Buxoro davlat universiteti turobova hulkar rustamovna agrobiznesni tashkil etish va boshqarish
Yüklə 2,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| “Fermer” xo’jaligi
ijaraga berilgan yer uchastkalaridan foydalangan holda qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqarish bilan shug’ullanuvchi, mustaqil xo’jalik yurituvchi sub’ektdir”, deb tushuncha berilgan. Hozirgi davrda fermer xo’jaligi qishloq xo’jaligida xo’jalik yurituvchi sub’ekt sifatida kichik, tadbirkorlik vakili hisoblanadi. Fermer xo’jaligi zimmasiga quyidagi vazifa qo’yilgan. Ya’ni uzoq muddatga ijara yerlardan, mavjud bo’lgan barcha resurslardan yil davomida oqilona, to’liq va samarali foydalanish natijasida ichki va tashqi bozor talablarini qondiradigan miqdorda, sifatli qishloq xo’jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash, iste’molchilarga yetkazish hamda turli xildagi xizmatlar ko’rsatish natijasida ko’proq foyda olish. Bu fermer xo’jaligining siyosiy va iqtisodiy ahamiyatga ega bo’lgan asosiy maqsadidir. Uni to’liq hal etish uchun fermer xo’jaligi bir qancha muhim vazifalarni amalga oshirishni belgilab oladi: - 30 yildan 50 yilgacha ijaraga olingan yer uchastkasida, shu haqdagi shartnomaga va ixtisoslashuvga muvofiq o’z ishlab chiqarish faoliyatini to’g’ri tashkil etish; - xo’jalik faoliyatini yuritish maqsadida amalga oshirilishi zarur bo’lgan barcha tashkiliy, iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlarning sifati, o’z vaqtida amalga oshirilishini ta’minlaydigan turli xildagi kontraktatsiya shartnomalarini to’g’ri va sifatli tuzish; - ekologik talablarga va atrof muhitni muhofaza qilishning barcha qoidalariga rioya etishga erishish; 66 - ijaraga olingan yer uchastkalarini yil davomida oqilona, to’liq, samarali foydalanish maqsadida uning unumdorligining oshirilishini ta’minlaydigan irrigatsiya-melioratsiya tadbirlarini ilmiy asoslangan holda ishlab chiqish hamda ularni vaqtida, sifatli amalga oshirilishini ta’minlash; - xo’jalik faoliyatini samarali yuritish uchun talab etilgan mablag’larning miqdorini belgilash va ularning manbalarini oqilona aniqlash, xo’jalikda mavjud bo’lgan barcha resurslardan samarali foydalanishini ta’minlaydigan tadbirlarni aniq ishlab chiqish va ularni hayotga tadbiq etilishiga erishish; - xo’jalik ustavida ko’zda tutilgan qishloq xo’jalik mahsulotlarini etishtirishga qaratilgan tadbirkorlikni qo’llab, ularga kamroq mehnat, mablag’ sarflash evaziga ishlab chiqarish, ularni iste’molchilarga sifatli holda yetkazib berish, xizmatlarni ko’rsatish, mulkni mustaqil, o’z xoxishiga ko’ra tasarruf etish; - tuzilgan kontraktatsiya shartnomalariga muvofiq davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo’jaligi maxsuloti nazarda tutilgan miqdorda, sifatda yetkazib berilishini ta’minlash; - xarid qilinadigan mahsulotga oldindan haq to’lanadigan fyuchers kontraktlari tuzish; - marketing ishlarini amalga oshirib, sotadigan barcha turdagi davlat buyurtmasidan tashqari bajarayotgan ishlari va ko’rsatayotgan xizmatlariga erkin narx belgilash; - o’z faoliyatining barcha sohalarida fan yutuqlarini, yangi texnika hamda samarali texnologiyalarni izchillik bilan hayotga tadbiq etish; - barcha xodimlarining bilim va malakasini davr talabini e’tiborga olgan holda oshirish, ularni ma’naviyatli, ma’rifatli, halol, pok, muomalali yaxshi insonlar bo’lishini ta’minlashi, ular mehnatining natijasiga qarab moddiy va ma’naviy rag’batlantirish; - soliqlar, yig’imlar va boshqa majburiy to’lovlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda o’z vaqtida to’liq to’lash; - tadbirkorlik faoliyatini huquqiy va me’yoriy hujjatlar asosida yuritish, ko’proq pul daromadlarni olish, ularni mustaqil tasarruf etish, 67 hajmi cheklanmagan miqdorda sof foyda olish, unga erkin egalik qilish va samarali foydalanish; - aktsiyalar va turli xildagi qimmatli qog’ozlarni olish; - kichik biznes korxonalari uchun yaratilgan imtiyozlar va proferentsiyalarning barcha turlaridan imkoniyat doirasida to’liq va samarali foydalanish; - o’z huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya etish uchun sudga murojaat etish, zarur bo’lgan hollarda fermer xo’jaligini davlat bosh islohotchi, qonun ustivorligi, erkinlik hamda mustaqillik va boshqa tomonlari asosida amalga oshirsa, samarali bo’ladi. Respublikada fermerlikni rivojlantirishning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy mohiyati quyidagilarga qaratilgan: - qishloqda turli xildagi mulk shakllarini va ularga egalik qilish, foydalanuvchi korxonalarni tashkil etish, yuritish va rivojlantirish; - tarmoqdagi barcha mulkiy munosabatlarni shakllantirish, rivojlantirish, modernizastiyalashtirish hamda erkinlashtirish; - turli mulkchilikga asoslangan sub’ektlarning erkin faoliyat ko’rsatishi uchun huquqiy, me’yoriy, iqtisodiy sharoitlarni yaratish; - qishloqdagi mulkdorlar sinfining mulkiy ongini barqaror yuksaltirish; - qishloq xo’jaligida yangi ish joylarini barpo etish, tarmoqdagi aholini ish bilan bandligini yuksaltirib, ishsizlar sonini kamaytirish; - aholining va qayta ishlash sanoati korxonalarini qishloq xo’jalik mahsulotlari bilan ta’minlashni yuksaltirish; - aholining daromadini ko’tarish, ularning turmush darajasini yuksaltirish va boshqalar. Fermer xo’jagining huquqiy, iqtisodiy asoslari, ularni tashkil etish tartibi O’zbekiston respublikasining Prezidenti va hukumati fermerlikga oid bo’lgan jahon tajribasi, mamlakatning o’ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olgan holda respublikada fermerlikni bosqichma-bosqich rivojlantirish jarayonini amalga oshirmoqda. Dastavval, O’zbekistonda fermer xo’jaliklarini tashkil etish va rivojlantirishning huquqiy, me’yoriy hujjatlari yaratildi. Jumladan, 68 - 1998 yilda “Fermer xo’jaligi to’g’risida”gi qonun Oliy Majlis tomonidan qabul qilindi. - O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003 yil 27 oktyabrdagi “2004-2006 yillarda fermer xo’jaliklarini rivojlantirish Kontseptsiyasi to’g’risida”gi PF – 3342 – sonli farmoni; - Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 30 oktyardagi “2004-2006 yillarda fermer xo’jaliklarini rivojlantirish Kontseptsiyasini amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 476-sonli qarori; - Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 24 dekabrdagi “2004-2007 yillarda fermer xo’jaliklarini jadal rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 607-sonli qarori; - qayta tashkil etilayotgan qishloq xo’jaligi korxonasi negizida fermer xo’jaligini tashkil etishda tanlov g’oliblarini aniqlash to’g’risidagi Nizom (2005 yil 4 yanvar). Davrning talabi bilan 2012 yilda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishda fermerlik harakatining o’rni va hissasini hamda aholi farovonligini, uning real daromadlarini yanada oshirish uchun ko’p tarmoqli fermer xo’jaliklarini tashkil etish bo’yicha muhim qadam qo’yildi. Prezidentning farmoni bilan “O’zbekistonda fermerlik faoliyatini tashkil qilishni yanada takomillashtirish va uni rivojlantirish bo’yicha chora-tadbirlari” 2 ishlab chiqildi. Farmonda fermer xo’jaliklari tomonidan yuqori daromad olish va qo’shimcha qiymat yaratish maqsadida ko’p tarmoqli fermer xo’jaliklarni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilib, ularga qo’shimcha yer maydonlarini ajratish, imtiyozli kreditlar berish, soliq imtiyozlarini qo’llash kabi chora-tadbirlar amalga oshirilish ko’zda tutilgan edi. Xususan, 2013 yildan boshlab har yili fermer xo’jaliklarida ko’p tarmoqli faoliyatni yo’lga qo’yish yuzasidan maxsus dasturlar qabul qilinib uning ijrosi izchil amalga oshirilmoqda. Bugungi kunda “Fermer xo’jaligi to’g’risida”gi qonunga qo’shimcha va o’zgartishlar kiritilmoqda. Mazkur loyihada ko’p tarmoqli fermer xo’jaligining huquqiy maqomi belgilanmoqda. Unga 2 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 22 октябрдаги “ Ўзбекистонда фермерлик фаолиятини ташкил қилишни янада такомиллаштириш ва уни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-4478- сонли Фармони. |