Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi

 
Masalan: Metallar
8-10 o’quvchilarga quyidagicha savollar berish mumkin. Savollar oldingi 
o’tilgan mavzularga oid bo’ladi. 
1.Metallarning davriy sistemadagi o’rnini izohlang. 2. Metallurgiyaning 
asosiy vazifalari. 3. Sanoatda metallar qanday olinadi. 4. Qotishmalar qanday 
olinadi. 5. 60 % Cu va 40% Zn dan iborat qotishmaning kimyoviy birikma sifatida 
formulasini aniqlang. 6. Turmushda ishlatiladigan alumin idishlarni tayyorlashda 
alumin qotishmalaridan foydalanib bo’lmasligi sababini tushuntira olasizmi. 
(Bunda o’quvchilar xalat kiygan bo’lishadi). Dars oxirida mavzu 
umumlashtiriladi.[9] 
 
 
 

---

22 
Sinov darsi 
Sinov darsida o’quvchilarning har bir bo’limning qay tarzda o’zlashtirishi 
aniqlanadi. Sinovni quyidagi tartibda o’tkazish mumkin. Dastlab guruhdagi eng 
faol o’quvchilardan 3-4 tasi yordamchi qilib saylab olinadi. Talabalar dastlab: 
1. Nazariy bilimlarni gapirib beradi. 2.Misollar keltiradilar. 3. Reaksiya 
tenglamalarini yozadilar. 4.Navbat bilan turli tipdagi masala va mashqlar 
bajaradilar 5. Kimyoviy ekspremental tajribalar qiladilar. 
O’quvchilar navbat bilan ana shu 5 sinov jarayonidan o’tadilar va o’tilgan 
mavzular bo’yicha fikrlash doiralarini ko’rsatadilar. O’z navbatida bu usul ularning 
mustaqil fikrlashiga yordam beradi. Yordamchilar navbati bilan tabiatda uchrashi, 
olinishi, fizik va kimyoviy xossalarini hamda ishlatilishi sohalarini so’raydilar. 
O’quvchilarning kimyodan olgan bilimlarini sinash, fikrlashqobiliyatini 
o’stirish maqsadida dars mobaynida tez-tez kichik mashqlar, mustaqil ishlar berib 
boriladi.
 
Musobaqa usuli 
 
Bu usuldan foydalanganda yaxshi natijalarga erishiladi, o’qituvchi va 
o’quvchilarni vaqtdan tejashga imkon beradi. Bundan kim chaqqonroq faol fikrlab 
olishi kuzatiladi. O’quvchilarni guruhlarga bo’lib, metallar mavzusiga oid test 
yechadilar, musobaqa darsi boshlanadi: 
1-guruh: Litiy guruppachasi
1.Natriy qaysi organik birikmalar bilan reaksiyaga kirishadi ? 
1)propan ; 2)etil bromid; 3)siklogeksan; 4)etilenglikol ;5)glyukoza 
A)2,4,5 B)2,3,4 C)1,2,3
D)1,4,5 E)3,4,5
2.2,1 g bir valentli metall suvdan 3,36 l vodorodni siqib chiqardi .Bu qanday metall 
?[Ar(Li)=7,Ar(Na)=23,Ar(Cu)=64,Ar(K)=39,Ar(Fr)=223] 
A)litiy B)fransiy C)kaliy
D)mis E)natriy
3.1 mol natriy suv bilan reaksiyasi natijasida litr (n.sh.) vodorod hosil bo’ladi? 
A)1,12 B)11,2 C)22,4 

---

23 
D)2,24 E)112
4.Qaysi metall oddiy sharoitda azot bilan reaksiyaga kirisha oladi? 
A)Na B)K C)Be
D)Li E)Cs 
5.Natriy silikat eritmasiga qaysi moddaning eritmasini qo’shilsa cho’kma hosil 
bo’ladi ? 
A)KCl B)NaOH C)H2SO4 D)KNO3 E)Na2SO4 
6.Natriy metalli qaysi moddalar bilan reaksiyaga kirishadi ? 
1)H2; 2)N2O; 3)O2; 4)SO3 
A)1,2 B)1,3 C)1,4 D)2,3 E)3,4
7.qaysi modda havoni regeneratsiya qilish xususiyatiga ega ? 
A)natriy oksid B) natriy peroksid
C)natriy bromid D)natriy sulfid
E)natriy karbonat 
8.Qaysi elementlar kislorod bilan reaksiyaga kirishib , peroksid birikmalar hosil 
qiladi? 
A)kalsiy ,litiy B)natriy ,kaliy C)magniy, kalsiy
D)litiy , magniy E)mis, sink
9.Ishqoriy metallarning qaysi biri kislorod bilan reaksiya natijasida oksid hosil 
qiladi ? 
A)litiy B)natriy C)kaliy D) rubidiy E)seziy
10.1 mol ishqoriy metall suv bilan reaksiyaga kirishganda,necha litr vodorod 
ajralib chiqadi?
A)11,2 B)22,4 C)1,12 D)2,24 E)3,36 
11.Qaysi metall suv bilan shiddatli reaksiyaga kirishadi ? 
A)bariy B)natriy C)kalsiy D)kaliy E)seziy
12.168 g kaliy gidroksiddan qancha massada (g) bertole tuzi olinishini hisoblab 
toping? 
A)60,2 B)59,5 C)63.8 D)62,1 E)61,3 

---

24 
13. Massasi 4,6 g bo’lgan natriy metalliga 3,6 g suv ta’sir ettirildi . Reaksiya 
natijasida qancha o’yuvchi natriy hosil bo’ladi ? 
A)1,12 B)11,2 C)2,24 D)22,4 E)8,0 
14. Ishqoriy metal-natriy aktivligi sababli saqlanadi. 
A)spirtda B)efirda C) suvda D) muzda E)kerosinda
15. Eng yengil metall qaysi? 
A)Li B)Fr C)K D)Ca E)Na [10]. 
2-guruh: Berilliy guruppachasi 
1. Qaysi metall tabiatda faqat birikma ko’rinishida uchraydi ? 
A)Au B) Pb C) K D)Ag E)Fe
2. Ishqoriy elementlar .......- oilasiga mansub . 
A) p B)s C) f D) d
3.12 g magniyni to’liq yonishidan qancha (g) magniy oksid hosil bo’ladi? 
A)10 B)40 C)15 D) 20 E)30
4.12g metall oksidlanishidan 16,8 g oksid hosil bo’lgan. Qaysi metall oksidlangan? 
A)Fe B)Ba C)Ca D) K E) Al
5. quyidagilardan qaysi biri “o’lik gips “ deyiladi ? 
A)alebastr B) yarim suvli gips C) tabiiy gips
D)kuydiradigan gips E) suvsiz gips
6.0.2 mol magniyni yondirish uchun necha litr kislorod sarflanadi? 
[Ar(Mg)=24] 
A)2,0 B) 2,20 C)2,24 D)2,40 E)2,10 
7.Qaysi metall karbonatli qizdirilganda,oson parchalanadi ? 
A) K2CO3 B)Na2CO3 C) SrCO3 D) CaCO3 E)MgCO3 
8.Chala kuydurib olingan gips (alebastr) ning 580 g massasidagi suvning modda 
miqdorini toping . 
A)0,50 B)3,75 C)4,00 D)2,50 E)2,00 
9.Massasi 148 g bo’lgan so’ldirilgan ohak qanday hajmdagi uglerod (IV)oksidini 
(l,n,sh.) yutadi? 

---

25 
A)224 B)4,48 C)44,8 D)448 E)22,4 
10.1,84 g dolomitni eritish uchun 10% li xlorid kislota eritmasidan necha gr 
sarflash kerak ? 
A) 1,46 B)1460 C)14,6 D) 146
11. Magniy 10.08 l karbonat angidridda yonganda necha gr oksid hosil bo’ladi? 
A) 14.4 B)12 C)24 D) 36
12.Metanni uning oksididan uglerod (II) oksidi bilan qaytarib olishga qanday usul 
deyiladi ? 
A)Alyuminitermiya B)metallotermiya C) elektrometallurgiya 
D)karbotermiya E)gidrometallurgiya
13.Metallardan qaysi birining suyuqlanish temperaturasi eng past ? 
A) Alyuminiy B)qo’rg’oshin C) Kaliy D)simob E) Mis
14.Mis (II) sulfat eritmasidan 160 gr misni siqib chiqaradigan rux massasini 
hisoblang ? 
A)216,2 B) 248,6 C)164,8 D)181,2 E)162,5 
15.Qaysi metallning zichligi po’latnikidan kam bo’lganligi holda mustahkamligi 
zanglamaydigan po’latnikidan 3 marta katta bo’ladi ? 
A)Rux B) temir C) mis D) titan E) magniy