotlari. Bench marking 
Marketing tadqiqotlarining asosiy maqsadi, uning vujudga kelish, shakllanish 
va rivojlanishning ob’ektiv sabablari, zarurati bilan belgilandi, hamda uning maqsadi 
nixoyatda keng va murakkab masalalarni xal qilishga qaratilgandir. U ishlab 
chiqarishni xaridor ehtiyojiga moslashtirib, talab va taklifni muvozanatiga erishgan 
xolda, uni tashkil etgan korxona, tashkilotlarga yuqori foyda keltirishdir. Bunga 
erishish uchun marketing quyidagi muhim vazifalarni xal etmog’i lozim: 

xaridorlar (iste’molchilar) ehtiyojini o’rganish; 

tovarlarga bo’lgan ichki va tashqi talablarni o’rganish; 

korxonaning faoliyatini xaridorlar ehtiyojiga moslashtirish; 

talab va taklif to’g’risidagi olingan ma’lumotlar asosida bozorni o’rganish; 

tovarlar reklamasini tashkil etish, xaridorlarni tovarlarni sotib olishga 
qiziqishini oshirish; 

tovar yaratuvchi yoki uni sotuvchi korxona tadqiqotlarini amalga oshirish 
uchun ma’lumotlar to’plash va tahlil qilish; 

tovarni bozorga chiqarishdagi barcha xizmatlar to’g’risida ma’lumotlar 
olish; 

to’ldiruvchi tovarlar va o’rnini bosuvchi tovarlar to’g’risida axborotlar 
yig’ish; 

tovarlarga bo’lgan talabni istiqbollash, ularni amalga oshirishni nazorat 
qilishdan iboratdir.
Marketing axborotlarini tizimli tahlil qilish, talab va taklifning taxminiy 
hisobini ishlab chiqishga imkon beradi. Busiz esa sotishning maqbul darajasini 
belgilash mumkin emas. Bunday darajada odatda, minimum, maksimum oralig’ida 
hisoblab chiqiladi. Marketing maqsadiga erishishda reklama ham muhimdir. 

---

96 
Reklamaning vazifasi – mavjud bozor segmentini mustaxkamlash, yangi xaridorlarni 
jalb qilish, yangi bozorlar tashkil qilishdir. Marketing tizimida reklamaning asosiy 
xususiyati – uzluksiz ta’sir va doimiy yangilanishdir. Shu bilan birga xaridor 
psixologiyasi tovar va firma markasiga bog’lanib qolish xususiyati (imidj) ga ham 
egadir. 
Marketingning qo’llashdan oldin avvalombor sharoitni, eng asosiy ijtimoiy – 
iqtisodiy taraqqiyot darajasini hisobga olish lozim. Chunki, marketing – murakkab, 
harakat va sabr toqat talab qiluvchi, shu bilan birga tez samara beruvchi ishdir. U bir 
tomondan aholining yetarli darajada yuqori bo’lgan ehtiyoji va talabiga, uning xarid 
qobiliyatiga, ikkinchi tarafdan tovar va xizmatlarni tanlashdagi erkinlikka javob 
berishi kerak. Bozor harakatining katta radiusini ta’minlash uchun tovar 
assortimentini tez o’zgartirish, uni ommaviy ravishda o’zlashtirishga javob beradigan 
berishi lozim. Bularning barchasi talab va taklifni muvozanatlashtirishga imkon 
beradi. Bundan tashqari, marketingli faoliyat yuritish uchun, korxonani boshqarish va 
rejalashtirish tizimidan, taqsimot, ichki bozordagi va tashqi savdodagi aloqalar, 
yuqori darajada jixozlangan bozor kanallari orqali realizatsiya qilishdan iborat 
tashkiliy masalalarni hal qilish zarur.