C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
397
bu formanın payına düşür. İlk dəfə xəstələnən (immuniteti olmayan) şəxslərdə, xüsusən uşaqlarda letallıq çox yüksəkdir. Əsasən Afrika ölkələrində yayılmışdır. Latın Amerikası, Cənubi-Şərqi Asiya ölkələrində də tez-tez qeyd edilir. Azərbaycanda tək-tək xaricdən gələn vətəndaşlar arasında təsadüf edilir. İnkubasion dövr 8-16 gündür. Xəstələrin bir qismində prodromal dövr ola bilər. Amma ilk dəfə xəstələnənlərin əksəriyyətində xəstəlik kəskin, qəflətən başlayır. Üşütmə, güclü baş ağrıları, sümük, əzələlərdə ağrı, qızdırma baş verir. Xəstəliyin ilk günlərində (3-8 gün) qızdırma tutmalarına xas olan dövrülü-lük olmur. Tutmalar günun istənilən vaxtı qeyd edilir, daha çox günün birinci yarısında olur. Bir tutmadan sonra digəri başlaya bilər. Tutmaların müddəti 12- 24-36 saata çatır. İlk dövrlər müşahidə edilən bu hal toxuma şizoqoniya prosesində olan asinxroniya ilə əlaqədardır. Tropik malyariya tutmaları üçün taxikardiyanın şiddətlənməsi, tənəffüsün tezləşməsi, qan təzyiqinin kəskin düşməsi (80/40 mm c.s.) xarakterikdir. Quru öskürək, ağ ciyərlərdə quru, yaş xırıltılar meydana çıxır, bronxit, bron-xopnevmoniya inkişaf edir. Temperaturun düşməsi tərləmə ilə müşayiət olunur. Bu zaman tərləmə bir elə də güclü olmur. Xəstəliyin ilk günlərindən herpeslor meydana çıxır. Qaraciyərin, dalağın böyüməsi erkən dövrdən qeyd edilsə də, yalnız I həftənin axırlarında əlləmək mümkün olur. Xəstəlik üçün dispeptik əlamətlər də xarate-rikdir. Yüksək parazitemiya fonunda yoluxmuş eritrositlərin daxili üzvlərin ka- pilyarlarına toplanması nəticəsində vaskuiitlər inkişaf edir. Mikrosiıkulyasiya-nın pozulması, toxuma anoksiyası baş verir, müxtəlif üzv və sistemlərin - MSS, böyrəklərin, qaraciyərin, ağ ciyərlərin, mədə-bağırsaq sisteminin zədələnməsi ilə əlaqədar simptomokomplekslər meydana çıxır. Periferik qanda İeykopeniya, neytropeniya, sola meyiliik, nisbi limfomo-nositoz, eozinopeniya, trombosilopeniya qeyd edilir. Yaxmada və ya qalın damlada parazitlərin üzük mərhələsi aşkar edilir. Qametositlər gec meydana çıxdığına görə onlar erkən dövrlər aşkar edilmir. Ona görə də onların aşkar edilməsi xəstəliyin müddəti haqqında fikir söyləməyə imkan verir. İlk tutmalardan sonra özünü kəskin büruzə verən anemiya inkişaf edir. Xəstələrdə sarılıq və hiperfermentemiya da müşahidə edilə bilər. Müalicənin gec, xüsusən xəstəliyin 6-cı günündən sonra başlanması bir sıra hallarda xəstəliyin ağır formalarının inkişafı ilə nəticələnir. Koma, İTŞ, KBÇ, hemoqlobinu-rik qızdırma və s. kimi ağırlaşmalar baş verə bilir. Tropik malyariyanın ağır formalarında letallıq 10-40%-ə çatır.
uzana bilər. Şizontlarla vena daxili yoluxma zamanı bir neçə günədək qısalır. Əsas fərqləndirici xüsusiyyəti xəstəlikdən sonra Pl.mala-ria-nın 10 illərlə, bəzən 30-50 il qanda persistə etməsidir (eritrositar şizoqoniya davam edir). Bu da qan köçürmə və infeksiyalaşmış tibb alətləri, iynələrlə xəstəliyin ötürülməsinə səbəb ola bilər. Prodromal dövr nisbətən az hallarda təsadüf edilir. Dörd günlük malyariya üçün xəstəliyin ilk tutmalarından ciddi dövrülüyün olması xarakterikdir. Qızdırma tutmaları günün downloaded from KitabYurdu.org 398
müxtəlif vaxtlarında ola bilər, lakin əsasən səhərlər, günorta və axşam düşənə qədər olur. Hər 72 saatdan bir təkrarlanır. Parok-sizmlərin davam etmə müddəti orta hesabla 13 saata bərabərdir. Qaraciyər, dalaq böyüyür. Anemiya tədricən, iki həftəyə inkişaf edir, parazitemiyanın səviyyəsinin üç günlük və tropik malyariyaya nisbətən zəif olduğuna görə özünü bir elə büruzə vermir. Dörd günlük malyariyada çox vaxt uşaqlarda qeyd edilən (əsasən 5 yaşadək) nefrotik sindrom inkişaf edir və sidikdə zülalların yüksək səviyyəsi, yayılmış ödemlə xarakterizə olunur. Xroniki xarakter daşıyaraq, müalicəyə çətin tabe olur. Müalicə aparılmayan hallarda paroksizmlər 8-14 tutmadan sonra kəsilir. 2-7 həftədən sonra residivlər olur və 1-3 dəfə təkrarlanır. Dörd günlük malyariya xoş gedişə malik olub, laborator diaqnostikası pa-razitemiyanm aşağı səviyyədə olması ilə əlaqədar çətinlik törədir.
Klinikikası üç günlük malyariyanı xatırladır. Lakin xəstəlik yüngül gedişi, parazitemiyanın yüksək olmaması, paroksizmlərin yumşaq gedişi, temperaturun 39°C-dən yuxarı olmaması ilə fərqlənir. Tutmaların axşam və gecə saatlarında baş verməsini də göstərmək lazımdır. Tutmaların sayı az olub. 4-5 paroksizmdən sonra sağalma ola bilər. Hepatosplenomeqaliya özünü az büruzə verir, xəstələrin bir qismində isə qeyd edilmir. Anemiya gec, 2-3 həftədən sonra olur. Residivləriıı inkişafı üç günlük malyariyada olduğu kimidir. Xəstəliyin davam etmə müddəti 2 ilədək çəkə bilər.
edilir. Ağır hallarda ölümlə belə nəticələnə bilir. Aşağıdakı ağırlaşmalar ola bilər: serebral malyariya - malyariya koması, İTŞ, hemoqlobinurik qızdırma, böyrək çatmamazlığı, ağ ciyərlərin ödemi, hemorragik forma, hipoqli-kemiya. Serebral malyariya - malyariya koması - çox vaxt xəstəiiyin ilk günləri 24 -43 saatdan sonra baş verir. Üzülmüş, yorulmuş, çəkisini itirmiş, qidalanması pis olan insanlar və hamilə qadınlarda ola bilər. Gedişində üç mərhələ ayırd edilir. ilk dövrlər xəstə güclü baş ağrılarından, gözünə təzyiq hissindən, kəskin zəiflikdən şikayətlənir. Rəngi avazıyır. Dərisi quru, sarıya çalan torpaq rəngi alır. Sklerada, selikli qişalarda subikteriklik qeyd edilir. Apatiya olur, bəzən əksinə narahatlıq, vurnuxma müşahidə edilir. Prekomatoz dövrdə xəstələr suallara həvəssiz, monoton cavab verir, tez yorulur, düşüncənin dumanlanması, soporoz vəziyyət inkişaf edir. Müayinə də xəstənin başı arxaya atılmış vəziyyətdə, ayaqları uzadılmış, qolları dirsək oynağından yarıbükülü olur. Menin-gial simptomlar müsbət olur. Bununla bərabər likvorun müayinəsində təzyiq yüksəlmiş olsa da, sitoz qeyd edilmir və zülalların miqdarı normal olur. Bu simptomlar serebral hipertenziyanm və alın payında olan mərkəzlərin tonik zə-dələnməsi ilə əlaqədar meydana çıxır. Beyin qişasına qansızmalar belə mümkündür. Ayrı- ayrı xəstələrdə ətraflarda klonik qıcolmalar, hətta ümumi tetanik və ya epilepsiyaya bənzər qıcolma tutmaları belə qeyd edilə bilər. Komanın başlanması ilə reflekslərin itməsi müşahidə edilir, ən axırda buynuz qişa və bəbək refleksləri itir. Xəstələrin temperaturu 40,5-41,5°C-dək yüksəlir, taxikardiya, ürək tonlarının karlaşması, arterial təzyiqin düşməsi, tənəffüsün səthi olması, tezləşməsi - 1 dəq. 40-50-yə çatması (aqonal dövrdə Ceyn-Stoks tipdə tənəffüs) müşahidə edilir. Qaraciyər, dalaq böyümüş olur. Çanaq üzvlərinin fəaliyyəti pozulur, qeyri-iradi sidik, nəcis ifrazı baş verir. downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|