www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
Sadıq Əsəd oğlu) xeyli rol oynadı ki, bunun
nəticəsində bir zaman Ġrandan Azərbaycana
gəlmiĢ bu musiqi aləti Ġran tarı ilə müqayisədə
daha güclü, konsert səsi əldə etdi. Bizim günlərdə
dəstgahlar digər ənənəvi alətlərdə, məsələn,
kamançada, udda, kanonda (simli), zurnada,
balabanda, neydə (nəfəsli) də solo ifa edilə
bilərlər. XX yüzildən baĢlayaraq bəzi Avropa
musiqi alətləri (klarnet, qoboy, qarmon) ənənəvi
musiqiyə daxil olmuĢ və muğamların onlarda ifa
edilməsi milli publika tərəfindən autentik qəbul
edilir.
Janrın həm vokal-instrumental, həm də
instrumental növləri ya lad sikli fomasında
(dəstgah), ya da bir ladda bir hissəlik melodik
improvizasiyada ifa edilə bilərlər.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
Kiçik muğamlar (vokal-instrumental və
instrumental növlər) - "Rahab", "Qatar",
"ġahnaz", "Sarənc", "Bayatı-Kürd", "Nəva",
"DəĢti", "Hicaz" və digərləri dəstgahlarla müqa-
yisədə daha kiçikmiqyaslı müstəqil musiqi kom-
pozisiyaları olmuĢlar. Əgər dəstgahlar təsnifləri
və rəngləri hesaba almasaq, 5-dən 10-12-dək
Ģöbəni özündə birləĢdirə bilərsə, muğamlar adətən
3-dən çox olmayan Ģöbələrdən ibarətdir. Yalnız 5
Ģöbədən ibarət olan "Rahab" muğamı istisna təĢkil
edir.
Vokal muğam (instrumental müĢayiət
olmadan) mərasim və ya matəmlərdə tətbiq edilir,
qəzəl və qəsidə poetik formalarında yazılmıĢ dini
və ya matəm məzmunlu Ģerlərlə ifa olunur.
Zərbi-muğamlar (onlara ritmik muğamlar da
deyilir) bir ladda bir hissəli vokal-instrumental
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
kompozisiyadan ibarətdir və müstəqil kiçik
muğam formaları qrupuna aid edilirlər. Bu janrın
XIX yüzilin musiqi təsrübəsində bəlli olan 18
nümunəsindən hazırda "Qarabağ Ģikəstəsi",
"ġirvan Ģikəstəsi", "Kəsmə Ģikəstə", "Zərbi-
Simayi-ġəms", "Zərbi-Mənsuriyyə", "Arazbarı",
"OvĢarı", "Maani", "Heyratı" öz populyarlığını
qoruyub saxlamıĢdır. Bu kompozisiyaların
xarakterik xüsusiyyətləri vəzn baxımdan sərbəst
vokal melodiyalarının (adətən yüksək registrdə)
ritmik
instrumental
müĢayiətlə
uyğunlaĢdırılmasıdır. Lakin bu janrın müəyyən
vəzn çərçivəsində saxlanan ("bəhrli hava") ayrıca
sırf instrumental nümunələri də mövcuddur
("Heydəri").
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
Muğam ifaçılığı mədəniyyəti
Muğam ifaçılığının yayılmasında və onun
professional Ģəkil almasında XIX yüzilin 20-ci
illərindən
XX
yüzilin
əvvəllərinə qədər
Azərbaycan Ģəhərlərində yaranmıĢ ədəbi və
musiqi məclisləri böyük rol oynamıĢlar. Onlardan
ən
məĢhuru
ġuĢada
"Məclisi-FəramuĢan",
"Məclisi-Üns", Musiqiçilər Cəmiyyəti, ġamaxıda
"Beytüs-səfa" və Mahmud ağanın musiqi məclisi,
Bakıda "Məcmə-üĢ-Ģüəra", Gəncədə "Divani-
hikmət",
Ordubadda
"Əncümən-üĢ-Ģüəra",
Lənkəranda "Fövcül-füsəha" idi. Bu məclislərdə
Ģairlər, ədiblər, musiqiçilər, sadəcə ziyalı Ģəxslər,
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
klassik poeziyanın və musiqinin sərrafları və
biliciləri toplaĢır, muğamları diqqətlə dinləyir,
musiqinin və Ģerin incə ifası ətrafında müzakirələr
aparırdılar. Məclis XIX yüzildə muğamların
dinləyicilər
qarĢısında
ifasının
baĢlıca
formalarından biri idi və bu ənənənin sönüb
getməsi
XX yüzilin əvvəllərində musiqi
ifaçılığının konsert formasının üzə çıxmasıyla
Azərbaycanda musiqi həyatının demokratikləĢmə
prosesi ilə bağlı olmuĢdur. Lakin məclislər
muğamın
diqqətlə
dinlənilməsinin
xüsusi
mədəniyyətini, eləcə də muğamın ifasına yüksək
bədii tələblər irəli sürən zövqlü, baĢadüĢən
dinləyici
mühitini
("ariflər
məclisi")
formalaĢdırmıĢdı. Məclislər XIX yüzil - XX
yüzilin əvvəlində Azərbaycan musiqiçilərinin
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2018
Ağasəlim Pünhanoğlu
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
professional baxımdan kamilləĢmələrində güclü
stimul rolunu oynamıĢdı.
Məscidlər yanında rövzəxanlar məktəbi də
(ayinlərdə musiqi repertuarının ifaçıları) müəyyən
təhsil səviyyəsinə malik idilər. Burada yaxĢı səsi
olan oğlanlara muğamları savadlı tərzdə ifa etmək
və klassik Ģerləri düzgün tələffüz etməyi
öyrədirdilər. XX yüzilin 20-ci illərinədək bu mək-
təblər muğam ifaçılarının professional baxımdan
kamilləĢmələrinə yönəlik yeganə tədris ocağı
idilər.
XX yüzilin 20-ci illərindən baĢlayaraq -
sovet dövründə Azərbaycanda musiqi təhsili, o
cümlədən muğamın tədrisi 3 mərhələli sistem
üzərinə köçürüldü: məktəb - texnikum -
konservatoriya. Beləliklə muğam sənətinin tədrisi
prosesi indi formal olaraq 14-15 il vaxt aparır.
Dostları ilə paylaş: |