Byörnstyerne Martinus Byörnson
Yüklə 4,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ Sadıq Əsəd oğlu) xeyli rol oynadı ki, bunun nəticəsində bir zaman Ġrandan Azərbaycana gəlmiĢ bu musiqi aləti Ġran tarı ilə müqayisədə daha güclü, konsert səsi əldə etdi. Bizim günlərdə dəstgahlar digər ənənəvi alətlərdə, məsələn, kamançada, udda, kanonda (simli), zurnada, balabanda, neydə (nəfəsli) də solo ifa edilə bilərlər. XX yüzildən baĢlayaraq bəzi Avropa musiqi alətləri (klarnet, qoboy, qarmon) ənənəvi musiqiyə daxil olmuĢ və muğamların onlarda ifa edilməsi milli publika tərəfindən autentik qəbul edilir. Janrın həm vokal-instrumental, həm də instrumental növləri ya lad sikli fomasında (dəstgah), ya da bir ladda bir hissəlik melodik improvizasiyada ifa edilə bilərlər. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ Kiçik muğamlar (vokal-instrumental və instrumental növlər) - "Rahab", "Qatar", "ġahnaz", "Sarənc", "Bayatı-Kürd", "Nəva", "DəĢti", "Hicaz" və digərləri dəstgahlarla müqa- yisədə daha kiçikmiqyaslı müstəqil musiqi kom- pozisiyaları olmuĢlar. Əgər dəstgahlar təsnifləri və rəngləri hesaba almasaq, 5-dən 10-12-dək Ģöbəni özündə birləĢdirə bilərsə, muğamlar adətən 3-dən çox olmayan Ģöbələrdən ibarətdir. Yalnız 5 Ģöbədən ibarət olan "Rahab" muğamı istisna təĢkil edir. Vokal muğam (instrumental müĢayiət olmadan) mərasim və ya matəmlərdə tətbiq edilir, qəzəl və qəsidə poetik formalarında yazılmıĢ dini və ya matəm məzmunlu Ģerlərlə ifa olunur. Zərbi-muğamlar (onlara ritmik muğamlar da deyilir) bir ladda bir hissəli vokal-instrumental www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ kompozisiyadan ibarətdir və müstəqil kiçik muğam formaları qrupuna aid edilirlər. Bu janrın XIX yüzilin musiqi təsrübəsində bəlli olan 18 nümunəsindən hazırda "Qarabağ Ģikəstəsi", "ġirvan Ģikəstəsi", "Kəsmə Ģikəstə", "Zərbi- Simayi-ġəms", "Zərbi-Mənsuriyyə", "Arazbarı", "OvĢarı", "Maani", "Heyratı" öz populyarlığını qoruyub saxlamıĢdır. Bu kompozisiyaların xarakterik xüsusiyyətləri vəzn baxımdan sərbəst vokal melodiyalarının (adətən yüksək registrdə) ritmik instrumental müĢayiətlə uyğunlaĢdırılmasıdır. Lakin bu janrın müəyyən vəzn çərçivəsində saxlanan ("bəhrli hava") ayrıca sırf instrumental nümunələri də mövcuddur ("Heydəri"). www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ Muğam ifaçılığı mədəniyyəti Muğam ifaçılığının yayılmasında və onun professional Ģəkil almasında XIX yüzilin 20-ci illərindən XX yüzilin əvvəllərinə qədər Azərbaycan Ģəhərlərində yaranmıĢ ədəbi və musiqi məclisləri böyük rol oynamıĢlar. Onlardan ən məĢhuru ġuĢada "Məclisi-FəramuĢan", "Məclisi-Üns", Musiqiçilər Cəmiyyəti, ġamaxıda "Beytüs-səfa" və Mahmud ağanın musiqi məclisi, Bakıda "Məcmə-üĢ-Ģüəra", Gəncədə "Divani- hikmət", Ordubadda "Əncümən-üĢ-Ģüəra", Lənkəranda "Fövcül-füsəha" idi. Bu məclislərdə Ģairlər, ədiblər, musiqiçilər, sadəcə ziyalı Ģəxslər, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ klassik poeziyanın və musiqinin sərrafları və biliciləri toplaĢır, muğamları diqqətlə dinləyir, musiqinin və Ģerin incə ifası ətrafında müzakirələr aparırdılar. Məclis XIX yüzildə muğamların dinləyicilər qarĢısında ifasının baĢlıca formalarından biri idi və bu ənənənin sönüb getməsi XX yüzilin əvvəllərində musiqi ifaçılığının konsert formasının üzə çıxmasıyla Azərbaycanda musiqi həyatının demokratikləĢmə prosesi ilə bağlı olmuĢdur. Lakin məclislər muğamın diqqətlə dinlənilməsinin xüsusi mədəniyyətini, eləcə də muğamın ifasına yüksək bədii tələblər irəli sürən zövqlü, baĢadüĢən dinləyici mühitini ("ariflər məclisi") formalaĢdırmıĢdı. Məclislər XIX yüzil - XX yüzilin əvvəlində Azərbaycan musiqiçilərinin www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ professional baxımdan kamilləĢmələrində güclü stimul rolunu oynamıĢdı. Məscidlər yanında rövzəxanlar məktəbi də (ayinlərdə musiqi repertuarının ifaçıları) müəyyən təhsil səviyyəsinə malik idilər. Burada yaxĢı səsi olan oğlanlara muğamları savadlı tərzdə ifa etmək və klassik Ģerləri düzgün tələffüz etməyi öyrədirdilər. XX yüzilin 20-ci illərinədək bu mək- təblər muğam ifaçılarının professional baxımdan kamilləĢmələrinə yönəlik yeganə tədris ocağı idilər. XX yüzilin 20-ci illərindən baĢlayaraq - sovet dövründə Azərbaycanda musiqi təhsili, o cümlədən muğamın tədrisi 3 mərhələli sistem üzərinə köçürüldü: məktəb - texnikum - konservatoriya. Beləliklə muğam sənətinin tədrisi prosesi indi formal olaraq 14-15 il vaxt aparır. Yüklə 4,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|