www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
"Karmen"in musiqisi opera incəsənətinin
xəlqilik rəmzidir. YazılıĢının üstündən əsr yarıma
yaxın vaxt keçməsinə baxmayaraq, indi də
"Karmen"i dinləyəndə onun təravətinə valeh
olmaya bilmirsən, sanki opera baĢdan-ayağa
gözəl və həyəcanverici melodiyalar paradıdır.
Operadakı parçalar: "Üvertüra", "Habanera",
"Sequidilla",
Qaraçı
mahnısı,
Toreadorun
kupletləri, Josenin çiçəklə ariyası, 4-cü pərdədən
Antrakt. Dünya opera tarixində bu qədər sevilən
melodiyaya malik ikinci operanı xatırlamaq çox
çətindir.
Bu opera ilk dəfə 1875-ci il martın 3-də
Parisin
"Opera-Komik"
teatrında tamaĢaya
qoyulur. Televiziyanın, radionun, kinoteatrların
olmadığı dövr. Orta və yuxarı təbəqənin əyləncə
və bədii ehtiyacını ödəyən əsas müəssisələrdən
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
biri opera teatrları idi. Səhnəyə qoyulan, nəinki
premyeradan sonra, bəzən premyeradan xeyli
əvvəl də müzakirə olunurdu. Gözlənilən
"Karmen" tamaĢası haqqında da premyeradan
əvvəl söz-söhbətlər baĢlamıĢdı. Bu söhbətlərdə
əsas vurğu premyerası göstərilən tamaĢanın
"amorallığı"na, "açıq-saçıqlığı"na idi.
O dövr üçün müasir sayılan parislilər opera
səhnəsindəki çılpaq reallıqları həzm edə bilmirdi.
Parislilər
əslində reallıqla qarĢılaĢmıĢdılar.
"Karmen"in premyerası Parisin "Opera-Comique"
teatrında baĢ tutur. Zalda kimlər yox idi.
Fransanın o dövrkü yüksək cəmiyyətinin böyük
hissəsi: bəstəkarlar Charles Gounoud, Leo
Delibes, Jacques Offenbach, Jules Massenet,
yazıçı Düma-oğul, səfirliklərin nümayəndələri
RotĢildlər ailəsi... ġahidlərin dediyinə görə 1-ci və
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
2-ci pərdələr alqıĢlarla qarĢılanır, amma sonra,
tədricən zalda susqunluq və buzlaĢma baĢladı.
Premyeranı uğursuz adlandırmaq olardı.
Operanın süjeti "qəbahətli" (baĢ qəhrəman
tütün fabriki fəhləsi olduğu üçün), musiqisi
həddindən artıq mürəkkəb və ciddi sayılmıĢdı.
Opera-komikdə adətən yüksək cəmiyyətin həyat
tərzindən alıntılı mövzular göstərilirdi: varlı ailə,
ağıllı və komik qulluqçu, yüngül flirt, xoĢbəxt
final və s... "Karmen"in qəhrəmanları isə: tütün
kombinatının iĢçiləri qaçaqmalçılar,
yüngül
əxlaqlı qadınlar, dezertir əsgər, öküzlə döyüĢən
matador...
Opera-Comiquedə qoyulan bu operada
demək olar ki, nə komik əhvalat, nə də komik
personaj vardı. Finalda da ölüm. Odur ki, mətbuat
səhifələrində opera haqqında xoĢagələn heç bir
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
söz deyilməmiĢdi. TamaĢanın sabahı günü
qəzetlərin biri vətəndaĢları ehtiyatlı olmağa
çağırırdı: "Hörmətli atalar və analar! Ənənəyə
sadiq olaraq, siz xanımlarınızı və qızlarınızı
onlara layiq axĢam əyləncələrinə aparırsınız.
Qatır oğrusundan hərbçinin, hərbçidən matadorun
qucağına atılan fahiĢə haqqında nə düĢünərdiniz?
Axırda da aldatdığı aĢiq xəncərlə onun biabırçı
həyatına son qoyur"...
Məsələ burasındadır ki, o dövrün Parisində
yüksək cəmiyyət mənsubları operaya, həm də öz
övladlarına gələcək həyat yoldaĢı tapmaq üçün
gedirdilər. Lojalarda oturan valideynlər qızlarını
qabaq sıralarda əyləĢdirərək, özləri arxada
otururdu. Bir qəzet isə həmin gecə səhnədə
göstərilən
personajları
"sosial
zibillik"
adlandırmıĢdı. Ümumilikdə Paris qəzetləri
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
operanı tənqid atəĢinə tutmaqda bir-biri ilə elə bil
bəhsə girmiĢdilər. Deyilənlərə görə bu söz-
söhbətlərdən sonra kiĢilər "Karmen"ə ailələrini
aparmırmıĢ. Amma özləri gedirmiĢ.
Tədqiqatçıların rəyinə görə uğursuzluğun
əsas səbəblərindən biri tamaĢa haqqında
vaxtından əvvəl yayılmıĢ söz-söhbət idi... Opera
tam iflasa uğrayır. Bundan sarsılan Corc Bizenin
gecələr Paris küçələrində dərdini dağıtmaq üçün
sərgərdan gəzməkdən savayı çarəsi qalmamıĢdı.
DüĢünmüĢdü ki, var qüvvəsi ilə ərsəyə gətirdiyi
əsərinə verilən qiymət böyük ədalətsizlikdir. Axı
o, "Karmen"ə böyük ümid bəsləyirdi. Mətbuat
səhifələrindəki
rəylər
isə
onu ümidsizlik
uçurumuna aparırdı. Xatirələrə görə səhərə qədər
Ģəhərdə dolaĢan Bizeni, sadəcə, dostu, sonradan
operanı redaktə edən Ernest Guiraud tərk
Dostları ilə paylaş: |