C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
399
Periferik qanda xəstəliyin əvvəlində müşahidə edilən leykopeniya leyko-sitoz və ya hiperleykositozla əvəz olunur. Cavan neytrofıllər meydana çıxır. Anemiya dərinləşir, EÇS yüksək rəqəmlərə çatır, hematokrit düşür, hipoka-liemiya, metabolik asidoz inkişaf edir. Periferik qandan götürülmüş yaxmada külli miqdarda parazitlər aşkar edilir. Eritrositlərin 10-30%-ə qədəri invazi-yalaşmış olur. Koma dövrü üçün parazitin üzük mərhələsi və qametositləıiə yanaşı, eritrositar şizoqoniyanm digər mərhələlərinin də aşkar edilməsi xarakterikdir. Malyariya koması müalicə aparmadıqda və ya gec başladıqda bir neçə gün davam edir və ölümlə nəticələnir. Vaxtında aparılan müalicə müsbət nəticə verir.
inkişaf edir. Bu zaman dərin hemodinamik pozğunluqlar, dövr edən qanın miqdarının azalması, metabolik pozğunluqlar baş verir. İTŞ inkişafında böyrəküstü vəzin kəskin çatmamazlığı əhəmiyyətli rol oynayır. Temperatur subnormal rəqəmlərədək düşür. Rəng avazıyır, dəri soyuq tərlə örtülü olur. Üzün cizgiləri dərinləşir, gözlər çuxura düşür, ətrafında göy haşiyə meydana çıxır, baxışları ifadəsiz olur. Dərinin turqoru düşür, sianozla-şır. Nəbz tezləşir, dolğunluğu zəifləyir, təngnəfəslik qeyd edilir, arterial təzyiq düşür (80 mm c.s. və daha aşağı). Defekasiya tezləşir, durulaşır. Qusma baş verir. Nəticədə oliquriya, sonra anuriya inkişaf edir. Xəstə kəskin damar çatnıa-mazlığından tələf olur. Adekvat müalicə, reanimasion tədbirlər aparılsa xəstənin həyatını xilas etmək mümkündür.
preparatların qəbuiu ilə əlaqədar baş verir və bunun inkişafı anadangəlmə Q-6-FD fermentinin çatmamazlığı ilə əlaqələndirilir. Eritrositlərin hemolizinə digər preparatlar da (delagil, sulfanilamidlər) səbəb ola bilər. Eritrositlərin damar daxili hemolizinin əsasında immun-allergik reaksiyalar durur. Dərmanlar düzgün işlədilmədikdə və ya xəstəlik uzun müddət davam etdikdə eritrositar şi-zoqoniya tam dayanmır və əmələ gəlmiş autoantigenlərə qarşı autoantitellər yaranır. Formalaşmış immunkomplekslər eritrositlərə Fıksə olunur, sensibliza-siya baş verir. Təkrarı yoluxma və ya dərman qəbulu damar daxili hemolizə səbəb olur. Reinfeksiya zamanı ağırlaşma qəflətən meydana çıxır. Dərman preparatları qəbulundan sonra isə ilk 6 saat müddətində üşütmə, temperaturun 39 -40°C-dək yüksəlməsi; beldə, qaraciyər, dalaq nahiyyəsində ağrılar, baş ağrısı; əzələ, oynaq ağrıları; təkrari, öd qarışıqlı qusma olur. Əsas əlaməti qara rəngli sidik ifrazının olmasıdır. Çökdürdükdə iki qatdan ibarət olur. Üst qat şəffaf tünd-qırmızı rəngdə; alt - bulanıq, detritlərdən ibarət, tünd-qəhvəyi rəngdə olur. Sidikdə oksihemoqlobin, methemoqlobin, albuminuriya, hemosiderin, aşkar edilir. Çöküntüdə dəyişmiş eritrositlər, hemoqlobinin qalıqları, hialın və dənəvər şilindirlər olur. Qan zərdabı tünd-qırmızı rəng alır, anemiya inkişaf edir, hematokrit aşağı düşür. Sərbəst bilirubinin miqdarı artır. Ağır hallarda kəskin böyrək çat-mamazlığı inkişaf edir. Qanda kreatiııin və sidik cövhərinin miqdarı sürətlə artır. Periferik qanda neytrofilli leykositoz, retikulositlərin miqdarının artması aşkar edilir. EÇS artır. İnvaziyalaşmış eritrositlərin dağılması ilə əlaqədar qarda parazitləri aşkar etmək olmur və ya çox az olur. Xoş gedişlərdə proses 3-7 günə tamamlanır. Sidiyin rəngi açılır, downloaded from KitabYurdu.org 400
temperatur enir. Eritrositlərin sayı bərpa olur, xəstə tədricən sağalır. Ağır gedişlərdə isə kəskin böyrək çatışmamazlığı inkişaf edir və ölümlə nəticələnir. Kəskin böyrək çatmamazlığı malyariyanın ciddi proqnozlu ağırlaşmala- nndandır. Böyrəkdə olan dəyişikliklər özünü kəskin büruzə verir. Bəzən böyrək kanalcıqlarının nekrozu baş verir ki, bu da oliquriya və anuriyanm inkişafına səbəb olur. Sidiyin xüsusi çəkisi aşağı düşür, proteinuriya, slindiruriya, mikrohematuriya aşkar edilir. Qanda azot şlaklarının miqdarı artır. Ağır ağırlaşmalardan biri də ağ ciyərin ödemidir və çox vaxt ölümlə nəticələnir. Ağ ciyər kapilyarlarında leykositlərin parçalanması və əmələ gələn en-dotoksinlərin təsiri damar divarlarının keçiriciliyinin artmasına, ödemin inkişafına səbəb olur. Xəstəyə həddən artıq maye yeridilməsindən sonra da ağ ciyərin ödemi baş verə bilər. Tropik malyariyanın hemorragik forması da ağırlaşma hesab edilir. Bu zaman İTŞ inkişaf edir. YDL sindromu meydana çıxır. Dəriyə, daxili orqanlara, böyrəküstü vəzə, baş beyinə, həyatı mərkəzlərə qansızmalar baş verir. Malyariya zamanı hipoqlikemiya qaraciyərdə qlükogenenin aşağı düşməsi, qlükozanm parazitlər tərəfindən sərf edilməsi və insulin sintezinin stimullaşması ilə əlaqədar olur. Hiperinsulinemiya xinin qəbulundan sonra da baş verə bilər. Hipoqlikemiya hamilələrdə daha təhlükəli hesab edilir. Diaqnozu. Differensial diaqnozu. Diaqnoz klinik-anamnestik məlumatlara və laborator müayinələrin nəticələrinə əsaslanaraq qoyulur. Xəstəliyə xas olan qızdırma tutmalarının olmasına, hepatolienal sindroma, anemiyamn inkişafına diqqət yetirmək İazımdır. Xəstələrin son iki il müddətində malyariyanın yayılmış olduğu bölgələrdə olması da əhəmiyyətli diaqnostik məlumat sayılır. Diaqnozu təsdiq etmək məqsədi ilə barmaqdan qan götürülüb qalın damla və ya yaxma hazırlanıb Romanovski-Gimza üsulu ilə boyanır. Üç günlük və dörd günlük malyariyaya şübhə olduqda qan qızdırma tutmalarının başlanğıcında və apireksiya dövründə, tropik malyariyada isə eritrositar sizoqoniya daxili üzvlərin kapilyarlarmda getdiyinə görə tutmalar dövründə hər 6 saatdan bir götürmək lazımdır. Qalın damlada görmə sahəsində baxılan qanın miqdarı yaxmadan 20-40 dəfə çox olduğundan parazitləri tez aşkar etmək olur. Yaxmada isə tapılan parazitin növünü təyin etmək asan olur. Belə ki, preparatda parazitin görünməsi daha aydın olur. Qanda parazit-lərin eritrositar şizoqoniya mərhələləri aşkar edilir. Toxuma merozoitləri isə qanda çox qısa müddət qaldıqlarından nadir hallarda tapılır. Parazitemiyanm səviyyəsi isə 1 mm 3 qanda olan parazitlərin sayı ilə müəyyən edilir. Klinik praktikada parazitlərin sayı ilə qanda olan formalı elementlərin - leykositlərin 1 mkl qanda sayı müəyyən edilib müqayisə edilir. Seroloji müayinə məqsədi ilə düz olmayan immunoflürossensiya reaksiyası və İFM üsullarından istifadə edilir. Malyariya antiteli qanda 2-3 tutmadan sonra meydana çıxır, 4-6- cı həftədə maksimuma çatır, reinfeksiya olma-dıqda səviyyəsi enərək, iki il müddətədək saxlanılır. Seroloji müayinələr əsasən epidemioloji araşdırmalar aparmaq, coğrafi bölgələrdə malyariyanın yayılma dərəcəsini təyin etmək və donorların müayinəsində posttransfuzion malyariyanın qarşısını almaq məqsədi ilə həyata keçirilir. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|