Bucaq ölçmənin faza etodu. Radiobucaq öLÇMƏ metodu

Bilet № 15

1.	Bort radiostansiyalarının funksional quruluşu

HG bort radiostansiyaların tipik funksional sxemi şəkil 1.1 - də göstərilir. Burada: AFQ – anten-fider qurğusu; AK - antena komutatoru; QED - qəbuledici; TS - tezlik sintezatoru; MİP - məsafədən idarəetmə pultu; ÖTR - ötürücüdür.

Bucaq ölçmənin faza etodu.
RADİOBUCAQ ÖLÇMƏ METODU.
Radio bucaq ölçmədə gələn dalğanın istiqamətnin ölçülməsi iki müxtəlif yerlərdən gələn dalğaların gəlmə vaxtları fərqinin ölçülməsinə əsaslanırlar.
Bunun üçün bir-birinən D məsafəsində yerləşmiş iki istiqamətlənməmiş vibratorlardan istifadə olunur.

Əgər pelenqlənən obyekt bu antenlərin bazasəna normaldan θ bucağı qədər kənərdadırsa antenalara çatan siqnalın yol fərqi olur. Buna uyğun siqnalın gecikmə vaxtı və yaxud .
Əslində pelenqasiya sistemləri fərq uzaqlıqölçmə pirinsipləri əsasında işləyir. τ vaxtı intervalında isə faza, ampilituda,tezlik və impuls metodlarınan biri ilə ölçmək olur. Lakin, praktikada əsasən dəqiqliynə görə faza metodunan istifadə olunur.

Marker radiomayakları

Marker radiomayakları МRМ qurunun və ya suyun müəyyən nöqtələrini nişanlamaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Marker mayakları ötürücü qurğular olub, fiksə edilmiş 75 MHs tezlikdə işləyirlər. MRM şaquli müstəvidə dar konusvari istiqamətlənmə diaqramına malikdir. Verilmiş radionaviqasiya nöqtəsini (məntəqəsini) tanımaq məqsədi ilə, MRM-in daşıyıcı tezlikli rəqsləri tonal tezlikli siqnallarla modulyasiya olunur və onlar, öz növbəsində, teleqraf kodu ilə manipulyasiya edilirlər.
Marker radiomayakları həm avtonom (sərbəst) quraşdırıla bilər, həm də yerə endirmə və ya ayrı gətirici radiostansiyalarla birgə quraşdırıla bilər. Yerə endirmə sistemin tərkibində istifadə olunarkan, mayaklar iki və ya üç nöqtədə uçuş-enmə zolağın başlanğıcına qədər məsafələri təyin edilməsi üçün nəzərdə tutulub.
İCAO-nun tələblərinə uyğun olaraq beynəlxalq aviaxətlərdə üç ədəd marker radiomayakı yerləşdirilməlidir: xarici (kənar), orta və sərhəd. Onların modulyasiya tezlikləri, uyğun olaraq, 400, 1300 və 3000 Hs-dir. Radiomayakların üzərindən uçuş hündürlükləri, uyğun olaraq, 400, 60 və 20 metrdir.
Əsasən istifadə olunan МРМ-70 və МРМ-B tipli marker radiomayakları İCAO-nun tələblərini ödəyir.
Sürəti və dreyf bucağını ölçən birşüalı dopler qurğusu (ДИСС, meteolokator)

Real radioelektron sistemlərində şüalanan siqnalın qəbuledici antenaların girişinə daxil olunması, HG-nın konstruksiyasından təkrar əks olunması və digər səbəblərdən əlavə cihaz xətaları da yaranır. Buna görə də müasir «ДИСС»-lərin texniki reallaşdırılmasında ciddi fərqlərin mövcudluğu həmdə cihaz xətalarının azaldılması üçün nəzərdə tutulmuş metodunun seçimi ilə izah olunur.

Ötürücü siqnalın qəbuledici qurğunun girişinə parazit daxil olunmasını azaltmaq üçün kəsilməz şüalandıran «ДИСС»-lər əvəzinə bir qayda olaraq impuls iş rejimli «ДИСС»-lər istifadə olunur. Bundan əlavə, müvafiq iş rejimini secməklə (impulsların davametmə müddətinin və takrarlanma periodunun) ötürücü işlədiyi zaman qəbuledici qurğu qapanır. Lakin, ötürücü impuls ötürülən müddətində yayılma məsafəsinə uyğun h_min kiçik hündürlüklərdə və ona mütənasib hündürlüklərdə W və α-nı ölçmək imkanı olmaması, impuslu «ДИСС»-lərin ən böyük nöqsanıdır. Cihaz xətalarını azaldmaq məqsədilə həmdə koherent «ДИСС»-lər, koherent qəbulu ilə kəsilməz-impuls «ДИСС»-lər, tezlik modulyasiyalı rəqsləri şüalandıran «ДИСС»-lər və s. istifadə edilir
«ДИСС»-in struktur sxemi (şək.12) antena qurğusundan, ötürücü, qəbuledici, dopler tezliklər ölçəni, yol sürətini və sürüşmə bucağını ölçənlərdən və indikasiya qurğularından ibarətdir. Ту-134, Ту-154, Ил-62, Ил-76 və başqa təyyarələrdə «ДИСС-013»-ün müxtəlif modifikasiyaları quraşdırılıb (şüalanan siqnalın tezlik modulyasiyası ilə fərqlənən). (из Давыдова……)