28
3-bosqich.
Yakuniy
(10daqiqa.)
3.1. Guruhlarga o’zaro
baholash natijalarini
ma'lum qilishlarini so’raydi. Natijalarni
sharhlaydi. Mashg’ulotga yakun yasaydi.
3.2. Mustaqil ishlash uchun o’tilgan
mavzuga doir klaster tuzish bo’yicha
guruhlarga mustaqil topshiriq beriladi.
3.3.Uyga vazifa beradi: Insert texnikasidan
foydalanish
O’zaro baholash
natijalarini ma'lum
qiladilar.
Bajaradilar
Vazifani yozib
oladilar.
Metallar
(yun. metalleuo — qaziyman, yerdan qazib olaman) —
oddiy
sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr
oʻtkazuvchanligi, elektr magnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi,
plastikligi kabi
oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. Metallar qattiq holatda
kristall tuzilishda boʻladi. Bugʻ holatida esa bir atomlidir. Metalning oksidlari suv
bilan birikkanida koʻpincha gidroksidlar (asoslar) ga aylanadi. Metallar elektron
tuzilishi tufayligina yuqorida aytib oʻtilgan oʻziga xos xususiyatlarga ega.
Metall
atomlari tashqi (valent) elektronlarini osonlikcha beradi. Metallarning kristall
panjarasida hamma elektron oʻz atomi bilan birikkan boʻlavermaydi. Ulardan
baʼzilari harakatlanadi.
Kimyoviy xossalari. D. I. Mendeleyevning davriy sistemasidagi 109
kimyoviy
elementning 87 tasi metall 22 tasi metallmasdir. Barcha metalllarni "oddiy
metallar", "oraliq metallar", "lantanoid va aktinoidlar" tashkil qiladi. Davriy
sistemada asosiy guruhchalardagi metallar oddiy metallar (s- va p-elementlar),
qoʻshimcha guruhchaga joylashgan metallar — oraliq metallar yoki (d- va f-
elementlar) nomi bilan yuritiladi. Oddiy moddalarni metallar va metallmaslar deb
shartli ravishda ikki guruhga boʻlinadi. Masalan, Ge va Sb qaysi turkumga kirishi
toʻgʻrisida yagona fikr mavjud emas. Lekin germaniyni yarimoʻtkazgich
xossalariga ega boʻlgani
uchun metallmas, surmani esa fizik xossalariga koʻra
yarim metall boʻlsada, metall deb hisoblash toʻgʻriroqdir. Qalayning metall (Z-Sn)
va yarim-oʻtkazgich (a-Sn) modifikatsiyalari bor. Germaniy, kremniy, fosfor va
baʼzi metallmaslarning yuqori bosim ostida metall kabi oʻtkazuvchi
29
modifikatsiyalari mavjudligi aniqlangan.
Bundan tashqari, yuqori bosim ostida
barcha moddalar ham metallik xossalarini namoyon qilishi mumkin. Shu sababli, u
yoki bu elementni metallga yoki metallmaslarga taalluqli ekanligini belgilashda
uning
nafaqat fizik xossalarini, balki kimyoviy xossalarini ham hisobga olish
zarur.[13]
Dostları ilə paylaş: