C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
405
- L.d.infantum - Aralıq dənizi - Orta Asiya variantı. - L.d.arcfıibaldi - Şərqi Afrika variantı. - L.d.chagasi - Cənubi Amerika variantı. Morfoloji xüsusiyyətlərinə görə heç bir fərq olmasa da, antigen və bio-kimyəvi xüsusiyyətlərində müəyyən fərqlər mövcuddur. Epidemioloji fərqləri də vardır. Aralıq dənizi - Orta Asiya variantı zoonoz olub, endemik ocaqlarda əsasən 5 yaşadək uşaqlar xəstələnir. Kliniki- epidemioloji cəhətdən bu varianta Cənubi Amerika variantı yaxındır. Hindistan visseral leyşmaniozu antrapo-nozdur. Şərqi Afrika variantı zoonoz olsa da, antroponoz xəstəlik kimi də yayıla bilər. Keçmiş SSRİ məkanında, o cümlədən respublikamızda Aralıq dənizi -Orta Asiya visseral leyşmaniozu təsadüf edilir. Onun yayılma arealı 45° şimal en dairəsi və 15°cənub en dairəsində, əsasən Aralıq dənizi sahili ölkələrində, Şimali-Qərbi Çində, Yaxın Şərqdə, Orta Asiyada, Cənubi Qafqazda təsadüf edilir. E pi demi ol o giy ası. Aralıq dənizi - Orta Asiya visseral leyşmaniozu zoonoz, ocaqlı yayılmağa meyilli olan xəstəlikdir. Üç tip ocağı müəyyən edilir: a) təbbi ocaqları - əsasən vəhşi heyvanlar - çaqqalar, tülkülər, porsuq, sünbülqıran və digər gəmiricilər arasında dövr edir. b) kənd ocaqları - törədicinin əsas mənbəyi itlər və bəzən də yuxarıda qeyd edilən vəhşi heyvanlardır. c) şəhər ocaqları - infeksiya mənbəyi itlərdir. Bir sıra hallarda siçovullarda ola bilər.
Xəstəliyin epidemiologiyasında itlər əhəmiyyətli rol oynayırlar. Yoluxma mexanizmi transmissiv olub, keçiriciləri Phlebolomus cinsindən olan hünülər-dir. Yoluxma latent infeksiya olan donorlardan qan götürüb köçürürlərsə və vertikal yolla da mümkündür. Əsasən 1-5 yaş arasında olan uşaqlar xəstələnir. Böyüklər də xəstələnə bilər. Xüsusən qeyri-endemik bölgələrdən gələnlər arasında müşahidə edilir.
tərəfindən tutulan promastiqotlar onlarda amastiqotlara çevriiib çoxalırlar. Pro-mastiqotların daxil olduğu yerdə içərisində törədicilər olan makrofoqlardan, retikulyar, epiteloia və s. hüceyrələrdən ibarət ilkin affekt - qranuloma formalaşır. İlkin affekt dəri forması üçün xarakterikdir. Visseral leyşmaniozda bu büruzə vermir və ya zəif nəzərə çarpır. Sonradan leyşmaniyalar regionar limfa düyünlərinə keçib qaraciyərə, dalağa, sümük iliyinə və digər üzvlərə yayıla bilər. Bir sox hallarda orqanizmin immun cavab reaksiyası nəticəsində (yavaş tipli hiperhəssaslıq) invaziyalaşmış hüceyrələr dağılır. Proses subklinik və ya latent xarakter alır. Müxtəlif faktorların (kortikosteroidlərlə müalicə və s.) təsiri ilə əlaqədar orqanizmin immun reaktivliyinin zəifləməsi leyşmaniyaların sürətlə artıb çoxalmasına səbəb olur. Parenximatoz orqanların böyüməsi, onların funksional pozğunluqları, orqanizmin ümmui intoksikasiyası inkişaf edir. Qaraciyərdə ulduza bənzər epiteliositlərinin, Kupfer hüceyrələrinin hiperplaziyası, prolifera-siyası hepatositlərin sıxışdırılmasına, atrofıyasına səbəb olur. Qaraciyər toxumasının interlobulyar fıbrozu inkişaf edir. Sümük iliyində qan yaranma pozulur. Dalaqda, downloaded from KitabYurdu.org 406
limfa düyünlərində atrofiya baş verir. Qanyaradıcı üzvlərin zədə-lənməsi hipoxrom anemiyaya, leykoneniyaya səbəb olur. Mononuklear-faqositar sistem elementlərinin hiperplaziyası hüceyrə
immunitetinin zəifləməsi ilə müşayiət olunur, qeyri-spesifik antitellərin (əsasən auto antitellərin) sintezi sürətlənir. Bu özünü hiperqammaqlobulinemiya ilə göstərir. Bu cür müdafiə əhəmiyyəti olmayan hiperimmunoqlobulinemiya bəzən immunpatoloji proseslərin inkişafına şərait yaradır. II- li infeksiyanın, böyrək amiloidozunun inkişafı mümkündür. Daxili üzvlərdə hipoxrom anemiya üçün xarakterik olan dəyişikliklər qeyd edilir. Müvafiq müalicə nəticəsində müşahidə edilən spesifik dəyişiklər geriyə inkişaf edir. Xəstəlikdən sonra davamlı homoloji immunitet yaranır.
Nadir hallarda 2-3 ilədək uzana bilər. Xəstəliyin başlanğıc dövrü bir sıra hallarda nəzərə çarpmadan keçir və xəstələr yalnız kliniki əlamətlər kəskin büruzə verdikdən sonra həkimə müraciət edirlər. Xəstəliyin ümumi əlamətləri meydana çıxmamışdan xeyli əvvəl 1-1,5 yaşında uşaqlar, bəzən isə daha yuxarı yaşlarda və böyüklərdə törədicinin daxil olduğu yerdə, dəridə diıyüncük şəklində yerli dəyişikliklər meydana çıxır. Bu diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Bu cür ilkin affektlər əsasən Şərqi Afrika visseral leyşmaniozunda qeyd edilir. Xəstəliyin gedişində 3 dövr ayırd edilir: başlanğıc, qızğın və terminal mərhələlər. Tədricən başlayır. Xəstələr ümumi zəiflik, yorğunluq, iştahanın pis olmasından şikayətlənirlər. Başlanğıc dövrün əsas əlaməti qızdırmadır. Temperatur 39-40°-dək yüksəlir. Dalğavari xarakter daşıyır, 2 həftədən 2 ayadək davam edir. Apireksiya dövrləri ilə növbələşir. Apireksiyanın müddəti də müxtəlif olur. 1 neçə gündən 1-2 ayadək uzana bilər. Qızdırma dövründə temperaturda gündəlik sıçramalar da mümkündür. Belə ki, gün ərzində temperaturun 2-3 dəfə on yüksək rəqəmlərədək yüksəlməsi - sıçraması qeyd edilir. Visseral leyşmaniozda daimi əlamətlərdən biri də qaraciyər və dalağın böyüməsi, konsistensiyasının bərk olmasıdır. Xüsusən dalaq daha çox böyüyür və qarın boşluğunun çox hissəsini əhatə edir. Qaraciyər böyüyərək göbək xəttinə çatırsa, dalağın aşağı kənarı kiçik çanaq boşluğuna, yuxarı kənarı VI-VIT qabırğa səviyyəsinə çata bilər. Dalağın infarktı mümkündür. Palpasiyada həm qaraciyər, həm də dalaq bərk, səthi hamar, ağrısız olur. Ağrı perispienit və pc-rihepatit inkişaf edərsə qeyd edilir. Aralıq dənizi - Orta Asiya visseral leyşmaniozunda limfa düyünləri də prosesə cəlb olunur. Periferik, mezenterial, peribronxial və digər qrup limfa düyünləri zədələnərək polilimfadenit, mezadenit, bronxoadenit inkişaf edir. Bronxadenit nəticəsində öskürək tutmaları olur. II-li bakterial infeksiyanın qoşulması ilə əlaqədar tez-tez pnevmoniya müşahidə edilir. Böyümüş periferik ümfa düyünləri palpasiyada bərk, ağrısız olur. Hindistan variantı üçün limfa-denopafıya xarakterik deyildir. Müalicə aparılmadıqda xəstənin vəziyyəti pisləşir. Onlar ayrıqlayır, ka-xeksiya belə ola bilər. Hipersplcnizm inkişaf edir. Anemiya proqressivləşir. Anemiya ilə əlaqədar rəng avazıyır. Hindistan visseral leyşmaniozunda dərinin rənginin tundləşməsi baş verir. Bu böyrəküstü vəzin zədələnməsi və onun hipo-funksiyası ilə əlaqədar meydana çıxır. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|