Büyük Tasarım
Yüklə 2,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
40 lunay aniden ikiye bölündüğünde veya diyet yapan herkes bir denbire deli gibi muzlu pasta yemek istediğinde insanların gös tereceği tepkileri çok ilginç veya eğlenceli bulabilirdi. Uzaylıla rın tutarlı yasalar uygulamaları durumunda bizim sanal olanın ötesinde bir başka gerçeklik olduğunu anlamamızın hiçbir yolu olmazdı. Uzaylıların içinde yaşadığı dünyayı “gerçek”, sanal dün yayı da “sahte” olarak nitelendirmek kolay olurdu. Ancak, sanal dünyada yaşayan varlıklar kendi dünyalarını dışarıdan göremi- yorlarsa -tıpkı bizim gibi- kendi gerçeklik resimlerinden kuşku lanmaları için hiçbir neden yoktur. Bu, her birimizin bir başka sının rüyasına ait birer hayal oluğunu söyleyen düşüncenin çağ daş uyarlamasıdır. Bu örnekler bizi bu kitap için önemli olan bir sonuca götürü yor: Görünenden veya kuramdan bağımsız bir gerçeklik kavra mı yoktur. Biz modele dayalı gerçeklik dediğimiz bir görüşü ka bul edeceğiz; buna göre bir fizik kuramı -genellikle matematiksel bir doğası olan- bir modeldir ve aynı zamanda modelin unsurları nı gözlemle bağdaştıran bir kurallar dizisidir. Bu görüş, bize çağ daş bilimi yorumlayabileceğimiz bir çerçeve sağlar. Felsefeciler, Platon’dan bu yana yıllar boyunca gerçekliğin do ğası üzerine tartıştılar. Klasik bilim, özellikleri belirli gerçek bir dış dünyanın var olduğu ve bu özelliklerin gözlemleyenin algısın dan bağımsız olduğu inancına dayanır. Klasik bilime göre, belirli nesneler vardır ve bunlar hız ve kütle gibi, değerleri iyi tanımlan mış fiziksel özelliklere sahiptir. Bu bakış açısına göre kuramları mız bu nesneleri ve özelliklerini açıklama girişimleridir, ölçüm lerimiz ve algılarımız da onlara karşılık gelir. Hem gözlemci hem de gözlemlenen, nesnel bir varlığı olan bir dünyanın parçasıdır ve onların arasındaki ayrım özel bir önem taşımaz. Bir başka deyiş le, park alanındaki bir yer için kavga eden bir zebra sürüsü gör düğünüzde, orada gerçekten park alanındaki bir yer için kavga eden bir zebra sürüsü var demektir. Bunu izleyen bütün gözlem ciler aynı niteliklerin ölçümlerini yapacaktır ve kendilerini göz lemleyen olsun ya da olmasın, zebra sürüsü bu niteliklere sahip olacaktır. Felsefede bu inanca gerçekçilik denir. Gerçekçilik çekici bir bakış açısı olarak görünse de, çağdaş fi zik hakkında bildiklerimiz bu görüşü savunmamızı oldukça güç leştiriyor. Örneğin, doğanın kesin bir tanımlamasını veren kuan tum fiziğinin ilkelerine göre, bir parçacığın nicelikleri bir gözlem ci tarafından ölçülünceye kadar ne belirli bir konumu vardır ne de belirli bir hızı. Bu nedenle yapılan ölçümlerin kesin bir sonuç 41 vereceğini söylemek doğru değildir, çünkü ölçülmüş olan nice lik, sadece ölçüm anındaki değeri gösterir. Aslında bazı durum larda nesnelerin kendi başlarına bir varlıkları dahi yoktur, yalnız ca bir topluluğun parçası olarak vardırlar. Ve eğer holografik il ke dediğimiz kuram doğruysa, biz ve bizim dört boyutlu dünya mız çok daha büyük, beş boyutlu uzay-zamanın sınırında bir göl ge olabilir. Bu durumda bizim evrendeki konumumuz, Japon balı- ğınınkiyle benzerdir. Katı gerçekçilere göre, gerçekliği temsil eden bilimsel kuram ların kanıtı onların başarılarında gizlidir. Ancak farklı kuramlar, aynı fenomeni bambaşka kavramsal çerçeveler kullanarak başa rıyla tanımlayabilir. Aslında, başarılı olduğu kanıtlanmış pek çok kuram yerini gerçekliğin tümüyle yeni kavramlarını temel alan aynı ölçüde başarılı başka kuramlara bırakmıştır. Yaygın olarak, gerçekçiliği kabul etmeyenlere gerçekçilik kar şıtı denilmiştir. Gerçekçilik karşıtları deneysel bilgi ile kuramsal bilgi arasında ayrım olduğunu varsayarlar. Tipik olarak gözlem ve deneyimin anlamlı olduğunu, ancak kuramların yararlı araçlar dan başka bir şey olmadığını ve gözlemlenen fenomene dair da ha derin bir hakikati temsil etmediğini savunurlar. Hatta bazı ger çekçilik karşıtları bilimin gözlemlenebilir şeylerle sınırlanmasını istemiştir. Bu nedenle 19. yüzyılda pek çok kişi, görmemizin asla mümkün olmadığını gerekçe göstererek atomların varlığını red detmiştir. Hatta George Berkeley (1685-1753) zihinden ve onun 42 fikirlerinden başka bir şeyin var olmadığını iddia edecek kadar ileri gitmiştir. İngiliz yazar ve sözlükbilimci Dr. Samuel Johnson’a (1709-1784) bir arkadaşı Berkeley’in savının çürütülemeyeceğini söylediğinde, Johnson’un gidip büyük bir kayaya tekme attığı ve “İşte böyle çürütebilirim” dediği anlatılır. Elbette Dr. Johnson’un deneyimlediği acı da kendi zihnindeki bir düşüncedir ki böylece Berkeley’in savını gerçekten çürütmemiştir. Ancak onun bu eyle mi, nesnel gerçekliğe inanmak için hiçbir mantıklı temele sahip olmasak da, bu doğruymuş gibi davranmaktan başka seçeneğimi zin de olmadığım yazan filozof David Hume’un (1711-1776) bakış açısını yansıtır. Modele dayalı gerçekçilik, düşüncenin gerçekçi ve karşıt ger çekçi okulları arasındaki bütün bu tartışmaları devre dışı bırakır. Modele dayalı gerçekçiliğe göre, modelin gerçek olup olmadığı nı sorgulamak anlamsızdır, sadece gözlemle uyuşup uyuşmadığı önem taşır. Gözlemle uyuşan iki modelimiz varsa, Japon balığı nın gördüğü görüntü ve bizim gördüğümüz görüntü gibi, birinin diğerinden daha gerçek olduğu söylenemez. İncelenmekte olan duruma daha uygun olan hangisi ise o kullanılır. Örneğin, akvar yumun içindeki biri için Japon balığının gördüğü resim kullanış lı olabilirdi, ama akvaryumun dışındakiler için yeryüzündeki bir akvaryumun çerçevesiyle uzaktaki bir galakside olanları tanım lamak çok sıkıntılı olurdu, özellikle de Dünya Güneş’in ve ken- "İkinizin ortak bir noktası var. Dr. Davis hiç kimsenin görmediği bir parçacık keşfetti. Prof. Higbe de hiç kimsenin görmediği bir galaksi keşfetti." Yüklə 2,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|